Vì sao các hệ thống phòng không hiện đại 'toang' trước UAV rẻ tiền?

Vào ngày 30/9, Quân đội Azerbaijan tuyên bố phá hủy hệ thống phòng không tầm xa S-300 của phía Armenia. Tại tài khoản Caliber đăng trên Twitter cho thấy, xe chở đạn kiêm bệ phóng 5P85S và radar cảnh giới 36D6 đang vận hành của tổ hợp tên lửa phòng không S-300 Armenia "nằm im chịu trận" khi bị tấn công mà không có bất cứ động thái phòng vệ nào. Ảnh: Radar cảnh giới 36D6 của hệ thống S-300 bị UAV phá hủy - Nguồn: Sina

Đây là bằng chứng đầu tiên cho thấy tổ hợp phòng không S-300 Armenia bị UAV Azerbaijan phá hủy, đây cũng là lần đầu, một hệ thống S-300 bị tập kích trong chiến đấu mà có hình ảnh công khai. Trước kia có thông tin cho rằng, hệ thống S-300 của Syria bị không quân Israel phá hủy, nhưng Nga kiên quyết phủ nhận thông tin này. Ảnh: Xe chở đạn kiêm bệ phóng 5P85S của hệ thống S-300 bị UAV phá hủy - Nguồn: Sina

Vào ngày 14/9/2019, tổ hợp lọc hóa dầu Khurais và Abqaiq lớn nhất Saudi Arabia bị tên lửa hành trình và UAV của lực lượng dân quân Hauthi của Yemen tiến công; các hệ thống phòng không Patriot của Arab Saudi, mua từ Mỹ với trị giá hàng trăm tỷ USD đã "bất lực" khi không phát hiện và đánh chặn được bất kỳ tên lửa hành trình hay UAV nào của lực lượng Hauthi. Ảnh: Xác UAV và tên lửa hành trình tập kích vào nhà máy lọc dầu của Arab Saudi ngày 14/9/2019 - Nguồn: AFP/TTXVN

John Parachini, chuyên gia cấp cao của Viện nghiên cứu RAND tại Mỹ nhận xét: "Các hệ thống phòng không hiện đại do Nga hay Mỹ chế tạo, đang gặp nhiều khó khăn trong đối phó UAV và tên lửa hành trình bay thấp. Cuộc đối đầu giữa các hệ thống phòng không đắt tiền và UAV, tên lửa giá rẻ đang chứng kiến sự thắng thế của phe tấn công". Ảnh: UAV TB-2 của Thổ Nhĩ Kỳ đang "khuynh đảo" trong cuộc xung đột giữa Azerbaijan và Armenia - Nguồn: Sina

Nhiều tổ hợp phòng không các loại do Nga phát triển đã hứng chịu thiệt hại trong những cuộc chiến tại Syria và Libya, cũng như xung đột vũ trang tại khu vực Nagorno-Karabakh giữa Armenia và Azerbaijan. Ảnh: Một hệ thống phòng không Pantsir S-1 bị UAV phá hủy tại chiến trường Lybia - Nguồn: Sina

"Một số tổ hợp phòng không bị phá hủy khi đang sử dụng, số khác trúng đòn trong lúc hết đạn, đang được vận chuyển bằng xe tải hoặc nằm ẩn mình trong trận địa được ngụy trang. Điều này cho thấy năng lực tình báo có thể hỗ trợ đắc lực cho phe tiến công, giúp họ dễ dàng vô hiệu hóa những hệ thống phòng không hiện đại", Parachini phân tích. Ảnh: Hình ảnh tên lửa Israel tấn công hệ thống Pantsir-S1 - Nguồn: Sina

Giới chuyên gia cho rằng UAV đóng vai trò lớn trong xung đột giữa Azerbaijan và Armenia. Chúng có kích thước nhỏ, thời gian hoạt động trên không dài, được trang bị cảm biến hiện đại có thể phát hiện mục tiêu từ xa và kịp thời cung cấp thông tin chiến trường cho sở chỉ huy theo thời gian thực. Ảnh: UAV TB-2 của Thổ Nhĩ Kỳ được Azerbaijan sử dụng nhiều trong cuộc xung đột hiện nay - Nguồn: Sina

Loại UAV được Azerbaijan sử dụng phá hủy hệ thống phòng không S-300 của Armenia là loại UAV tự sát Harop, do Tập đoàn Công nghiệp Hàng không Israel phát triển từ đầu thập niên 2000. Mẫu UAV này dài 2,5 m, có sải cánh 3 m, tầm bay 1.000 km, thời gian hoạt động liên tục trên không đến 6 giờ và mang khối thuốc nổ nặng 23 kg. Ảnh: UAV tự sát Harop - Nguồn: Wikipedia.

