Vì sao bức thư ông Trump gửi NATO sẽ không thay đổi lập trường của EU về Nga?

Khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố bức thư gửi các đồng minh NATO trên mạng xã hội Truth Social hôm 13/9, Brussels đã chuẩn bị cho một “cơn bão” thường thấy.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố rằng Mỹ sẽ chỉ trừng phạt Nga nếu tất cả các thành viên NATO ngừng nhập khẩu dầu của Moscow. Ảnh: Reuters

Ông Trump cáo buộc các quốc gia thành viên NATO làm suy yếu vị thế đàm phán và quyền mặc cả của liên minh liên quan đến cuộc chiến của Nga ở Ukraine, bằng cách tiếp tục mua dầu khí của Nga. Ông tuyên bố rằng Mỹ sẽ sẵn sàng áp đặt "các biện pháp trừng phạt lớn" đối với Nga sau khi tất cả các nước NATO ngừng mua dầu của Moscow.

"Tôi sẵn sàng 'ra tay' khi các bạn sẵn sàng", ông Trump viết.

Đối với nhiều người ở Brussels, thông điệp này có thể không hoàn toàn không được hoan nghênh. Các quan chức EU từ lâu đã gặp khó khăn trong việc thuyết phục Hungary và Slovakia, hai quốc gia thành viên EU vẫn phụ thuộc rất nhiều vào năng lượng Nga, tuân thủ các lệnh trừng phạt. Yêu cầu của Tổng thống Mỹ bất ngờ đặt Thủ tướng Hungary Viktor Orban và Thủ tướng Slovakia Robert Fico vào thế phòng thủ, mặc dù ít người tin rằng ông Trump sẽ thực hiện.

Hungary và Slovakia chịu áp lực

Ian Bond, Phó Giám đốc Trung tâm Cải cách Châu Âu, nhận thấy một khoảng cách giữa lời nói và hành động của Trump. "EU đã giảm đáng kể sự phụ thuộc vào dầu khí Nga", ông nói với DW, đồng thời lưu ý rằng lãnh đạo Hungary và Slovakia không chỉ thân thiện với Tổng thống Nga Vladimir Putin mà còn cả với ông Trump.

"Nếu Trump muốn EU ngừng mua dầu từ Nga, thì việc dựa vào những người bạn thân nhất của ông ấy có lẽ là một động thái tốt. Tuy nhiên, tôi chưa thấy bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy ông ấy sẽ làm điều đó", ông Bond lưu ý.

Thủ tướng Hungary Viktor Orban. Ảnh: Zuma

Trong nhiều năm, Ủy ban Châu Âu đã cố gắng thúc đẩy chính phủ Hungary và Slovakia đa dạng hóa nguồn cung năng lượng, tránh xa Nga nhưng tiến độ diễn ra rất chậm chạp. Đặc biệt, Thủ tướng Orban luôn bảo vệ các dự án do Nga hậu thuẫn, chẳng hạn như nhà máy điện hạt nhân Paks II ở miền nam Hungary, bất chấp những thách thức pháp lý từ Brussels.

"Tôi thấy ông Trump đang tìm một lý do để tiếp tục không làm gì cả. Chúng ta đã trải qua giai đoạn 'Tôi sẽ cho ông ta thêm hai tuần nữa', và nhiều tháng sau, ông Putin vẫn chưa có động thái rõ ràng chấm dứt xung đột. Giờ đây, chúng ta đang bước vào giai đoạn 'Tôi sẽ làm điều này, nhưng tôi cần các đồng minh của mình hành động trước'", ông Bond nhận định.

Những tuyên bố và tính khả thi trong thực tế

Nhiều người ở Brussels đồng ý rằng yêu cầu của Tổng thống Trump rằng Thổ Nhĩ Kỳ - quốc gia thành viên NATO – cũng phải ngừng mua năng lượng của Nga là một yêu cầu khó thực hiện hơn. Kể từ năm 2023, Thổ Nhĩ Kỳ là nước mua dầu lớn thứ ba của Nga, sau Trung Quốc và Ấn Độ, theo Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch. Ankara chưa có dấu hiệu nào cho thấy sẽ cắt đứt mối quan hệ này.

Đối với các nhà ngoại giao châu Âu, Thổ Nhĩ Kỳ là minh chứng cho khoảng cách giữa NATO và EU. Các điều kiện của ông Trump, bao gồm tất cả các thành viên của khối NATO cùng ngừng mua dầu của Nga là tham vọng Brussels rất khó để có thể đáp ứng trong thực tế.

Ông Bond lập luận rằng bằng cách đặt ra một rào cản cao như vậy đối với các lệnh trừng phạt của Mỹ, ông Trump có thể đã tạo ra những điều kiện không thể đáp ứng rồi đổ lỗi cho châu Âu. Điều này có nguy cơ làm chậm trễ sự liên kết của chính quyền Trump với EU ngay khi Brussels hoàn tất gói trừng phạt thứ 19 đối với Nga.

Cách phương Tây có thể gây áp lực lên Nga

Ông Bond lập luận rằng châu Âu vẫn còn nhiều công cụ để kiềm chế Điện Kremlin, chẳng hạn như trừng phạt nhằm vào "hạm đội bóng tối" gồm các tàu chở dầu cũ kỹ mà Nga bị cáo buộc đang sử dụng để lách lệnh trừng phạt dầu mỏ.

Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: TASS.

"Gây thêm áp lực lên các hạm đội bóng tối [của Nga] sẽ là một điều tốt. Anh đã trừng phạt thêm 70 tàu vào tuần trước", ông Bond giải thích.

Ông cũng muốn EU gây thêm áp lực lên Mỹ, đặc biệt là khi nói đến các dịch vụ dầu khí. "Công ty SLB, trước đây là Schlumberger, vẫn tiếp tục đầu tư vào Nga. Điều đó đang giúp Moscow duy trì năng lực sản xuất vào thời điểm mà chúng ta nên cố gắng giảm bớt".

Trong khi đó, Nga vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy sẽ chấm dứt “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine. Cuối tuần qua, Romania cáo buộc một máy bay không người lái của Nga đã xâm nhập không phận nước này, chưa đầy một tuần sau khi Ba Lan đưa ra cáo buộc tương tự. Đối với các nhà phân tích tại Brussels, những diễn biến gần đây có nguy cơ đẩy NATO tiến gần hơn tới khả năng vướng vào cuộc xung đột trực tiếp với Nga.

Về lý thuyết, châu Âu có thể hoan nghênh sự thay đổi đột ngột về các lệnh trừng phạt của Trump, nhưng những nguyên tắc cơ bản vẫn không thay đổi. Hungary và Slovakia phản đối, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn nằm ngoài tầm kiểm soát của EU, và Nga không có dấu hiệu thỏa hiệp. Đối với các nhà hoạch định chính sách tại Brussels, những lời lẽ của Trump có thể được coi là một đòn bẩy bên trong khối, chứ không phải là sự đảm bảo cho sự ủng hộ của Mỹ.

Theo ông Bond, châu Âu sẽ phải tiếp tục hành động để cắt giảm nguồn thu của Nga, bịt kín các lỗ hổng và thúc đẩy Nhà Trắng hành động mạnh mẽ hơn. Xung đột ở Ukraine sẽ không bị định hình bởi các bài đăng trên Truth Social của Tổng thống Trump mà bởi khả năng duy trì sự thống nhất trong nội bộ châu Âu để đối phó với Nga.

Hùng Cường/VOV.VN (biên dịch) Nguồn: DW