Vắt chanh vào miệng để sơ cứu đột quỵ, bác sĩ cảnh báo

Buổi sáng, căn nhà nhỏ vốn luôn rộn ràng tiếng nói tiếng, tiếng bước chân chuẩn bị đưa con đi học bỗng im ắng lạ thường. Người vợ đã chuẩn bị cặp sách cho con nhưng chờ mãi vẫn không thấy chồng xuống đưa con đến trường.

Qua năm, mười phút, chị quyết định lên lầu gọi chồng. Cánh cửa nhà vệ sinh khép hờ, chồng chị nằm gục trên nền gạch lạnh, tay chân mềm nhũn, hơi thở yếu ớt.

Trong đột quỵ, mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào thần kinh mất đi. Ảnh: Shutterstock.

Sai lầm trả giá bằng mạng sống

Lay mãi không thấy anh đáp lại, chị lập tức gọi cấp cứu. Trong vài phút chờ dài như hàng giờ, chị cuống cuồng tìm cách “cứu” chồng theo những gì từng nghe người ta mách. Chị ép chồng uống thuốc hạ áp, vắt chanh vào miệng hy vọng anh hồi tỉnh.

Anh vốn đã nhiều lần được cảnh báo. Một vài lần tăng huyết áp phải đi cấp cứu, bác sĩ dặn phải uống thuốc đều, theo dõi thường xuyên. Thế nhưng cứ khỏe là anh bỏ thuốc. Mỗi lần chị nhắc nhở vì chỉ số huyết áp trên máy đo ở nhà luôn cao, anh lại cười xua đi: “Trời, người mập ai mà chẳng vậy, lo gì”.

Khi các bác sĩ đến nơi, người đàn ông mới ngoài ba mươi ấy đang trong trạng thái lơ mơ, mắt không còn nhìn rõ, chỉ đáp ứng đau, nửa người trái buông thõng vô lực. Huyết áp lên đến ngưỡng 248/184 mmHg. Sau vài phút xử trí ban đầu, anh được chuyển gấp vào bệnh viện.

Hình ảnh CT não cho thấy một vùng xuất huyết lớn đã lan rộng. Anh được chỉ định đặt nội khí quản để bảo vệ đường thở trước khi đưa vào phòng mổ. Khi đưa ống vào, ê-kíp phải liên tục hút ra nước cốt chanh, bã thuốc còn nằm trong hầu họng.

“Hiện bệnh nhân vẫn được điều trị tích cực, chưa tỉnh và phải thở máy”, bác sĩ Nguyễn Thắng Nhật Tuệ, Trưởng khoa Cấp cứu, người trực tiếp cấp cứu cho ca bệnh, chia sẻ với Tri Thức - Znews.

Bác sĩ Tuệ cùng ê-kíp cấp cứu cho người bệnh đột quỵ. Ảnh: BSCC.

Chỉ vài ngày trước, khoa cũng gặp một trường hợp tương tự: gia đình quá hoảng loạn nên vắt nước cốt chanh đổ vào miệng bệnh nhân để “kích tỉnh”. Nhưng thay vì giúp đỡ, hành động này càng làm người bệnh lỡ “thời gian vàng” cấp cứu.

Bệnh nhân 52 tuổi. Một ngày trước đó, anh đã than mệt, cảm giác trong người “không ổn”, nhưng vẫn cố gắng làm việc và tự mua vài loại thuốc quen thuộc uống cho qua. Anh tin chỉ cần nghỉ ngơi một chút là ổn.

Đến tối hôm sau, sau khi uống ly cà phê để tỉnh táo hơn, tim anh lại đập nhanh bất thường, mặt mũi choáng váng. Chưa kịp báo cho ai, anh tự lấy tiếp liều thuốc cũ uống thêm rồi nằm xuống giường. Nhưng chỉ khoảng nửa giờ sau, cơ thể anh mềm dần, rồi bất ngờ rơi vào hôn mê.

Trong tình huống hoảng loạn, người nhà quyết định gọi một người thân khác đang đi làm để “chạy về xem thử”. Mười, mười lăm phút trôi qua. Khi người thân đó về đến nơi, bệnh nhân đã không còn thở. Chỉ đến lúc ấy, họ mới bấm số cấp cứu.

Khi bác sĩ có mặt, người đàn ông được đặt nằm trên nền nhà, da tím tái, mạch và tim đều không còn hoạt động. Trong khi nhanh chóng chuẩn bị đặt nội khí quản, chúng tôi phát hiện từ khí quản bệnh nhân trào ra một lượng lớn nước cốt chanh lẫn cả những tép chanh còn nguyên. Gia đình đã cố vắt chanh và đổ vào miệng anh trong lúc anh đã hôn mê, với hy vọng rằng anh sẽ tỉnh lại.

