Triển vọng quan hệ Mỹ - Ấn sau thượng đỉnh SCO

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tại cuộc gặp ở Washington ngày 13/2/2025. Ảnh: ANI/TTXVN

Theo Giáo sư Harsh V. Pant, Phó Chủ tịch phụ trách Nghiên cứu và Chính sách Đối ngoại tại Quỹ Nghiên cứu Observer (orfonline.org) có trụ sở ở New Delhi, mối quan hệ Ấn Độ - Mỹ, vốn luôn được kỳ vọng cao, đang trải qua giai đoạn điều chỉnh khó khăn dưới sự tác động của chính quyền Donald Trump lần thứ hai. Hai sự thay đổi quan trọng đang định hình lại quỹ đạo đối tác song phương: một về cấu trúc kinh tế và một về mặt nhận thức xã hội. Cả hai đều gắn liền với phong cách hoạch định chính sách đặc trưng của Tổng thống Trump, pha trộn giữa "tính giao dịch, luận điệu dân túy và những tín hiệu gây rối loạn".

Cú sốc thuế quan và những câu hỏi chiến lược

Sự thay đổi rõ rệt nhất nằm ở mặt trận kinh tế. Chính quyền Trump đã áp đặt mức thuế quan lên hàng hóa Ấn Độ ở mức "không thể tưởng tượng" trong nhiệm kỳ hai. Điều này gây bất ngờ lớn cho New Delhi, vốn kỳ vọng ông Trump sẽ tập trung cuộc chiến thuế quan vào Trung Quốc, tạo cơ hội cho các nền kinh tế khác như Ấn Độ. Nhiều người tin rằng Washington sẽ ưu tiên Ấn Độ như một đối tác quan trọng trong việc cân bằng với Trung Quốc, dựa trên nền tảng "Đối tác quốc phòng chính" dưới thời Obama và "Quan hệ đối tác chiến lược toàn cầu toàn diện" ngày càng được củng cố.

Tuy nhiên, thực tế đã diễn ra ngược lại. Ấn Độ hiện phải đối mặt với gánh nặng thuế quan trừng phạt lên tới 50%, làm gián đoạn triển vọng xuất khẩu đá quý và trang sức, linh kiện ô tô, thép, nhôm và dược phẩm. Hơn nữa, các khoản đầu tư của Mỹ vào ngành sản xuất của Ấn Độ cũng bị suy giảm. Đối với Ấn Độ, những vấn đề này không chỉ mang tính kinh tế mà còn mang tính chiến lược sâu sắc, đặt ra câu hỏi liệu luận điệu về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Washington có thực sự phù hợp với vai trò trụ cột của Ấn Độ đối với sự ổn định khu vực.

Sự thay đổi thứ hai diễn ra ở cấp độ nhận thức, được khuếch đại bởi các cuộc tranh luận trên mạng xã hội. Tổng thống Trump nổi tiếng với việc sử dụng mạng xã hội để giao tiếp trực tiếp, thường bỏ qua các kênh ngoại giao truyền thống. Những tuyên bố và cảnh báo của ông nhắm vào Ấn Độ đã gây ra sự "bàng hoàng" trong cộng đồng mạng Ấn Độ. Trong vòng vài tuần, nhận thức của công chúng về ông Trump ở Ấn Độ đã thay đổi đáng kể: từ một nhà lãnh đạo được ngưỡng mộ thành một người bị cáo buộc "đâm sau lưng" một đối tác đáng tin cậy.

Mặc dù tình cảm này chưa định hình phản ứng chính thức của chính phủ Ấn Độ, nhưng nó đã bắt đầu ảnh hưởng đến cuộc thảo luận chính trị rộng lớn hơn. New Delhi vẫn giữ được sự cân bằng trong việc lựa chọn tiếp tục tương tác với cấp lãnh đạo cao nhất thay vì đối đầu, phản ánh sự thận trọng trong ngoại giao Ấn Độ. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa nhận thức xã hội và tương tác giữa chính phủ với chính phủ cũng cho thấy sự mong manh về thiện chí công chúng trong việc duy trì một mối quan hệ đối tác phức tạp.

Hội Nghị SCO và tín hiệu đa phương

Thời điểm của những thay đổi này trùng với những diễn biến đa phương quan trọng. Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) tại Thiên Tân, Trung Quốc, với những hình ảnh về các nhà lãnh đạo Ấn Độ, Nga và Trung Quốc báo hiệu sự phối hợp được khôi phục. Đối với Washington, điều này dường như là một lời cảnh báo rằng New Delhi đang "trôi dạt vào các liên kết thay thế". Tổng thống Trump đã nhanh chóng phản ứng, ám chỉ rằng "chúng ta đã mất Ấn Độ và Nga vào tay Trung Quốc", nhưng gần như ngay lập tức lại nhấn mạnh tình bạn với Thủ tướng Narendra Modi. Tín hiệu kép này cho thấy cách tiếp cận của ông Trump là kết hợp những lời lẽ gây rối loạn theo sau là những cử chỉ sửa chữa, một sự thừa nhận rằng mối quan hệ Ấn Độ - Mỹ không thể bị tổn hại nghiêm trọng.

Về phần mình, Ấn Độ không coi những diễn biến này là sự đối đầu với Washington. Thay vào đó, các phản ứng của nước này đều dựa trên việc bảo vệ lợi ích của chính mình: đảm bảo tăng trưởng kinh tế, đa dạng hóa quan hệ đối tác và tránh phụ thuộc quá mức vào bất kỳ cường quốc đơn lẻ nào. Hội nghị SCO và hội nghị thượng đỉnh BRICS sắp tới vào năm 2026 được New Delhi xem không phải là những lựa chọn thay thế cho quan hệ đối tác với Mỹ, mà là những biện pháp phòng ngừa trước một trật tự toàn cầu không chắc chắn.

Ngã 3 đường của mối quan hệ

Mối quan hệ Ấn Độ - Mỹ đang đứng trước ngã ba đường. Một bên là thuế quan và những cảnh báo trên mạng xã hội của ông Trump, có nguy cơ gây mất lòng tin của dư luận Ấn Độ. Bên kia là sự hội tụ lâu dài về an ninh, công nghệ và ổn định khu vực, buộc cả hai bên phải duy trì mối quan hệ. Thách thức đối với Washington là nhận ra rằng thuế quan trừng phạt không chỉ làm suy yếu lòng tin mà còn thúc đẩy Ấn Độ tìm kiếm các giải pháp thay thế. Thách thức đối với Ấn Độ là làm thế nào để vượt qua sự khó lường của Mỹ mà không làm chệch hướng sự liên kết chiến lược dài hạn đã được xây dựng một cách tỉ mỉ.

Tóm lại, tình hình hiện tại vẫn là "chủ nghĩa thực dụng thận trọng". Những tuyên bố và chính sách của chính quyền Trump có thể gây ra bất ổn, nhưng logic cấu trúc của quan hệ đối tác Ấn Độ - Mỹ vẫn còn nguyên vẹn. Bài kiểm tra cuối cùng là liệu cả hai quốc gia có thể bảo vệ lợi ích chiến lược dài hạn khỏi những cú sốc chính trị ngắn hạn hay không.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc