Về nơi khởi nguồn của phong trào 'xe chưa qua, nhà không tiếc'

Các thế hệ nhân dân ở Làng K130 luôn tự hào về truyền thống cách mạng của ông, cha.

Làng K130 (trước đây thuộc xã Tiến Lộc, huyện Can Lộc), nay là Tổ dân phố K130 (thị trấn Nghèn) đang tiếp tục phát huy tinh thần anh dũng thời chiến để xây dựng quê hương ngày một đẹp giàu.

Tất cả cho tiền tuyến

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, huyện Can Lộc là trọng điểm đánh phá ác liệt. Những địa danh như: Ngã ba Đồng Lộc, Khe Giao, cầu Nhe, cung đường 21, cống 19... đã trở thành những “tọa độ lửa”. Nhiều tuyến đường như quốc lộ 1A, đường 15A… bị bom Mỹ đánh phá ác liệt, nhiều đoạn đường tắc nghẽn phải chờ thông tuyến.

Làng K130 trước đây nằm giữa ruộng nước, địa hình thấp trũng, lầy lội nên được gọi là Hạ Lội. Làng nằm sát cầu Già, quốc lộ 1A, đồng thời cũng là điểm giao thông huyết mạch giữa hai con đường sông-bộ. Xác định được tầm quan trọng của vị trí này nên đế quốc Mỹ đã tập trung lực lượng hòng chặn đứng huyết mạch giao thông của quân và dân ta trên đường chi viện cho miền nam. Để thực hiện dã tâm đó, trong chiến tranh phá hoại, đế quốc Mỹ đã trút xuống xã Tiến Lộc, trong đó có làng Hạ Lội gần 19 nghìn quả bom, 1.522 quả rốc két, làm 57 người chết, 151 người bị thương, hàng trăm ngôi nhà bị phá hủy hoàn toàn.

Vào những tháng cuối năm 1968, máy bay địch bắn phá ác liệt, đường 1A bị tắc nghẽn, hệ thống cầu cống bị phá hủy hoàn toàn. Trước tình hình đó, cấp trên chỉ thị phải mở ngay một con đường xế để xe qua phà vượt sông tránh đường 1A đoạn từ cống Cổ Ngựa đến cầu Già. Làng Hạ Lội là nơi cần phải mở đường xế.

Nhận được chỉ thị của cấp trên, bà con làng Hạ Lội không ai bảo ai, trên dưới một lòng sẵn sàng dỡ nhà lát đường cho xe qua với tinh thần “xe chưa qua, nhà không tiếc”. Ngay trong đêm 13/8/1968, cùng với sự giúp sức của các lực lượng dân quân và nhân dân xã Tiến Lộc, 130 ngôi nhà, một ngôi miếu, 4 nhà thờ họ và 2 hợp tác xã được dỡ xuống; đoạn đường dài 1,2km qua làng Hạ Lội cơ bản hoàn thành.

Nhiều câu chuyện, tấm gương được kể lại về tinh thần “Tất cả vì miền nam ruột thịt” của người dân làng Hạ Lội lúc bấy giờ như cụ bà Đinh Thị Trí có hoàn cảnh khó khăn, chồng mất sớm, sống một mình. Năm ấy bà Trí 69 tuổi, gom góp mãi mới mua được cỗ quan tài để lo hậu sự. Trước cuộc họp hôm đó, bà Trí thẳng thắn: “Tôi chỉ có cỗ hậu sự là đáng giá, tôi xin xung phong hiến cỗ hậu sự của mình để làm ván kê cho xe qua những đoạn đường lầy lội”. Đối với ông Nguyễn Chương, nguyên Bí thư Chi bộ, Trưởng ban kiểm soát hợp tác xã Trường Giang bày tỏ: “Cách mạng cần thì chúng ta về dỡ nhà làm đường thôi”.

