Vận hội mới của ngành Giáo dục (Bài 1): Nghị quyết 71 định hình bức tranh Giáo dục Việt Nam

Bài 1 - Nghị quyết 71 định hình bức tranh Giáo dục Việt Nam

ĐBQH. Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, Nghị quyết 71 không chỉ tháo gỡ, mà còn mở ra vận hội mới cho giáo dục. (Nguồn: Quốc hội)

Gỡ những “nút thắt”

Có thể khẳng định rằng, Nghị quyết 71 là một văn kiện đặc biệt quan trọng, bởi đây là lần đầu tiên Bộ Chính trị ban hành một nghị quyết riêng, toàn diện và có tính đột phá mạnh mẽ dành cho giáo dục và đào tạo. Văn kiện này không chỉ đưa ra những định hướng mang tầm chiến lược, mà còn đặt ra một hệ giá trị, tầm nhìn mới nhằm khắc phục những hạn chế lâu nay của ngành Giáo dục, đồng thời chuẩn bị hành trang cho đất nước trong giai đoạn phát triển mới.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và chuyển đổi số, Nghị quyết 71 nhấn mạnh ba xu hướng chính sách nổi bật: Trước hết, phảikhẳng định giáo dục và đào tạo là động lực then chốt của phát triển quốc gia. Trước đây, chúng ta vẫn nói giáo dục là quốc sách hàng đầu, nhưng ở Nghị quyết 71, tư tưởng này được nâng lên tầm đột phá: Giáo dục được đặt trong mối quan hệ hữu cơ với khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế. Đây là một bước chuyển từ nhận thức sang hành động, từ định tính sang định lượng, với yêu cầu cụ thể là phải hình thành được nguồn nhân lực chất lượng cao, có khả năng cạnh tranh trong môi trường toàn cầu.

Đồng thời, định hướng giáo dục theo mô hình mở, linh hoạt và hội nhập. Giáo dục Việt Nam sẽ không còn bó hẹp trong khuôn khổ truyền thống, mà được kết nối với mạng lưới giáo dục toàn cầu. Điều này thể hiện qua việc đẩy mạnh hợp tác quốc tế, liên thông đào tạo, công nhận tín chỉ và văn bằng, khuyến khích du học tại chỗ, chủ động tiếp nhận tri thức, khoa học, công nghệ tiên tiến của thế giới. Xu hướng “quốc tế hóa giáo dục” sẽ giúp sinh viên nước ta có khả năng cạnh tranh toàn cầu, biến Việt Nam trở thành điểm đến của tri thức.

Cùng với đó, chuyển đổi số trở thành trục xuyên suốt. Đây là một điểm mới, thể hiện sự thích ứng mạnh mẽ với thời đại. Giáo dục số, trường học số, hệ thống học liệu mở và nền tảng dữ liệu lớn về giáo dục sẽ được triển khai toàn diện. Điều này không chỉ tạo điều kiện cho mọi người dân được tiếp cận giáo dục suốt đời, mà còn giúp Giáo dục Việt Nam bứt phá trong năng suất, chất lượng, hiệu quả. Nghị quyết cũng khẳng định chuyển đổi số không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà chính là phương thức tổ chức và quản lý giáo dục trong thời kỳ mới.

Như vậy, có thể thấy Nghị quyết 71 đã định hình rõ bức tranh Giáo dục Việt Nam trong giai đoạn tới: Hiện đại – hội nhập – số hóa – nhân văn, gắn liền với yêu cầu phát triển đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Trong nhiều năm qua, ngành Giáo dục Việt Nam tồn tại không ít “nút thắt”, cản trở sự phát triển bền vững. Đó là chất lượng chưa đồng đều, tình trạng thừa – thiếu giáo viên cục bộ, áp lực thi cử, chương trình – sách giáo khoa đổi mới còn chậm, cơ chế tài chính chưa thực sự khuyến khích sáng tạo, cùng với đó là chính sách đãi ngộ cho đội ngũ nhà giáo còn bất cập. Với tầm nhìn và những định hướng rõ ràng của Nghị quyết 71, tôi kỳ vọng nghị quyết sẽ thực sự là “chìa khóa” để tháo gỡ những điểm nghẽn này.

