Vì sao doanh nghiệp muốn mỏ cát bằng mọi giá?

Chiều 14-10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản. Trong đó, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị luật cần có cơ chế giám sát việc khảo sát mỏ của các cấp, vì có tình trạng doanh nghiệp muốn mỏ cát bằng mọi giá.

Đưa việc quản lý đất hiếm vào luật

Trình bày tờ trình của Chính phủ, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết dự luật sửa đổi, bổ sung các quy định về việc cấp phép hoạt động khoáng sản nhóm III, nhóm IV để cung cấp vật liệu xây dựng cho các dự án đầu tư công, dự án PPP, các công trình trọng điểm, quan trọng quốc gia.

Quy định mới nhằm giải quyết tình trạng khan hiếm vật liệu xây dựng thông thường, đặc biệt là vật liệu san lấp phục vụ các dự án hạ tầng cấp bách.

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng trình bày các nội dung mới của dự luật. Ảnh: QUỐC HỘI

Dự luật cũng bổ sung quy định về quản lý đất hiếm. Nhà nước sẽ ưu tiên đầu tư, tổ chức điều tra, đánh giá và thăm dò tài nguyên đất hiếm; kiểm soát chặt hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến, không xuất khẩu thô.

Chỉ các doanh nghiệp được Nhà nước chỉ định hoặc cho phép mới được quyền khai thác, chế biến và sử dụng đất hiếm. Việc chế biến sâu phải gắn với xây dựng hệ sinh thái công nghiệp hiện đại nhằm nâng cao chuỗi giá trị trong nước.

Thẩm tra dự luật, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi cho biết Ủy ban cơ bản tán thành quy định về quản lý đất hiếm.

Tuy nhiên, ông đề nghị làm rõ thời gian giữ quyền ưu tiên nộp hồ sơ đề nghị cấp phép khai thác đất hiếm có khác với khoáng sản nhóm khác hay không, đồng thời xem xét có nên khống chế số lượng giấy phép cấp cho một tổ chức, cá nhân – đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài, để tránh tình trạng thâu tóm, độc quyền.

Bất thường từ những cuộc đấu giá thâu đêm

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu hiện tượng “đấu giá thâu đêm” trong lĩnh vực khoáng sản và cho rằng cần xem lại khâu tổ chức đấu giá. “Có những cuộc đấu giá diễn ra bất thường nhưng đơn vị chủ trì vẫn tiến hành. Đáng lẽ phải dừng để xem xét”, ông nói.

Dẫn ví dụ về đấu giá mỏ cát, ông Hải cho biết có những mỏ có giá khởi điểm không cao nhưng doanh nghiệp liên tục đẩy giá lên, sẵn sàng trả rất cao để giành quyền khai thác.

“Phải chăng việc khảo sát trữ lượng không chính xác khiến doanh nghiệp nhìn thấy tiềm năng lớn hơn nhiều so với hồ sơ? Ví dụ chúng ta khảo sát chỉ vài triệu m3 nhưng doanh nghiệp đánh giá có thể gấp đôi, gấp ba, nên họ mới chấp nhận đấu giá bằng mọi giá. Nếu đúng như vậy thì luật phải kiểm soát được việc này, tránh lãng phí và tiêu cực”- ông Hải nhấn mạnh.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan kết luận các nội dung cuộc họp. Ảnh: QUỐC HỘI

Bà Nguyễn Thanh Hải, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu, cho biết thực tế có nhiều mỏ khai thác hàng chục năm vẫn chưa hết trữ lượng. “Doanh nghiệp tính toán trên lợi nhuận, họ chỉ tham gia khi thấy có lợi. Vì vậy, việc đánh giá trữ lượng mỏ chính xác là vấn đề rất quan trọng”, bà nói.

Bà Hải cũng đề nghị tăng cường công nghệ đối soát, thanh tra, kiểm tra trữ lượng mỏ để ngăn chặn thất thoát tài nguyên, hạn chế tiêu cực.

Ngoài ra, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu cho rằng cần có cơ chế chia sẻ lợi ích với người dân, địa phương nơi có mỏ khoáng sản. “Như mỏ vàng Thần Sa ở Võ Nhai (Thái Nguyên), người dân nói vui là ‘ngồi trên mỏ vàng nhưng là nơi nghèo nhất’. Phải tính toán để giảm khoảng cách giàu nghèo”, bà nêu ý kiến.

Giải trình thêm, Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết việc sửa luật lần này nhằm ngăn chặn tình trạng “găm hàng, thổi giá” khoáng sản, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội. Các ý kiến của đại biểu sẽ được tiếp thu, nghiên cứu để hoàn thiện dự thảo.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết quy định mới cũng nhằm tháo gỡ khó khăn trong cung cấp vật liệu cho các dự án đầu tư công, vì hiện thủ tục cấp phép còn rườm rà, gây chậm tiến độ dự án sử dụng ngân sách.

Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị nghiên cứu kỹ các ý kiến góp ý, bảo đảm luật sửa đổi không tạo kẽ hở để tổ chức, cá nhân lợi dụng trục lợi, đầu cơ, giữ mỏ, làm tăng giá vật liệu.

VIẾT LONG