Vì sao ghế trên máy bay càng ngày càng chật?

Câu trả lời không chỉ nằm ở sự “keo kiệt” của các hãng hàng không, mà là cả một bài toán kinh tế, kỹ thuật và thói quen hành khách toàn cầu.

Chiếc ghế nhỏ - kết quả của cuộc chiến lợi nhuận

Đầu tiên, phải nói rõ, không phải ghế máy bay vốn dĩ chật, mà là ngày càng chật. Theo thống kê của Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA), khoảng cách giữa hai hàng ghế (seat pitch) – tức là độ rộng để chân của hành khách – đã giảm từ 86cm xuống chỉ còn 76cm trong 30 năm qua. Trong khi đó, chiều ngang ghế (seat width) cũng giảm từ 46cm xuống 43cm.

Lý do? Rất đơn giản: Cể chở được nhiều người hơn trên cùng một chiếc máy bay.

Mỗi hãng hàng không đều có một bài toán kinh tế riêng: Giá nhiên liệu tăng, phí sân bay cao, lại phải cạnh tranh với các hãng giá rẻ. Muốn hạ giá vé mà vẫn có lời, họ chỉ còn cách tăng số ghế trong khoang. Một chiếc Airbus A320 trước đây thường bố trí khoảng 150 ghế, nay nhiều hãng “nén” được tới 180 ghế. Với mỗi chuyến bay, chỉ cần thêm 30 hành khách, doanh thu đã tăng đáng kể mà chi phí nhiên liệu, nhân sự hầu như không đổi.

Vì sao ghế trên máy bay lại chật như vậy?

Nhiều ghế, ghế chật có giảm an toàn?

Nhiều người lo lắng rằng ghế chật có thể ảnh hưởng đến an toàn, nhưng thực tế, Cục Hàng không các nước chỉ quy định ghế phải đủ khoảng cách để hành khách thoát hiểm trong vòng 90 giây chứ không yêu cầu “phải ngồi thoải mái”. Do đó, các hãng có thể tùy chỉnh sắp xếp ghế, miễn sao vẫn đạt tiêu chuẩn này.

Đồng thời, các loại ghế hiện đại nhẹ hơn, mỏng hơn nhờ sử dụng vật liệu composite và thiết kế cong lưng tối ưu, giúp tiết kiệm nhiên liệu; nhìn vậy nhưng cấu trúc vẫn đảm bảo chịu lực an toàn trong các tình huống khẩn cấp.

Tuy nhiên, sự “tối ưu” này lại khiến hành khách phải hy sinh sự thoải mái. Đặc biệt là người cao, người béo, hoặc những chuyến bay dài trên 5 tiếng – nơi vài cm chênh lệch có thể biến trải nghiệm bay thành cực hình.

Ghế chật – chiến lược phân tầng giá vé khéo léo

Thực tế, ghế chật không phải là sai sót, mà là chiến lược tiếp thị. Các hãng hàng không ngày nay phân chia chỗ ngồi thành nhiều hạng khác nhau: Economy Basic, Economy Plus, Premium Economy, Business, First Class…

Họ cố ý để hạng phổ thông cơ bản (Economy) có chỗ ngồi nhỏ nhất, ít tiện nghi nhất – để khiến khách có nhu cầu thoải mái hơn phải mua thêm lựa chọn, chẳng hạn mua ghế rộng chân thêm 5–10cm, chọn hàng ghế đầu, ghế gần cửa thoát hiểm... hoặc nâng hạng vé lên Economy Plus.

Đây là cách “bán tiện ích theo lớp” rất thành công của ngành hàng không. Nói cách khác, ghế chật không chỉ vì tiết kiệm chỗ, mà còn vì đó là một phần của mô hình kinh doanh hiện đại.

Nhu cầu vé rẻ của hành khách góp phần tạo nên thực tế ghế máy bay chật.

Ghế của các hãng không giống nhau

Nếu từng bay nhiều hãng khác nhau, bạn sẽ thấy sự khác biệt rõ:

Các hãng giá rẻ bố trí ghế dày đặc, khoảng cách chỉ 71–73cm), trong khi các hãng truyền thống thường giữ khoảng 31–32 inch.Còn với các chuyến bay đường dài, hạng Premium Economy có thể đạt 86 - 96cm, tương đương ghế hãng truyền thống những năm 1990. Điều này phản ánh sự lựa chọn của thị trường: Hành khách chấp nhận chỗ chật để có giá rẻ, hoặc trả thêm tiền cho tiện nghi.

Trong khảo sát của tổ chức Skytrax, 60% hành khách cho biết họ sẵn sàng ngồi chật hơn nếu được giảm giá vé, miễn chuyến bay không kéo dài quá 2 tiếng. Đó là lý do mô hình “Low-cost airline” vẫn bùng nổ dù bị chê “như ngồi hộp diêm”.

Có cách nào để thoải mái hơn khi ngồi ghế chật?

Ngoài yếu tố kỹ thuật, cảm giác chật hẹp còn đến từ tâm lý. Khi lên máy bay, không gian kín, trần thấp, ánh sáng trắng khiến ta thấy “bị ép”. Các vật dụng cá nhân như balo, áo khoác, tai nghe, điện thoại cũng chiếm chỗ. Trong khi cùng một kích thước ghế, người nhỏ con lại cảm thấy thoải mái hơn người cao lớn.

Một số hãng đã nghiên cứu thiết kế mới: Ghế xếp chồng (staggered seat), ghế ngả nghiêng tự điều chỉnh, hay ghế không tựa cổ để tiết kiệm chỗ – nhưng phần lớn vẫn vấp phải phản đối vì “nhìn như ngồi trên xe buýt đường dài”.

Nếu bạn thường bay hạng phổ thông, có vài mẹo nhỏ giúp giảm bớt sự mệt mỏi:

- Chọn ghế lối đi (aisle seat) để dễ duỗi chân, đứng dậy vận động.

- Tránh hàng cuối vì ghế không ngả được và gần nhà vệ sinh.

- Mang gối cổ, bịt tai, và chai nước riêng để ngủ ngon và tránh khô cổ họng.

- Check-in sớm để chọn ghế rộng hơn (nếu có).

Một số hãng còn cho phép mua ghế trống bên cạnh, giúp bạn có không gian gấp đôi mà không cần nâng hạng.

Tóm lại, với tình trạng ghế máy bay chật, có thể trách các hãng hàng không “tính toán quá mức” nhưng cũng phải thừa nhận, chính nhu cầu vé rẻ của hành khách góp phần tạo ra thực tế này. Vì thế, mỗi khi ngồi trên chuyến bay chật chội, hãy nhớ rằng mỗi centimet trước mặt bạn là kết quả của hàng chục năm tối ưu giữa lợi nhuận, kỹ thuật và nhu cầu con người. Còn chuyện “chật” hay “vừa đủ”, đôi khi chỉ là cách ta chọn cân bằng giữa giá vé và trải nghiệm bay.

Nguyệt Ánh