Thứ nhất, gỡ nút thắt về thể chế. Nghị quyết 71 đặt yêu cầu xây dựng hệ thống pháp luật, chính sách đồng bộ, nhất quán, lâu dài cho giáo dục. Điều này sẽ chấm dứt tình trạng sửa đổi manh mún, thiếu ổn định, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho phát triển.

Thứ hai, gỡ nút thắt về chất lượng và công bằng. Khi nguồn lực được phân bổ hợp lý hơn, chính sách đầu tư chú trọng nhiều hơn đến giáo dục mầm non, phổ thông và vùng khó khăn, tôi tin rằng khoảng cách về điều kiện học tập sẽ được thu hẹp. Mỗi trẻ em, dù ở thành thị hay nông thôn, miền núi, hải đảo, đều có cơ hội tiếp cận giáo dục chất lượng.

Thứ ba, gỡ nút thắt về động lực sáng tạo.Với chủ trương tạo môi trường thuận lợi cho đổi mới, nghiên cứu, sáng tạo, tôi kỳ vọng giáo dục đại học và nghề nghiệp sẽ trở thành bệ phóng cho khoa học công nghệ, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Thứ tư, gỡ nút thắt về chính sách đối với nhà giáo. Đây là một điểm nhấn lớn. Khi đội ngũ giáo viên được bảo đảm về thu nhập, được đào tạo bồi dưỡng thường xuyên, họ sẽ toàn tâm, toàn ý cống hiến.

Nghị quyết 71 không chỉ tháo gỡ, mà còn mở ra vận hội mới cho giáo dục. Đó là cơ hội để Việt Nam có một thế hệ công dân toàn cầu, làm chủ công nghệ, có khát vọng cống hiến. Với vai trò đại biểu Quốc hội, tôi mong chờ nghị quyết này khi được triển khai sẽ tạo nên những thay đổi thực chất, bền vững, quan trọng nhất là được người dân, học sinh – sinh viên và đội ngũ nhà giáo thụ hưởng trực tiếp.

Cô giáo Nguyễn Thị Lựu và học trò Trường THCS Kim Giang, Hà Nội hân hoan trong ngày tựu trường.

Xác lập xu hướng trong giáo dục

Tôi cho rằng, Nghị quyết 71 đã xác lập 5 xu hướng lớn trong giáo dục thời gian tới:

Một là, giáo dục gắn chặt với phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Nghị quyết nêu rõ mục tiêu đào tạo nhân lực có phẩm chất, kỹ năng, sáng tạo, có khả năng thích ứng với thay đổi nhanh chóng của khoa học, công nghệ và thị trường lao động.

Hai là, phát triển giáo dục suốt đời. Không chỉ dừng lại ở giáo dục trong nhà trường, nghị quyết đặt ra yêu cầu xây dựng xã hội học tập, khuyến khích học tập liên tục, học tập ở mọi lứa tuổi, trong đó chuyển đổi số là công cụ then chốt.

Ba là, đổi mới căn bản phương pháp dạy-học. Chuyển từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực, phẩm chất người học; từ thi cử nặng nề sang đánh giá đa dạng, toàn diện.

Bốn là, đầu tư mạnh cho giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp. Nghị quyết coi đây là trụ cột để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, gắn giáo dục với nghiên cứu, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Năm là, tăng cường hội nhập và quốc tế hóa giáo dục. Điều này sẽ giúp nền Giáo dục Việt Nam vươn ra thế giới, đồng thời hấp thụ tinh hoa nhân loại.

Tác động của những định hướng này đối với khoa học, công nghệ và nền kinh tế đất nước là vô cùng sâu rộng. Khi có nguồn nhân lực chất lượng cao, Việt Nam sẽ có điều kiện bứt phá trong các ngành mũi nhọn như công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo… Đây là cơ sở để chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu, từ khai thác tài nguyên sang dựa vào tri thức và đổi mới sáng tạo.

Ngoài ra, giáo dục suốt đời sẽ hình thành một xã hội học tập, trong đó mỗi người lao động đều có khả năng tự thích ứng, tái đào tạo, nâng cao kỹ năng để không bị tụt hậu trong kỷ nguyên số. Điều này không chỉ nâng cao năng suất lao động, mà còn bảo đảm an sinh xã hội bền vững.

