Văn hóa Óc Eo: Cơ hội phát triển du lịch từ di sản cổ có giá trị đặc biệt

Du khách tham quan điểm khai quật tại chùa Linh Sơn, thuộc Khu di tích Óc Eo, xã Óc Eo, tỉnh An Giang. (Ảnh: Công Mạo/TTXVN)

Nền văn minh, văn hóa lớn và rực rỡ Óc Eo thuộc Ba Thê (xã Óc Eo) từng hiện diện từ thế kỷ thứ I-VII và nhiều nhất ở tỉnh An Giang với vô số dấu tích của các loại hình di tích, di vật. Gò Óc Eo là nơi đầu tiên tìm thấy những di chỉ quan trọng của nền văn minh cổ xưa và Óc Eo đã trở thành tên gọi chung cho mọi di chỉ được phát hiện ở các địa phương khác.

Ghi nhận và đánh giá cao giá trị quan trọng của "di sản" đặc biệt này, hồ sơ đề cử “Khu di tích khảo cổ Óc Eo-Ba Thê, tỉnh An Giang” (bản dự thảo) vừa được Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính phê duyệt ủy quyền Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ký gửi tới Trung tâm Di sản Thế giới UNESCO để đề nghị công nhận là Di sản văn hóa thế giới theo quy định. Theo đó, hồ sơ đề cử được các cơ quan liên quan gửi đi trước ngày 30/9.

Nền văn hóa cổ đặc biệt của Việt Nam được kỳ vọng sớm trở thành Di sản văn hóa thế giới, đồng thời mở ra cơ hội cho phát triển du lịch địa phương.

Di sản cổ có giá trị đặc biệt

Theo thông tin từ Ban Quản lý Di tích Văn hóa Óc Eo, Khu di tích khảo cổ Óc Eo-Ba Thê là một trong những di tích có giá trị lịch sử-văn hóa đặc biệt quan trọng của vùng Nam Bộ, đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt từ năm 2012.

Việc xây dựng hồ sơ trình UNESCO công nhận khu di tích là Di sản văn hóa thế giới là bước đi chiến lược, thể hiện quyết tâm của Chính phủ, chính quyền địa phương trong công cuộc bảo tồn, phát huy những giá trị nổi bật toàn cầu của nền văn hóa Óc Eo phát triển phồn thịnh một thời.

Chày nghiền là một trong những hiện vật minh chứng cho sự phát triển của hoạt động thủ công nghiệp văn hóa Óc Eo. (Ảnh: Hồng Nhung/TTXVN)

Tại nhiều hội thảo khoa học liên quan trước đó, các nhà khoa học, khảo cổ đã chỉ ra những kết quả nghiên cứu, khảo cổ cho thấy Óc Eo-Ba Thê xưa kia không chỉ là một đô thị cổ, mà còn là thương cảng, là trung tâm tôn giáo lớn với sự tồn tại song song của cả Phật giáo và Hindu giáo.

Từ năm 1944, nhà khảo cổ học người Pháp Louis Malleret đã tiến hành nghiên cứu, khai quật khảo cổ và ghi nhận hàng loạt di tích phân bố trên các gò thấp, hệ thống kênh cổ của vùng Ba Thê. L.Malleret đã xác định được vòng thành cổ và nhận định đây là đô thị cổ, hay còn gọi là thị cảng Óc Eo.

Sau đó, khối lượng lớn di vật và di tích đã phát lộ trong những cuộc khai quật kéo dài suốt hàng chục năm, khẳng định Óc Eo từng là trung tâm đô thị sầm uất và phát triển bậc nhất của Vương quốc Phù Nam cổ đại, từng là điểm gặp gỡ của các tuyến giao thương quốc tế với La Mã, Ấn Độ, Trung Hoa và Tây Á.

Sau khi được xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt (ngày 27/9/2012), từ năm 2015, Chính phủ giao Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam chủ trì thực hiện đề án nghiên cứu tổng thể khu di tích cùng sự tham gia của các viện chuyên môn.

