'Vị ngọt' từ sự đổi thay

Nhưng rồi, cuộc sống không dừng lại ở những gì quen thuộc. Biến đổi khí hậu, giá mía bấp bênh, đất đai bạc màu..., tất cả kéo đến như một cơn sóng ngầm, âm thầm nhưng dữ dội, buộc người dân phải thay đổi. Và cuộc chuyển mình ấy là cả một hành trình đầy lo âu, thách thức. Thế nhưng giờ đây, khi đứng giữa những đồng tôm, vuông cua trúng mùa - được giá, người dân xã Trí Phải có thể nở nụ cười thỏa nguyện. Vì họ đã đúng khi đặt niềm tin vào con tôm, con cua để vươn lên, đổi đời.

Nhiều mô hình hay được người dân xã Trí Phải áp dụng và mang lại hiệu quả.

Ông Nguyễn Văn Hòn, Bí thư Chi bộ Ấp 10 (xã Trí Phải), hồi tưởng lại những ký ức xưa cũ, chậm rãi kể: “Hồi đó khổ lắm! Để có được vụ mía trúng mùa, người dân phải ra đồng từ mờ tờ sáng. Đàn ông lên liếp, nhổ cổ; phụ nữ tuốt lá mía quanh năm. Trồng mía trúng lắm, nhưng lại bị thương lái ép giá. Hết vụ này sang vụ khác, “tay làm hàm nhai”, cực trăm bề mà cuối vụ chẳng dư dả được bao nhiêu. Rồi sau đó xoay qua trồng hoa màu, nhưng thiên nhiên cũng chẳng buông tha. Trúng đó, nhưng mùa khô thì không có nước tưới tiêu. Người dân lại phải trồng rẫy theo mùa, đợi mưa đến mới có hàng đem ra chợ. Cuộc sống cứ thế luẩn quẩn trong nghèo khó”.

Mô hình “bờ trồng rẫy, ruộng trồng lúa - nuôi tôm càng xanh” đang phát huy hiệu quả bền vững tại xã Trí Phải.

Thế rồi bước ngoặt cũng đến. Năm 1995, vài hộ dân bắt đầu rẽ hướng: bỏ hoa màu chuyển sang nuôi tôm. Trong vùng ngọt hóa năm nào, nước mặn bắt đầu len lỏi vào, mang theo hy vọng mới.

Theo lời kể của nhiều hộ dân, những đêm đầu tiên nuôi tôm, bờ vuông sáng rực đèn pin như có hội. Ai cũng tò mò ra xem con tôm lớn ra sao. Có hộ nuôi 60 ngày đã thu được lứa đầu tiên trọng lượng 40 con/ký. “Giá lúc đó là 128 ngàn đồng/ký. Một đêm thu 100-200 ký. Bà con mừng rỡ lắm!”, ông Hòn cười nhớ lại. “Thời đó, bà con mình thấy ai làm ăn được thì học theo. 1 ký tôm giá bằng cả trăm ký mía thì ai mà không xuýt xoa”, ông Trần Văn Nam, Trưởng Ấp 10, góp lời.

Đến năm 2000, cây mía bạc màu, đơn điệu đã bị thay thế bởi con tôm - đứa con mới của đất này. Nhưng người dân Trí Phải không chỉ dừng lại ở đó. Trên cùng diện tích, họ học cách canh tác đa cây, đa con để nâng cao thu nhập. Mùa mưa thì tận dụng bờ liếp trồng màu, vừa cải thiện bữa ăn, vừa có thêm tiền. Mùa lúa thì gieo mạ trên nền đất để “lấp vụ”, vừa làm thức ăn cho tôm, vừa có gạo nấu cơm. Một điều khiến bà con vui mừng nhất là nuôi xem canh được cả tôm càng xanh - loài tôm mà trước kia chỉ sống ở vùng nước ngọt.

Đường quê rộng mở, khang trang, diện mạo vùng đất từng khó khăn nay đã khoác lên mình tấm áo mới.

Ông Hòn phấn khởi: “Tôm càng xanh vốn chỉ chịu ngọt, mà nhờ lai tạo và ứng dụng kỹ thuật, đã chịu được mặn. Vậy là trong giai đoạn trồng lúa, bà con thả thêm càng xanh, tới lúc gặt lúa thì thu hoạch luôn tôm. Thậm chí bây giờ, có người còn nuôi được cả tôm càng xanh trái vụ, giá cao mà dễ bán”.

Theo ngành chức năng, đây là mô hình ít rủi ro, chi phí vừa phải, tận dụng tốt hệ sinh thái tự nhiên, rất phù hợp với vùng nước lợ đặc trưng của Cà Mau. Cái hay là bà con không lạm dụng phân thuốc hay kháng sinh. Tôm, cua được nuôi trong môi trường tự nhiên, ăn rong, ăn cỏ lớn chậm nhưng chắc. Và từ sự chắc chắn ấy, "người dân đã xây được những ngôi nhà kiên cố khang trang, trẻ con được học hành đến nơi đến chốn, không còn cảnh nghỉ học theo cha mẹ ra đồng ruộng. Có đứa học đại học ngành thủy sản, rồi quay về quê hỗ trợ kỹ thuật cho xóm làng, thấy mừng lắm”, ông Nam chia sẻ.

Giờ đây, sau hơn 15 năm chuyển mình, khi trở về Trí Phải mảnh đất từng mang vị ngọt của mía, ai cũng dễ dàng nhận ra sự đổi thay. Những ngôi nhà tường mọc lên san sát. Điện, đường, trường, trạm đủ đầy, khang trang. Hồi ấy, Ấp 10 có 400 hộ nhưng có tới 37 hộ nghèo, 35 hộ cận nghèo, và một nửa số dân thuộc diện khó khăn. Nay đã xóa trắng hộ nghèo, hộ cận nghèo, đó là minh chứng rõ ràng nhất cho hướng chuyển đổi sản xuất đúng đắn.

Trí Phải hôm nay không còn là vùng mía bạc màu, mà là nơi sáng lên niềm tin vào một nền nông nghiệp sinh thái bền vững. Người dân phấn khởi, bởi họ đã dám thay đổi, dám tin tưởng, dám đi về phía trước. Trong hành trình tái thiết quê hương, có lúc họ phải rời xa những ký ức ngọt ngào của mía để chạm đến tương lai mặn mòi đậm đà vị biển, vị của sự no ấm, bền vững.

Kim Cương