Nghị quyết 71 đã mở ra cách tiếp cận hoàn toàn mới về vai trò của thầy và trò trong quá trình giáo dục. Nếu trước đây, người thầy chủ yếu là “truyền đạt tri thức”, còn học sinh là “người tiếp nhận”, thì nay, mối quan hệ này chuyển sang hướng đồng hành và kiến tạo.

Người dạy không chỉ giảng bài, mà phải trở thành người dẫn dắt, truyền cảm hứng, huấn luyện kỹ năng, đồng hành cùng người học. Giáo viên sẽ phải liên tục tự học, cập nhật tri thức, ứng dụng công nghệ vào giảng dạy, quan trọng hơn là hình thành tư duy sáng tạo cho học sinh.

Người học không còn thụ động tiếp thu, mà phải trở thành trung tâm của quá trình giáo dục. Họ cần chủ động tìm kiếm tri thức, rèn luyện kỹ năng mềm, năng lực số, tư duy phản biện. Học sinh, sinh viên trong thời đại mới cần có khả năng học tập suốt đời, học qua trải nghiệm, học qua thực hành và học trong môi trường đa văn hóa.

Nghị quyết 71 mở ra một không gian phát triển rộng lớn cho học sinh. (Ảnh: Phương Quyên)

Xã hội đồng hành cùng giáo dục

Để thầy và trò thích ứng, theo tôi cần có những chính sách hỗ trợ. Nhà nước cần bảo đảm thu nhập ổn định, chính sách đãi ngộ thỏa đáng, đồng thời xây dựng hệ thống bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng số, kỹ năng sư phạm hiện đại. Ngoài ra, cần giảm áp lực hành chính, để thầy cô có nhiều thời gian cho giảng dạy và sáng tạo.

Với học sinh, sinh viên, cần chính sách học bổng, tín dụng ưu đãi, đặc biệt cho các đối tượng yếu thế; cần phát triển hệ thống hạ tầng số đồng bộ để mọi học sinh đều có cơ hội tiếp cận học liệu số; cần đa dạng hóa hình thức học tập, khuyến khích các hoạt động nghiên cứu khoa học, khởi nghiệp, sáng tạo trong sinh viên. Chỉ khi người dạy được bảo đảm về đời sống, người học được tạo điều kiện phát huy năng lực, thì giáo dục mới thực sự trở thành động lực phát triển đất nước.

Tôi tin rằng, Nghị quyết 71 sẽ mang lại những thay đổi căn bản và tích cực. Đối với đội ngũ nhà giáo, nghị quyết sẽ tạo nên một bước ngoặt. Nhà giáo không chỉ được nhìn nhận là “người làm công việc dạy học” mà là “nhà kiến tạo thế hệ tương lai”. Tôi kỳ vọng trong thời gian tới, chính sách đãi ngộ sẽ giúp nghề giáo trở lại đúng vị thế cao quý vốn có, đồng thời giáo viên sẽ có điều kiện để nâng cao năng lực, thích ứng với chuyển đổi số.

Đối với học sinh, sinh viên, nghị quyết mở ra một không gian phát triển rộng lớn. Các em sẽ không còn bị giới hạn trong những khuôn khổ cứng nhắc, mà được trao quyền để chủ động học tập, sáng tạo, hội nhập. Tôi kỳ vọng thế hệ trẻ Việt Nam sẽ ngày càng tự tin, bản lĩnh, mang trong mình tri thức toàn cầu nhưng vẫn giữ vững bản sắc dân tộc.

Đối với toàn xã hội, Nghị quyết 71 sẽ lan tỏa thông điệp mạnh mẽ rằng: Giáo dục không chỉ là việc của ngành Giáo dục, mà là trách nhiệm và quyền lợi của cả hệ thống chính trị và mỗi công dân. Khi xã hội đồng hành cùng giáo dục, chúng ta sẽ có một nền tảng vững chắc để xây dựng đất nước phát triển nhanh, bền vững, nhân văn.

Với vai trò là Đại biểu Quốc hội, tôi mong muốn Nghị quyết này sẽ được thể chế hóa bằng những chính sách cụ thể, khả thi, đồng thời được giám sát chặt chẽ trong quá trình thực hiện. Khi nghị quyết đi vào cuộc sống, Giáo dục Việt Nam sẽ có bước phát triển đột phá, góp phần quyết định vào sự hưng thịnh của đất nước.

ĐBQH. Nguyễn Thị Việt Nga