Vi nhựa trong thực phẩm và nước uống, mối nguy tiềm ẩn

Ô nhiễm vi nhựa, một dạng ô nhiễm mới, âm thầm nhưng lan rộng toàn cầu. Đặc biệt, khi vi nhựa xâm nhập vào thực phẩm và nước uống, chúng không chỉ tác động tới môi trường mà còn trở thành mối nguy tiềm ẩn đối với sức khỏe con người.

Vi nhựa là gì và đến từ đâu?

Vi nhựa (microplastics) là các mảnh nhựa có kích thước nhỏ hơn 5 mm. Chúng được chia làm hai loại chính:

Vi nhựa sơ cấp: Là những hạt nhựa được sản xuất với kích thước nhỏ để sử dụng trong mỹ phẩm, sản phẩm làm sạch (như kem tẩy tế bào chết, sữa rửa mặt), hoặc trong công nghiệp.

Vi nhựa thứ cấp: Là kết quả của quá trình phân rã từ các sản phẩm nhựa lớn như túi nylon, chai nhựa, lốp xe, quần áo sợi tổng hợp,… khi chúng bị tác động bởi ánh sáng mặt trời, sóng biển, gió và các yếu tố môi trường khác.

Những hạt vi nhựa sau khi hình thành sẽ lẫn vào môi trường đất, nước, không khí. Chúng bị các sinh vật nhỏ ăn phải, rồi qua chuỗi thức ăn, dần dần tích tụ trong cơ thể các loài động vật lớn hơn bao gồm cả con người.

Hình minh họa/ Nguồn: Internet

Thực trạng vi nhựa trong thực phẩm và nước uống

Trong hải sản: Các loài động vật biển như cá, tôm, sò, hàu… có khả năng tiêu hóa hoặc hấp thụ vi nhựa từ nước biển. Khi con người ăn hải sản, đặc biệt là những loài ăn nguyên con như sò, hàu vi nhựa có thể đi thẳng vào cơ thể người.

Trong nước uống: Một nghiên cứu của Đại học New York năm 2018 cho thấy hơn 90% mẫu nước đóng chai trên toàn cầu có chứa vi nhựa. Ngay cả nước máy tại nhiều quốc gia cũng không tránh khỏi tình trạng ô nhiễm này.

Trong thực phẩm chế biến: Vi nhựa cũng được tìm thấy trong muối, mật ong, đường, nước mắm, bia, sữa, và các sản phẩm đóng gói bằng bao bì nhựa.

Trong không khí: Vi nhựa không chỉ lẫn trong thức ăn và nước uống mà còn hiện diện trong không khí. Chúng có thể bám vào bụi, bay lơ lửng và được hít vào phổi – một nguồn phơi nhiễm âm thầm và thường bị bỏ qua.

Theo một báo cáo của WWF (Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên), mỗi người có thể đang tiêu thụ trung bình khoảng 5 gram vi nhựa mỗi tuần tương đương với trọng lượng của một chiếc thẻ tín dụng.

Vi nhựa ảnh hưởng đến sức khỏe con người như thế nào?

Tác động vật lý: Các hạt vi nhựa có thể xâm nhập vào hệ tiêu hóa, hệ hô hấp, lưu thông trong máu và lắng đọng tại các cơ quan nội tạng. Dù cơ thể có thể thải ra một phần, nhưng với lượng lớn tích tụ lâu dài, chúng có thể gây viêm nhiễm mãn tính, tổn thương mô, hoặc phản ứng miễn dịch.

Tác động hóa học: Nhựa chứa nhiều chất phụ gia độc hại như BPA (Bisphenol A), phthalates, các chất được chứng minh có khả năng rối loạn nội tiết tố, gây hại cho gan, thận, hệ sinh sản, thậm chí liên quan đến ung thư. Ngoài ra, vi nhựa còn có thể hấp phụ các chất ô nhiễm khác như thuốc trừ sâu, kim loại nặng, rồi mang chúng vào cơ thể người.

Tác động di truyền và phát triển: Một số nghiên cứu trên động vật cho thấy vi nhựa có thể ảnh hưởng đến sự phát triển phôi thai, gây rối loạn hormone sinh dục, và làm giảm khả năng sinh sản. Dù chưa có bằng chứng đầy đủ trên người, nhưng nguy cơ là điều không thể phủ nhận.

Giải pháp nào để giảm thiểu vi nhựa?

Giảm sử dụng đồ nhựa dùng một lần: Hạn chế dùng ống hút, túi nylon, hộp xốp… Thay vào đó, sử dụng sản phẩm thân thiện với môi trường như túi vải, hộp thủy tinh, bình inox.

Lọc nước trước khi uống: Sử dụng các hệ thống lọc nước có khả năng lọc bỏ hạt vi nhựa là một giải pháp hữu ích.

Ưu tiên thực phẩm tươi sống: Mua thực phẩm không đóng gói nhựa, chọn hàng nội địa từ các nguồn sản xuất sạch, ít qua chế biến.

Giặt đồ bằng sợi tự nhiên: Quần áo sợi tổng hợp khi giặt cũng thải ra vi nhựa. Giảm thiểu bằng cách chọn sợi bông, lanh, len thay vì polyester hay nylon.

Tham gia bảo vệ môi trường: Ủng hộ các chính sách hạn chế rác thải nhựa, tham gia dọn dẹp môi trường, phân loại rác tại nguồn.

Trương Hiền