Với kích thước nhỏ gọn, ứng dụng nhiều công nghệ giảm tiết diện phản xạ radar, khiến Harop có khả năng ẩn mình trước hệ thống phòng không đối phương, trở thành "sát thủ vô hình" đối với những khí tài phòng không tầm thấp lạc hậu như tên lửa Osa của Armenia. Ảnh: UAV tự sát Harop - Nguồn: Wikipedia.

Tín hiệu bộc lộ hồng ngoại của UAV Harop cũng rất thấp, gây khó khăn cho tên lửa tầm nhiệt và cảm biến hồng ngoại; trong khi thân vỏ được thiết kế khiến mắt thường và các thiết bị quang học khó phát hiện. Ảnh: UAV tự sát Harop - Nguồn: Wikipedia.

UAV Harop được tối ưu cho nhiệm vụ chế áp lưới phòng không đối phương nhờ khả năng tự động bám theo sóng radar và lao xuống nguồn phát. Nó cũng được lắp hệ thống cảm biến quang - điện tử để đối phó biện pháp tắt radar và tập kích các mục tiêu như tăng thiết giáp, công sự đối phương. Ảnh: UAV tự sát Harop - Nguồn: Wikipedia.

Trong khi đó, hệ thống phòng không tầm xa S-300 ra đời từ cuối thập niên 1970. Lực lượng phòng không Armenia được biên chế ít nhất 4 đơn vị S-300PS và S-300PT-1, mỗi đơn vị gồm hai tiểu đoàn trang bị 8 xe phóng với 32 quả đạn có tầm bắn 150 km trong trạng thái sẵn sàng chiến đấu. Ảnh: Hệ thống phòng không tầm xa S-300. Nguồn: Topwar

Các phiên bản S-300 của Armenia được chế tạo trong thập niên 1980 và trang bị tên lửa 5V55U ra đời năm 1992. Chúng có uy lực rất lớn khi đối đầu với máy bay ném bom chiến lược, tiêm kích và cường kích ở tầm xa; nhưng gần như không thể phát hiện các mục tiêu cỡ nhỏ như UAV tự sát. Ảnh: Hệ thống phòng không tầm xa S-300. Nguồn: Topwar

Ngay cả khi phát hiện được UAV đối phương, kíp vận hành S-300 Armenia cũng khó lòng tùy ý phóng những quả đạn có giá trên dưới một triệu USD để bắn một chiếc UAV có giá đắt nhất đến vài trăm nghìn USD. Những hệ thống S-300 chỉ có thể khai hỏa vào UAV, trong trường hợp khẩn cấp, khi không còn lựa chọn nào khác. Ảnh: Hệ thống phòng không tầm xa S-300. Nguồn: Topwar

Hạn chế về năng lực đánh chặn, buộc S-300 phụ thuộc vào lưới phòng không tầm thấp và tác chiến điện tử, để đảm bảo sự an toàn cho chính mình trước mối đe dọa từ UAV và các vũ khí bay thấp. Tuy nhiên, Armenia không đủ năng lực đối phó UAV ở khu vực tiền tuyến, nhất là khi các tổ hợp phòng không tầm ngắn và radar cảnh giới bị tập trung tiêu diệt ngay từ đầu xung đột. Ảnh: Hệ thống phòng không tầm xa S-300. Nguồn: Topwar

Nhưng ngay với Quân đội Arab Saudi đang trang bị đến 88 bệ phóng Patriot (trong đó có 52 bệ phóng thuộc phiên bản PAC-3 mới nhất), cùng ba tàu chiến trang bị tên lửa Aster-15. Nhưng đều không thể phát hiện đòn đánh của UAV và tên lửa hành trình nhằm vào các nhà máy lọc dầu huyết mạch của nước này. Ảnh: Nhà máy lọc dầu lớn nhất Saudi bị UAV và tên lửa hành trình tập kích - Nguồn: ABC News

Video UAV Azerbaijan phá hủy hệ thống phòng không Armenia - Nguồn: BPQ Azerbaijan

Tiến Minh