Vì sao Hà Tĩnh quyết 'khai tử' mỏ sắt lớn nhất Đông Nam Á?

Dự án khai thác và tuyển quặng mỏ sắt Thạch Khê (Hà Tĩnh) chịu cảnh "đắp chiếu" gần 10 năm qua, mới đây tỉnh Hà Tĩnh tiếp tục có văn bản kiến nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Trung ương cho dừng hẳn dự án trước tháng 5/2021.

‘Khai tử’ mỏ sắt

Dự án khai thác và tuyển quặng mỏ sắt Thạch Khê nằm trên địa bàn 5 xã ven biển của huyện Thạch Hà, gồm Thạch Khê, Đỉnh Bàn, Thạch Hải, Thạch Trị và Thạch Lạc, cách thành phố Hà Tĩnh 8 km. Dự án có tổng diện tích đất sử dụng hơn 4.800 ha, được đầu tư khoảng 14.500 tỷ đồng để khai thác trong vòng hơn 50 năm.

Theo báo cáo của Công ty cổ phần sắt Thạch Khê, mỏ sắt Thạch Khê có trữ lượng khoảng 544 triệu tấn. Giai đoạn 2008 - 2011, doanh nghiệp đã bóc đất tầng phủ được khoảng 12,7 triệu m3; độ sâu -34 m so với mực nước biển, thu hồi 3.000 tấn quặng.

Dự án sau đó gặp vướng mắc về huy động và góp vốn dẫn đến hàng loạt hệ lụy, như chậm tiến độ giải phóng mặt bằng, thiếu tiền thanh toán cho nhà thầu tư vấn lập thiết kế kỹ thuật và xây dựng khu tái định cư.

Đến tháng 11/2011, Chính phủ phải cho tạm dừng dự án để thẩm định lại thiết kế kỹ thuật và tái cơ cấu cổ đông.

Dự án bất động 10 năm qua nay chỉ là vũng nước sâu. Ảnh: Phạm Trường.

Từ đó đến nay, tỉnh Hà Tĩnh ban hành hàng loạt thông báo, báo cáo, kết luận kiến nghị Trung ương, bộ ngành liên quan để đề nghị dừng khai thác dự án mỏ sắt Thạch Khê.

Trước việc mỏ sắt bất động hơn 10 năm qua, người dân vùng ven biển huyện Thạch Hà trong vùng quy hoạch dự án mong cơ quan chức năng sớm đưa ra kết cục cho dự án này để tái thiết lại cuộc sống.

Chính quyền địa phương cũng bày tỏ mong muốn "khai tử" dự án mỏ sắt Thạch Khê. Họ cho rằng việc mỏ sắt "treo" nhiều năm qua đã phá vỡ quy hoạch xây dựng hạ tầng nông thôn mới, sản xuất nông nghiệp của người dân khiến kinh tế trì trệ, địa phương gặp khó khăn.

Liên quan đến dự án này, ông Phan Thành Biển, Phó giám đốc Sở Kế hoạch Đầu tư Hà Tĩnh, cho biết trong văn bản góp ý dự thảo phương án xử lý tổ hợp dự án khai thác, tuyển quặng mỏ sắt Thạch Khê mới đây nhất trình Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tỉnh Hà Tĩnh đề nghị Bộ báo cáo, đề xuất với cấp có thẩm quyền xem xét chấm dứt dự án trước tháng 5/2021.

“Hà Tĩnh hết sức thận trọng, khách quan, cân nhắc kỹ lưỡng, toàn diện và nhất quán quan điểm chấm dứt dự án khai thác và tuyển quặng mỏ sắt Thạch Khê”, ông Biển nói.

Theo ông Biển, việc khai thác mỏ sắt Thạch Khê có quá nhiều rủi ro về mất an toàn trong quá trình khai thác, nguy cơ ảnh hưởng môi trường. Trong đó công nghệ, kỹ thuật khai thác chưa phù hợp với đặc thù địa chất mỏ, tiềm ẩn nhiều nguy cơ tác động đến môi trường; phương thức vận chuyển quặng khó khả thi, hiệu quả thấp, ảnh hưởng đến hệ thống giao thông trong khi thị trường sắt chưa chắc chắn.

Khu nhà điều hành đóng cửa, máy móc hoen gỉ. Ảnh: Phạm Trường.

Ngoài ra, dự án sẽ gây suy giảm, thậm chí cạn nguồn nước ngầm, gây sạt lở đất, ảnh hưởng đời sống người dân trên diện rộng.

“Quan điểm của tỉnh là dừng hẳn dự án. Khi cấp có thẩm quyền quyết định chấm dứt dự án, tỉnh sẽ dùng khu đất này phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, sản xuất nông nghiệp, công nghiệp các và các hoạt động kinh tế phù hợp”, lãnh đạo Sở Kế hoạch và Đầu tư, thông tin.

Xin tái khởi động dự án

Trước thông tin tỉnh Hà Tĩnh muốn dừng hẳn mỏ sắt Thạch Khê, ông Đỗ Đình Thừa, quyền Tổng giám đốc Công ty cổ phần sắt Thạch Khê (TIC), cho biết mỏ sắt Thạch Khê là mỏ có trữ lượng lớn, thành phần đạt kết quả cao. Việc dừng hoạt động nhiều năm đã gây thiệt hại và ảnh hưởng lớn đến công ty cũng như các cổ đông nên chủ đầu tư mong dự án sớm được tái khởi động.

“Công ty hiện đã hoàn thiện thủ tục pháp lý cần thiết, các cổ đông cũng đã ký bản ghi nhớ với ngân hàng cấp vốn; đơn vị mua quặng cũng đã có văn bản mua sản phẩm nên chúng tôi rất mong tái khởi động dự án. Việc dự án dừng triển khai bấy lâu gây thiệt hại rất nhiều cho chủ đầu tư và các đơn vị cổ đông”, ông Thừa nói.

Chủ đầu tư cam kết thực hiện quy định và mong sớm tái khởi động dự án. Ảnh: Phạm Trường.

Đại diện chủ đầu tư cho biết đã thuê đơn vị độc lập nước ngoài đánh giá môi trường dự án, kết quả khả quan, khi khai thác sẽ không xảy hiện tượng tụt nước ngầm, sa mạc hóa... như lo ngại của tỉnh.

Ngoài ra, thị trường tiêu thụ và nhu cầu về quặng, thép đang ở mức cao nên việc tái khởi động dự án là rất phù hợp. Theo ông Thừa, năm 2008 đến 2011, giá thép là 50 USD/tấn, đến nay giá thành đã lên hơn 150 USD/tấn. Hiện, nhu cầu dùng thép, quặng ở trong nước hiện rất lớn, chưa nói đến xuất khẩu, nếu không tái khai thác mà chờ đến năm 2070, khi khoa học phát triển, có thể xã hội sẽ không cần dùng đến sắt, thép nữa.

“Công ty cùng các cổ đông đã bỏ vào dự án khoảng 1.800 tỷ đồng vào dự án. Từ quy mô hơn 200 người nay đơn vị chỉ còn hơn 70 người. Mong dự án sẽ được tái khởi động, còn trường hợp dự án phải khai tử thì cần phải có sự bồi thường thỏa đáng bởi chủ đầu tư không sai, chúng tôi đã làm đầy đủ thủ tục pháp lý, nếu có thay đổi là do chính sách”, ông Thừa nói với Zing.

Phạm Trường