Vẫn nỗi lo an toàn thực phẩm tại chợ dân sinh

Việc kiểm soát lỏng lẻo đang đặt sức khỏe người tiêu dùng vào vòng rủi ro. Điều này đòi hỏi các ngành chức năng của TP phải có những giải pháp căn cơ lâu dài để công tác kiểm soát ATTP đạt hiệu quả bền vững.

Nhiều nỗi lo mất ATTP

Theo báo cáo của Sở Công Thương Hà Nội, TP hiện có 455 chợ. Tại đây, người dân có thể dễ dàng tìm mua đa dạng mặt hàng, từ thực phẩm tươi sống như thịt, cá, hải sản, rau củ, trái cây đến các loại đồ khô, gia vị và thực phẩm chế biến sẵn. Tuy nhiên, nhiều chợ dân sinh hiện đang đối mặt với tình trạng xuống cấp, không đáp ứng các tiêu chuẩn về ATTP, vệ sinh môi trường... Những hạn chế này không chỉ làm giảm chất lượng thực phẩm mà còn tạo điều kiện cho các tụ điểm chợ cóc phát triển, gây khó khăn trong việc kiểm soát.

Các quầy hàng thịt tại chợ dân sinh trên địa bàn xã Mê Linh, Hà Nội. Ảnh: Phạm Hùng

Theo ghi nhận của phóng viên Kinh tế & Đô thị, tại nhiều chợ truyền thống vẫn tồn tại tình trạng bày bán hàng hóa thiếu khoa học, tiềm ẩn nguy cơ mất ATTP. Thịt tươi sống, gia cầm, đồ ăn chín và thực phẩm chế biến sẵn được bày bán xen kẽ với các mặt hàng khác như quần áo, đồ gia dụng, bất chấp quy định về ATTP. Bên cạnh đó, nhiều tiểu thương không sử dụng găng tay khi chế biến thực phẩm; các quầy hàng đồ ăn chín thiếu tủ kính, nắp che bảo quản. Cách kinh doanh phản khoa học này không chỉ làm mất mỹ quan chợ truyền thống mà còn làm gia tăng nguy cơ nhiễm khuẩn chéo, gây khó khăn cho công tác kiểm soát ATTP, dù lực lượng chức năng thường xuyên kiểm tra, xử lý.

Hiện nay, chợ dân sinh đang đặt ra những thách thức lớn như hệ thống phân phối nhỏ lẻ, nhiều chủ hàng thiếu hiểu biết về quy định ATTP, chi phí tuân thủ (bảo quản lạnh, giấy tờ) của tiểu thương nhỏ; khó khăn trong việc truy xuất nguồn gốc từ những nguồn nhập tạm thời hoặc qua nhiều trung gian. Chưa kể, việc kinh doanh trên vỉa hè, chợ cóc gây khó khăn cho công tác quản lý. Qua đó cho thấy, công tác kiểm soát ATTP đòi hỏi sự phối hợp lâu dài giữa chính quyền, ban quản lý chợ và các tiểu thương.

Đề cập đến vấn đề này, Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Nguyễn Thế Hiệp cho hay, một số xã, phường chưa có chợ hoặc số lượng chợ chưa đủ đáp ứng nhu cầu của Nhân dân dẫn đến phát sinh các tụ điểm họp chợ trái phép gây mất an toàn giao thông, mất mỹ quan đô thị, không bảo đảm vệ sinh ATTP. Trong khi, người tiêu dùng vẫn có thói quen tiện đâu mua đó, chưa chú trọng nguồn gốc, chất lượng thực phẩm... Thời gian qua, nhằm triển khai Đề án "Quản lý các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm trong chợ trên địa bàn Hà Nội giai đoạn 2022 - 2025", Sở Công Thương phối hợp các địa phương hướng dẫn các cơ sở thực hiện quy định về ATTP. Theo thống kê, TP có 18.311 cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm trong chợ thuộc đối tượng của Đề án này. Tính đến nay, có 17.000 cơ sở đã thực hiện cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP hoặc ký cam kết bảo đảm ATTP, đạt tỷ lệ 93,4%. 15.566 người được tập huấn kiến thức về ATTP, đạt tỷ lệ 82,7%; 14.099 cơ sở có quầy, kệ trưng bày (đạt tỷ lệ 77,0%)… Tuy nhiên, đến nay mới có 42% số cơ sở thực hiện cấp đăng ký kinh doanh, 33,8% cơ sở có trang thiết bị bảo quản; 17,6% cơ sở có trang thiết bị giám sát; 14,8% cơ sở có sản phẩm thực phẩm được dán tem truy xuất nguồn gốc… Hiện cũng mới xây dựng được 25 trạm xét nghiệm nhanh tại chợ, trong khi trên địa bàn có tới hơn 400 khu chợ, tỷ lệ thấp nên dẫn đến việc kiểm soát chất lượng thực phẩm còn hạn chế.

