VCCI: Cân nhắc ban hành Quy chuẩn quốc gia về xử lý các chất được kiểm soát

Môi chất lạnh phát thải trực tiếp khoảng 37% tác động đến quá trình nóng lên toàn cầu. Ảnh minh họa ITN

Vượt quá yêu cầu của Nghị định thư Montreal?!

Bộ Tài nguyên và Môi trường đang lấy ý kiến góp ý đối với Dự thảo Thông tư ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thu gom, vận chuyển, lưu giữ, tái chế, tái sử dụng và xử lý các chất được kiểm soát.

Lý giải việc ban hành, Cơ quan soạn thảo cho rằng, hiện nhu cầu của ngành lạnh và điều hòa không khí đang gia tăng nhanh chóng ở các nước đang phát triển.

Theo ước tính của Hội Lạnh quốc tế (IIR), lĩnh vực lạnh và điều hòa không khí tiêu thụ khoảng 20% tổng lượng điện năng thương phẩm trên toàn thế giới và môi chất lạnh phát thải trực tiếp khoảng 37% tác động đến quá trình nóng lên toàn cầu.

Việc ban hành Quy chuẩn này nhằm thực thi Nghị định thư Montreal và Bản sửa đổi bổ sung Kigali. Theo đó, Việt Nam có nghĩa vụ cắt giảm 80% lượng tiêu thụ môi chất lạnh thuộc nhóm HFC vào năm 2045.

Trên thực tế, theo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), để thực hiện nghĩa vụ cắt giảm lượng chất được kiểm soát theo Nghị định thư Montreal, từ năm 2005, Việt Nam đã có chính sách hạn ngạch nhập khẩu các chất được kiểm soát được thể hiện tại Thông tư liên tịch 14/2005/TTLT-BTM-BTNMT và Thông tư liên tịch 47/2011/TTLT-BCT-BTNMT.

Các văn bản này đều đưa ra lộ trình giảm dần hạn ngạch nhập khẩu theo đúng các cam kết quốc tế của Việt Nam. Từ năm 2005 đến nay, chỉ bằng chính sách hạn ngạch nhập khẩu, Việt Nam đã đáp ứng các nghĩa vụ quốc tế của mình theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP).

Theo Nghị định thư Montreal, lượng tiêu thụ các chất được kiểm soát của mỗi quốc gia được tính bằng lượng sản xuất cộng với lượng nhập khẩu và trừ đi lượng xuất khẩu. Như vậy, chỉ cần kiểm soát lượng sản xuất và nhập khẩu là đủ để thực hiện Nghị định thư này. Nghị định thư này không phân biệt lượng tiêu thụ thành lượng được thu gom, lưu trữ, tái chế, tái sử dụng và xử lý hay lượng không được thu gom, lưu trữ, tái chế, tái sử dụng và xử lý.

Từ phân tích trên, VCCI cho rằng, “việc Việt Nam đặt ra quy định về thu gom, lưu trữ, tái chế, tái sử dụng và xử lý các chất được kiểm soát, bên cạnh các quy định về hạn ngạch đã đang và sẽ được thực thi, là vượt quá yêu cầu của Nghị định thư”.

Lo ngại làm tăng chi phí cho doanh nghiệp

Cũng theo VCCI, có thể cơ quan soạn thảo lấy lý do rằng các chất được kiểm soát nếu thoát ra ngoài khí quyển sẽ gây tác động đến toàn cầu, còn nếu được thu gom, lưu trữ, tái chế, tái sử dụng và xử lý đúng cách thì sẽ không có tác động tiêu cực. Tuy nhiên, “cần xác định rõ rằng việc thu gom, lưu trữ, tái chế, tái sử dụng và xử lý chỉ là một trong rất nhiều biện pháp để giảm lượng tiêu thụ chất được kiểm soát”.

Nếu tổng lượng tiêu thụ đã được Nhà nước khống chế bằng hạn ngạch thì bản thân các doanh nghiệp và người dân sẽ phải tự cân đối, tìm cách tiết kiệm, tránh thất thoát khí HFC để có đủ lượng phục vụ cho nhu cầu. Khi đó, “Nhà nước không cần đặt ra nghĩa vụ pháp lý mới thì người dân và doanh nghiệp cũng sẽ tự biết cách để điều chỉnh cho phù hợp. Ngược lại, nếu hạn ngạch vẫn còn rộng rãi thì dù có quy định về trình độ chuyên môn hay máy móc, trang thiết bị thì người dân và doanh nghiệp cũng không có động lực để tránh thất thoát khí HFC”.

Dẫn chứng thực tế, VCCI chỉ rõ, hạn ngạch nhập khẩu các chất được kiểm soát của Việt Nam ngày càng giảm. Cụ thể, giai đoạn 2015 - 2019 được nhập khẩu 3.600 tấn thì giai đoạn 2020 - 2022 chỉ còn nhập khẩu 2.600 tấn. Dự kiến giai đoạn 2025 - 2029 hạn ngạch là 1.300 tấn và từ 2030 trở đi sẽ chỉ còn một lượng rất nhỏ.

Việc giảm hạn ngạch từ mức 3.600 tấn năm 2019 xuống 2.600 tấn năm 2020 đã khiến giá các loại khí được kiểm soát trên thị trường tăng gấp đôi. Nếu tiếp tục cắt giảm hạn ngạch khí được kiểm soát xuống 1.300 tấn vào năm 2025 thì chắc chắn giá các chất này sẽ tiếp tục tăng, có thể gấp đôi, thậm chí gấp ba lần hiện nay.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp buộc phải tìm mọi cách để chống thất thoát khí HFC mà không cần bất kỳ một biện pháp quản lý nào khác của Nhà nước, VCCI bình luận, đồng thời cho rằng khi vẫn áp dụng chính sách hạn ngạch, “việc lấy lý do cần phải thực thi Nghị định thư Montreal và Bản sửa đổi bổ sung Kigali để thuyết minh cho sự cần thiết ban hành Quy chuẩn này là chưa thỏa đáng”.

Đại diện cộng đồng doanh nghiệp lo ngại, việc đưa ra Quy chuẩn kỹ thuật này sẽ gây chi phí xã hội không cần thiết. Các yêu cầu về trang thiết bị như máy thu hồi, bình chứa, cân định lượng, bơm chân không, thiết bị kiểm tra rò rỉ, đồng hồ đo áp suất, đồng hồ đo điện và yêu cầu trình độ trung cấp hoặc có chứng chỉ đào tạo của kỹ thuật viên sẽ làm tăng đáng kể chi phí cho các doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực điện lạnh, có thể lên tới 15 – 20% so với hiện nay.

Bên cạnh đó, việc thiếu vắng các kỹ thuật viên có đủ chứng chỉ có thể làm tăng chi phí và thời gian chờ đợi của khách hàng vào thời gian cao điểm trong năm (đầu mùa hè), đặc biệt là ở các khu vực xa trung tâm, vốn có ít nhà cung cấp ngành điện lạnh.

Từ những phân tích trên, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc lại về sự cần thiết ban hành Quy chuẩn kỹ thuật này.

Đan Thanh