Bác sĩ bắt đầu ép tim, bóp bóng, tiêm thuốc vận mạch, rồi sốc điện. Sau 15 phút, tim bệnh nhân bắt đầu đập trở lại. Song, tại bệnh viện, hình ảnh CT não cho thấy phù não nặng do thiếu oxy kéo dài. Khi nghe bác sĩ giải thích tình trạng nguy kịch cùng những điều trị tiếp theo, gia đình đứng im lặng rất lâu. Sau khi cân nhắc hoàn cảnh, họ đưa ra quyết định đau lòng nhất là xin đưa bệnh nhân về nhà.

Không lấy lễ, chích dái tai để trị đột quỵ

Trao đổi với Tri Thức - Znews, bác sĩ Nhật Tuệ nhấn mạnh khi bị đột quỵ, người bệnh thường lơ mơ, mất phản xạ nuốt như bình thường. Nếu cố đổ nước chanh hay bất kỳ chất lỏng nào vào miệng, chúng rất dễ tràn thẳng vào đường thở. Điều này có thể gây viêm phổi hít, và nguy hiểm hơn là làm bít đường thở, dẫn đến ngạt thở.

GS.TS Hoàng Bùi Hải, Trưởng khoa Cấp cứu & Hồi sức tích cực, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, cho biết đột quỵ luôn đến rất nhanh và bất ngờ. Đây là tình trạng xảy ra khi hệ thần kinh trung ương bị thiếu hụt chức năng đột ngột. Đột quỵ gồm hai thể chính là nhồi máu não và xuất huyết não. Điểm chung của cả hai thể là não không được cung cấp đủ oxy và dưỡng chất, hậu quả là tế bào não bị tổn thương và nhanh chóng chết đi.

Thời gian gần đây, trên mạng xã hội xuất hiện nhiều mẹo xử trí đột quỵ theo kiểu truyền miệng như “chích máu ở đầu ngón tay, dái tai”, truyền dịch tại nhà, uống An cung ngưu hoàng hay vác hơi.

Tuy nhiên, bác sĩ cho biết những việc làm này không giúp cải thiện tình trạng. Ngược lại, đây đều là những biện pháp không được khuyến cáo bởi mỗi phút trôi qua hàng triệu tế bào não đã bị chết đi, khiến người bệnh lỡ “thời gian vàng” cấp cứu.

Vết kim chích đầu ngón tay lấy lễ ở người đột quỵ. Ảnh minh họa: Bệnh viện Nhân dân 115.

Sau bữa cơm tối, ông C. (hơn 60 tuổi, ngụ TP.HCM) thấy nhức đầu, tê tay chân và mệt mỏi. Nghĩ chỉ là cơn thiếu máu não thoáng qua như những lần trước, người đàn ông liền nhai vội một viên An cung ngưu hoàng như thói quen “uống cho chắc” rồi đi ngủ.

Sáng hôm sau, người thân phát hiện ông hôn mê sâu. Kết quả chẩn đoán cho thấy ông bị xuất huyết não diện rộng. Tại phòng Hồi sức tích cực, ông C. được các bác sĩ giành giật sự sống suốt 6 tuần, bằng mọi biện pháp hồi sức hiện đại nhất.

May mắn, người đàn ông thoát khỏi lưỡi hái tử thần, nhưng cái giá phải trả quá đắt. Từ một người khỏe mạnh, ông C. giờ chỉ còn nằm lặng lẽ trên giường bệnh. Cơ thể liệt gần như hoàn toàn, mất ngôn ngữ, mọi sinh hoạt đều phụ thuộc vào người thân.

Theo bác sĩ Nhật Tuệ, điều quan trọng nhất cần làm khi có người bị đột quỵ là gọi cấp cứu 115 ngay lập tức, mở sẵn cửa nhà và dọn lối đi để ê-kíp tiếp cận nhanh. Trong lúc chờ nhân viên y tế, người nhà cần theo dõi nhịp thở và tuần hoàn của bệnh nhân, không tự ý thực hiện bất kỳ biện pháp truyền miệng nào.

Ngoài ra, người dân cũng cần lưu ý dấu hiệu nhận biết sớm đột quỵ (theo quy tắc FAST):

F (Face): Méo miệng, lệch mặt.
A (Arm): Yếu hoặc liệt tay chân một bên.
S (Speech): Nói khó, nói ngọng, không rõ lời.
T (Time): Gọi cấp cứu ngay - từng phút đều quý giá.

Kỳ Duyên