Nhân rộng mô hình chợ ATTP, chợ “0 đồng”

Chia sẻ về vai trò của hệ thống chợ truyền thống, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam Trần Thị Phương Lan cho biết, tại Hà Nội, khoảng 60% nguồn thực phẩm phục vụ người dân được tiêu thụ qua các chợ. Tuy nhiên, công tác kiểm soát chất lượng rau, thịt tại các chợ cóc, chợ tạm hiện vẫn còn nhiều hạn chế. Theo Đề án quản lý ATTP, mỗi chợ truyền thống cần xây dựng trạm xét nghiệm nhanh chất lượng thực phẩm, song trên thực tế, việc triển khai còn chưa đồng bộ. Đáng chú ý, qua kiểm tra cho thấy lượng trái cây nhập khẩu về Việt Nam ngày càng lớn, kéo theo việc sử dụng thuốc bảo quản từ nguồn nhập khẩu gia tăng, tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với ATTP và sức khỏe người tiêu dùng. Trước thực trạng này, việc tăng cường quản lý các cửa hàng kinh doanh trái cây được xác định là yêu cầu cấp thiết.

Ở góc độ quản lý Nhà nước, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền nhấn mạnh, xử lý dứt điểm tình trạng chợ cóc, chợ tạm là vấn đề dân sinh quan trọng, cần được triển khai bài bản, quyết liệt và liên tục. Lãnh đạo TP giao Sở Công Thương chủ trì, phối hợp với các địa phương rà soát, phân loại và kiên quyết dẹp bỏ các chợ cóc, chợ tạm trên địa bàn. Đồng thời, nghiên cứu đổi mới, nhân rộng các mô hình chợ bảo đảm ATTP, chợ “0 đồng” nhằm hướng tới quản lý bền vững, lâu dài..

Có thể thấy, việc kiểm soát ATTP tại chợ dân sinh Hà Nội đang được triển khai với chiều sâu hơn và phạm vi rộng hơn, đặc biệt trong các đợt cao điểm tiêu thụ như dịp Tết. Để kiểm soát tốt công tác ATTP tại các chợ trên địa bàn thời gian tới, Hà Nội sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền cho các hộ kinh doanh trong chợ chấp hành tốt các quy định. Các lực lượng thuộc Ban Chỉ đạo 389 của địa phương tăng cường kiểm tra ATTP tại các chợ; kiểm tra, kiểm soát chất lượng hàng hóa trong chợ. Ban quản lý các chợ có kinh doanh thực phẩm nông lâm thủy sản bố trí cán bộ chuyên trách làm công tác quản lý chất lượng ATTP để chủ động kiểm soát tại chợ.

Nhiều ý kiến cho rằng, để khắc phục các "điểm nghẽn" ATTP, ngăn chặn thực phẩm bẩn, không rõ nguồn gốc tại các chợ trên địa bàn TP đạt hiệu quả bền vững không nằm ở số lần phạt, mà ở sự thay đổi mô hình kinh doanh và quản lý. Trong thời gian trước mắt đòi hỏi sự phối hợp, siết chặt trách nhiệm liên ngành; giải pháp căn cơ phải là việc đưa chợ vào quy củ, đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao ý thức từ gốc, tạo những “cú hích" cần thiết để chuyển đổi các khu chợ tự phát thành điểm kinh doanh an toàn, văn minh.

Theo các chuyên gia ATTP, ngoài thanh tra xử phạt, TP cần khuyến khích giải pháp hỗ trợ tiểu thương chương trình hỗ trợ về tủ lạnh, hướng dẫn làm sổ sách, kết nối với các nhà cung cấp hợp pháp; áp dụng các mô hình chợ "thí điểm" bảo đảm ATTP làm hình mẫu. Đồng thời, việc áp dụng công nghệ đơn giản (QR code cho truy xuất nguồn gốc, tin nhắn cảnh báo khi phát hiện sản phẩm không đạt) có thể tăng tính minh bạch và giảm chi phí quản lý. Việc huy động cộng đồng tham gia giám sát cũng được đề xuất như một biện pháp dài hạn hiệu quả.

Hà Linh