Tính đến nay, hơn 80 di tích liên quan văn hóa Óc Eo, phân bố ở hầu hết các huyện, thị xã, thành phố trong toàn tỉnh An Giang đã được phát hiện và kiểm kê. Nhiều hiện vật quý được hiến tặng cho Bảo tàng Văn hóa Óc Eo, trong đó có 10 hiện vật được công nhận là bảo vật quốc gia.

Bình Kendi tại Nhà trưng bày Văn hóa Óc Eo, tỉnh An Giang. (Ảnh: Hồng Nhung/TTXVN)

Đại diện Ban Quản lý di tích văn hóa Óc Eo địa phương cho biết ngày 4/1/2022, UNESCO đã ghi danh Khu Di tích khảo cổ Óc Eo-Ba Thê vào danh sách dự kiến lập hồ sơ Di sản văn hóa thế giới.

Hôm qua (29/9), việc Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính vừa phê duyệt ủy quyền Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ký gửi hồ sơ tới UNESCO mở ra hy vọng nền văn hóa cổ đặc biệt của Việt Nam sớm được chính thức công nhận là Di sản văn hóa thế giới.

Phát triển du lịch từ di sản

Di tích kiến trúc, di chỉ cư trú, di chỉ mộ táng, di chỉ xưởng, hệ thống giao thông thủy, baray (hồ chứa nước) chính là những loại hình tiêu biểu, nổi bật của di tích khảo cổ và kiến trúc nghệ thuật Óc Eo-Ba Thê.

Với những giá trị đặc biệt, riêng có như vậy, Óc Eo-Ba Thê rất giàu tiềm năng trở thành điểm nhấn văn hóa, sản phẩm du lịch độc đáo của Việt Nam. Các chuyên gia du lịch nhận định trong tương lai di sản này có thể phát triển thành điểm đến nổi bật trong nước, thậm chí lan tỏa cả khu vực. Vấn đề là chúng ta sẽ khai thác giá trị này như thế nào cho hiệu quả và bền vững?

Thời gian qua, nhiều mô hình phục dựng không gian đô thị cổ Óc Eo đang được quan tâm nghiên cứu như: tái hiện kiến trúc, thủ công mỹ nghệ, trang phục, ẩm thực, sinh hoạt thường nhật... Cũng có ý tưởng đề xuất tổ chức trải nghiệm “làm Vua một ngày,” lễ hội theo phong cách vương quốc cổ đại Phù Nam, đào tạo, tập huấn người dân làm du lịch cộng đồng gắn với văn hóa Óc Eo…

Những hiện vật khảo cổ thuộc nền văn hóa Óc Eo. (Ảnh: Minh Đức/TTXVN)

Từng gắn bó và hỗ trợ địa phương phát triển du lịch, các chuyên gia từ Tổ chức Hỗ trợ quốc tế Hà Lan (PUM) cho rằng đây sẽ là bước phát triển đột phá, giúp hồi sinh và kết nối vùng đất cổ tưởng chừng bị quên lãng vào các tuyến du lịch trọng điểm của An Giang, Việt Nam.

Chuyên gia Guillaume Van Grinsven của PUM nhận định văn hóa Óc Eo ẩn chứa chiều sâu lịch sử, văn hóa của vùng đất Nam Bộ, có tiềm năng thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế. Theo ông Guillaume: "An Giang hiện có bốn sản phẩm có thể khai thác phát triển du lịch là: Núi Sam, Núi Cấm, Óc Eo, du lịch xanh và du lịch theo dòng."

Để sản phẩm lan tỏa và trở thành điểm nhấn cho tổng thể du lịch An Giang, vị chuyên gia khuyến nghị địa phương cần tập trung đào tạo nguồn nhân lực tốt hơn; cung cấp dịch vụ chất lượng và đa dạng hơn với hệ thống khách sạn, cơ sở hạ tầng tiêu chuẩn, đồng bộ cũng như hoàn thiện giao thông; đầu tư quảng bá hình ảnh…

Nếu sớm được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới, Khu di tích khảo cổ Óc Eo-Ba Thê sẽ không chỉ trở thành niềm tự hào của Việt Nam nói riêng mà còn là sự ghi nhận của quốc tế đối với những giá trị lịch sử, văn hóa, khảo cổ đặc biệt của vùng đất An Giang, Nam Bộ./.

Mai Mai