Về làng lược Vạc, thăm nghè Hoạch Trạch

Nghè Hoạch Trạch đã được tu bổ, tôn tạo

Nghè Hoạch Trạch được xây dựng từ thời Lý để tôn thờ các vị thành hoàng làng. Năm 1986, nghè xuống cấp nghiêm trọng, chính quyền và nhân dân đã tu sửa một số hạng mục công trình.

Gần chục năm sau, nghè tiếp tục được sửa chữa với quy mô nhỏ. Năm 2010, bằng nguồn kinh phí đóng góp của nhân dân địa phương, nghè Hoạch Trạch đã được tu bổ, tôn tạo như hiện nay.

Nghè Hoạch Trạch tôn thờ 4 vị thành hoàng là Hướng thiện cư sĩ, Nguyệt thai công chúa, Đông hải Đại vương và Nam khê Đại vương. Nghè có hướng tây nam, theo kiểu chữ Nhị, gồm 5 gian đại bái kiểu đao tàu déo góc, mái lợp ngói mũi. Hệ thống vì kèo kiểu con chồng giá chiêng, các mảng hoa văn được đắp vẽ theo đề tài lá lật. 3 gian hậu cung gồm hai vì kèo kiến tạo giống tòa đại bái.

Trong nghè có ban thờ ông tổ làng nghề lược tre (lược bí) là tiến sĩ Nhữ Đình Hiền (1659 - 1716). Ông đỗ tiến sĩ năm 1680, làm quan đến Bồi Tụng, Thượng Thư Bộ Hình, đi sứ Trung Quốc và mang nghề lược tre về truyền dạy cho người dân làng Hoạch Trạch.

Trong nghè Hoạch Trạch còn lưu giữ nhiều cổ vật giá trị như hoành phi, cuốn thư, đại tự, bài vị...

Nghè còn lưu giữ nhiều cổ vật như hoành phi, cuốn thư, đại tự, bài vị và các bia đá có giá trị về mặt thời gian. Ngoài công trình chính, di tích còn có một số hạng mục như: nghi môn ngoại, nghi môn nội, lầu cô, giải vũ, khu phụ trợ. Trước nghè có hai cây đa cổ thụ, ao tạo cảnh quan thoáng mát.

Xưa kia, bia văn chỉ Đường An được đặt trong nhà bia trên đất văn chỉ tại làng Hoạch Trạch. Tấm bia “Tự điền xứ cung tiến tiền” khắc vào năm Tự Đức thứ 11 (năm 1858) hiện lưu giữ tại nghè Hoạch Trạch. Trên bia thông tin: Khu vực văn chỉ xưa gồm một tòa trung từ 3 gian, 5 gian ngoài, hai giải vũ, bốn mặt xây tường gạch. Trải qua thời gian, các hạng mục công trình của khu văn chỉ dần bị xuống cấp và hư hại.

Bia văn chỉ Đường An được đặt trong nhà bia

Những năm 70 của thế kỷ XX, thôn Hoạch Trạch tổ chức giãn dân ra khu dân cư mới, đất văn chỉ được chia cho các hộ dân làm nhà ở. Bia văn chỉ bị bỏ ra ngoài đường, không có ai quản lý, nhân dân đã dùng để đập lúa, chắn lối đi.

Năm 1990, một số người dân đã di chuyển bia về dựng tại sân nghè Hoạch Trạch. Được biết đây là tấm bia quý, năm 2007 UBND huyện Bình Giang đã đầu tư kinh phí xây dựng nhà bia bảo vệ trong khuôn viên chùa Hoạch Trạch.

Năm 2024, khu vực đất văn chỉ được các cấp có thẩm quyền phê duyệt quy hoạch ra vị trí mới (phía trước chùa) với diện tích 8.200m2 và tấm bia văn chỉ cũng di chuyển ra vị trí này (cách văn chỉ cũ khoảng 60m về hướng tây nam).

Bia văn chỉ Đường An là một trong những tấm bia có giá trị nhất vẫn còn đến hiện nay của huyện Bình Giang

Hiện nay, bia văn chỉ Đường An được đặt trong nhà bia, kích thước 135 x 68 x 17 cm. Bia khắc dựng vào năm Thiệu Trị thứ 4 (1844), có khoảng 1.800 chữ, khắc hai mặt. Mặt trước và sau có 5 chữ Hán lớn: “Đường An văn chỉ bia” (bia văn chỉ Đường An) và “Lịch đại tiên hiền bi” (bia ghi các vị tiên hiền qua từng triều đại).

Mặt trước văn bia cho biết quá trình xây dựng, trùng tu văn chỉ và những người tham gia vào công trình đặc biệt này. Mặt sau ghi danh 108 vị đỗ đại khoa và những người có công lớn trong sự nghiệp giáo dục của huyện Bình Giang. Hiện một số chữ Hán trên bia đã bị mờ.

Cụm di tích nghè Hoạch Trạch - bia văn chỉ Đường An là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của nhân dân làng Hoạch Trạch nói riêng và nhân dân xã Thái Minh nói chung. Người dân đã cùng du khách thập phương đóng góp nhiều công sức, tiền của để bảo vệ, trùng tu, tôn tạo di tích khang trang như hiện nay.

Ngày 27/12/2024, UBND tỉnh Hải Dương đã ra quyết định xếp hạng cụm di tích nghè Hoạch Trạch - bia văn chỉ Đường An là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Đây là di tích thứ 61 của huyện Bình Giang được xếp hạng.

Theo ông Nhữ Đình Thắng, Chủ tịch UBND xã Thái Minh, nghè Hoạch Trạch và bia văn chỉ Đường An được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh là niềm vinh dự, tự hào của nhân dân địa phương. Xã xác định bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa cụm di tích là công việc rất quan trọng. Địa phương mong muốn nhận được sự quan tâm hỗ trợ, đầu tư hơn nữa để tiếp tục tôn tạo, khôi phục, hoàn thiện các hạng mục công trình của di tích theo quy hoạch tổng thể đã được phê duyệt.

NGA TRANG