Đến 3 giờ ngày hôm sau, chiếc xe đầu tiên bắt đầu chuyển bánh trên đường “xế” xuống phà và qua sông an toàn trong niềm vui mừng, xúc động của quân và dân làng Hạ Lội. Từ đêm đó trở đi, từng đoàn xe đi qua đường “xế” vận chuyển hàng hóa ra tiền tuyến một cách an toàn, không còn sa lầy, ùn tắc như trước nữa. Để bảo vệ bí mật và che mắt địch, hằng ngày người dân Hạ Lội dùng cây tre ngụy trang con đường huyết mạch, tối đến lại cất giấu ngụy trang. Cứ như vậy, con đường “xế” qua làng Hạ Lội được bảo đảm an toàn cho đến ngày ngừng bắn.

Để ghi nhớ sự hy sinh to lớn của nhân dân làng Hạ Lội, Tỉnh ủy Hà Tĩnh đã đặt tên cho làng Hạ Lội thành làng Văn hóa chiến tích K130. Làng K130 vinh dự được công nhận Di tích lịch sử Quốc gia vào năm 2006.

Tiên phong, gương mẫu trong thời bình

Sau khi xã Tiến Lộc sáp nhập với thị trấn Nghèn, Làng K130 nay là Tổ dân phố K130 có 330 hộ với hơn 1.400 nhân khẩu (thuộc thị trấn Nghèn). Phát huy truyền thống của vùng quê cách mạng, người dân nơi đây luôn hăng hái tiên phong đi đầu trong mọi chủ trương của Đảng, xây dựng quê hương đẹp giàu.

Cuộc sống mới đang hiện hữu tại Làng K130.

Đời sống người dân K130 đang ngày một khởi sắc, kinh tế phát triển theo hướng bền vững, hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng được đầu tư đồng bộ, đời sống vật chất, tinh thần của người dân ngày càng nâng cao. Thu nhập bình quân đầu người đạt 56 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo chỉ còn chưa đến 1%.

Bí thư Chi bộ Tổ dân phố K130 Nguyễn Văn Tiến chia sẻ: Thực hiện các cuộc vận động xây dựng nông thôn mới ở giai đoạn trước và nay là xây dựng đô thị văn minh, người dân tổ dân phố K130 đã tự nguyện hiến hàng nghìn m2 đất, ngày công, phá dỡ hàng rào để mở rộng, nâng cấp các tuyến đường, xây dựng kênh mương, bồn hoa cây cảnh. Nhờ đó, Tổ dân phố K130 đã trở thành 1 trong 4 tổ dân phố đầu tiên của thị trấn Nghèn và huyện Can Lộc đạt Tổ dân phố văn minh vào năm 2021.

Tinh thần của người dân Làng K130 xưa vẫn được tiếp nối trong việc thực hiện các phong trào chung, nhiều hộ gia đình đã tự nguyện hiến gần 100m2 đất và phá dỡ tường bao như hộ ông Phạm Tiến Vóc, ông Phan Văn Nhân, ông Nguyễn Thiện, Nguyễn Văn…

Để xây dựng Làng K130 thành một địa chỉ đỏ nhằm giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, nhân dịp kỷ niệm 55 năm chiến tích Làng K130 này, huyện Can Lộc đã tiến hành xây dựng Khu di tích Làng K130 với các hạng mục công trình: nhà truyền thống, hạ tầng kỹ thuật, hàng rào, khuôn viên, cây xanh, công trình Khu di tích Làng K130 sẽ khánh thành ngay trong tháng 7 này.

Ông Hoàng Bá Anh, Bí thư Đảng bộ thị trấn Nghèn, huyện Can Lộc chia sẻ: Phát huy truyền thống của vùng quê cách mạng, người dân Tổ dân phố K130 đã gương mẫu đi đầu trong mọi hoạt động, cùng với Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thị trấn Nghèn xây dựng thị trấn trở thành đô thị văn minh, đáng sống.