Vàng Nga vô hiệu hóa thành công đòn trừng phạt của phương Tây?

Vàng của Nga chủ yếu được xuất sang Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Quốc kể từ khi Nga bị các nước phương Tây trừng phạt vì chiến dịch quân sự ở Ukraine.

Reuters dẫn số liệu hải quan Nga cho thấy UAE đã trở thành thị trường quan trọng nhất của vàng Nga sau khi lệnh cấm vận của phương Tây cắt đứt các thị trường xuất khẩu truyền thống.

Vàng của Nga được xuất chủ yếu sang UAE, Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Quốc sau khi bị phương Tây áp cấm vận. Ảnh Russiabusinesstoday

Kể từ khi xung đột Ukraine bắt đầu tháng 2/2022, UAE đã nhập khẩu 75,7 tấn vàng Nga trị giá 4,3 tỷ USD, tăng kỷ lục từ 1,3 tấn trong năm 2021.

Xếp sau UAE là nhà nhập khẩu Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ, mỗi nước nhập khoảng 20 tấn từ ngày 24/2/2022 đến ngày 3/3/2023. Theo dữ liệu của hải quan Nga, ba quốc gia trên nhập đến 99,8% lượng vàng xuất khẩu của Moscow trong giai đoạn này.

Gấp rút tìm thị trường mới

Ngay sau khi nổ ra cuộc xung đột ở Ukraine, nhiều ngân hàng đa quốc gia, nhà cung cấp dịch vụ hậu cần và nhà tinh chế kim loại quý đã ngừng xử lý vàng của Nga, vốn thường được chuyển đến London, trung tâm lưu trữ và giao dịch vàng.

Hiệp hội Thị trường Vàng London đã cấm vàng sản xuất tại Nga từ ngày 7/3/2022. Đến cuối tháng 8, Anh, Liên minh châu Âu (EU), Thụy Sĩ, Mỹ, Canada và Nhật Bản cũng thông báo cấm nhập khẩu vàng của Nga.

Tuy nhiên, hồ sơ xuất khẩu cho thấy, các nhà sản xuất vàng của Nga đã nhanh chóng tìm thấy thị trường mới ở các nước chưa áp lệnh trừng phạt chống Moscow như UAE, Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Quốc.

Chuyên gia về thị trường vàng Louis Marechal tại Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế cho rằng nhiều khả năng vàng của Nga được gia công lại, sau đó có mặt tại thị trường Mỹ và châu Âu với nguồn gốc bị che đậy.

Trong khi đó, Ủy ban Vàng của UAE khẳng định, nước có quy trình rõ ràng ngăn hàng hóa bất hợp pháp, rửa tiền và các thực thể bị trừng phạt. "UAE sẽ tiếp tục giao dịch cởi mở và trung thực với đối tác quốc tế, tuân thủ tất cả các quy tắc quốc tế hiện hành do Liên hợp quốc đặt ra" - Ủy ban tuyên bố.

Trước đó, Mỹ từng cảnh báo các nước có thể không được tiếp cận thị trường G7 nếu hợp tác kinh doanh với các thực thể chịu lệnh trừng phạt của Washington. Tuy nhiên, không có bằng chứng cho thấy UAE, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ vi phạm lệnh trừng phạt.

Theo dữ liệu hải quan, Nga xuất khẩu 116,3 tấn vàng từ ngày 24/2/2022 đến 3/3/2023. Nhà tư vấn Metals Focus ước tính Nga đã sản xuất khoảng 325 tấn vàng trong năm 2022. Phần còn lại có thể vẫn được giữ trong nước hoặc xuất khẩu trong các giao dịch không có trong hồ sơ.

Hầu hết lô hàng vàng của Nga xuất cho Trung Quốc đều đến Hong Kong (Trung Quốc). Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết, việc hợp tác giữa Bắc Kinh và Moscow "sẽ không bị gián đoạn hoặc ép buộc từ bất kỳ bên thứ ba nào".

Trong khi đó, UAE từ lâu đã có ngành công nghiệp vàng phát triển mạnh. Quốc gia vùng Vịnh nhập khẩu trung bình khoảng 750 tấn vàng nguyên chất mỗi năm trong giai đoạn từ năm 2016-2021 - có nghĩa là các lô hàng trong hồ sơ của Nga sẽ chỉ chiếm khoảng 10% lượng nhập khẩu của UAE.

Giảm giá bán

UAE là nhà xuất khẩu vàng thỏi và đồ trang sức lớn trên thế giới. Các công ty Nga đã bán vàng thỏi ở nước này với mức chiết khấu khoảng 1% so với giá chuẩn toàn cầu.

Theo nguồn tin của Reuters, phần lớn số vàng của Nga xuất khẩu sang UAE được dành cho các nhà máy tinh chế vàng để đúc lại.

Trong nhiều trường hợp, hồ sơ hải quan chỉ hiển thị bên gửi hoặc bên tham gia giao dịch chứ không phải bên mua cuối cùng (có thể là đơn vị tinh chế, thợ kim hoàn hoặc nhà đầu tư).

Hồ sơ cho thấy, đơn vị vận chuyển lớn nhất các lô vàng Nga xuất sang UAE là Temis Luxury Middle East - công ty con thuộc công ty logistics Temis Luxury của Pháp. Công ty này đã vận chuyển khoảng 15,6 tấn vàng trị giá 863 triệu USD từ tháng 4/2022 đến ngày tháng 3/2023.

Broca Houy - người đứng đầu bộ phận pháp lý của Temis Luxury Group - cho hay, công ty "hoàn toàn tuân thủ luật pháp và quy định của UAE về kinh doanh giao nhận vận tải". Theo quan chức này, Temis Luxury Group không mua vàng của Nga và chỉ chấp nhận các đơn đặt hàng vận chuyển từ các nhà điều hành không chịu lệnh trừng phạt của Mỹ.

Khi được hỏi về các lô hàng trên, Bộ Tài chính Pháp khẳng định không vi phạm các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Nga.

Luật sư về trừng phạt Tan Albayrak tại Reed Smith ở London nói rằng các lệnh cấm vận của châu Âu thường không áp dụng cho các công ty con ở nước ngoài. Chính vì vậy, các công ty châu Âu có công ty con liên quan đến việc vận chuyển vàng của Nga đến UAE, Thổ Nhĩ Kỳ hoặc Hong Kong (Trung Quốc) không vi phạm biện pháp trừng phạt của EU.

Đơn vị vận chuyển vàng xuất khẩu lớn thứ hai của Nga tại UAE là công ty hậu cần Transguard, một chi nhánh của Tập đoàn Emirates. Công ty này đã vận chuyển 14,6 tấn vàng của Nga với giá trị 820 triệu USD. Emirates cũng khẳng định không mua bất kỳ loại vàng nào của Nga, hoạt động tuân thủ đầy đủ các luật hiện hành và hiện đã ngừng vận chuyển.

Nguyễn Phương