Vì sao luật vừa thi hành, thậm chí chưa thi hành đã phải sửa?

Tại phiên chất vấn do Ủy ban Thường vụ Quốc hội (QH) tổ chức ngày 22-8, nhiều đại biểu chất vấn Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long về chất lượng các dự án luật, tình trạng hồ sơ gửi chậm, không bảo đảm thời gian, hay việc bổ sung nhiều dự án luật vào chương trình ngay sát kỳ họp…

Đại biểu Phạm Văn Hòa nêu ý kiến chất vấn từ đầu cầu tỉnh Đồng Tháp. Ảnh: QH

Các bộ trưởng phải trực tiếp phụ trách pháp chế

Từ đầu cầu Đồng Tháp, đại biểu Phạm Văn Hòa cho hay Ủy ban Pháp luật của QH đã kiến nghị Chính phủ khắc phục tình trạng hồ sơ đề nghị xây dựng luật chưa đảm bảo chất lượng. Việc gửi hồ sơ chậm, không đảm bảo thời gian; bổ sung nhiều dự án luật vào chương trình sát kỳ họp… đã gây không ít khó khăn cho công tác nghiên cứu, thẩm tra.

“Nguyên nhân tại sao chưa khắc phục được?” - đại biểu QH đoàn Đồng Tháp chất vấn Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long.

Trả lời, ông Lê Thành Long cung cấp một số số liệu mà từ đó “sẽ ra được một số lý do”. Cụ thể, năm 2021, các dự án ban đầu luật đưa vào chương là 10, sau đó bổ sung thêm một dự án. Năm 2022, trình ban đầu là 11, sau bổ sung thêm 13. Năm 2023, trình ban đầu là 14, bổ sung thêm 12. Còn năm 2024, trình ban đầu là 16 và “khả năng nếu được QH chấp thuận” sẽ bổ sung thêm 18 dự án, nâng tổng số lên 34.

Phân tích thêm, theo Phó Thủ tướng, năm 2022 là thời điểm “đỉnh cao” đưa ra giải pháp về thể chế để xử lý các vấn đề liên quan đến dịch COVID-19 và liên tục kéo cho đến năm 2023, 2024…

Giải thích lý do việc các đề xuất bổ sung vào chương trình rất sát kỳ họp, ông Lê Thành Long nêu hai nguyên nhân là tình hình kinh tế - xã hội thay đổi rất nhanh chóng và khả năng dự đoán, nắm bắt trước tình hình có hạn.

Nêu giải pháp, ông Lê Thành Long cho rằng các bộ trưởng phải trực tiếp phụ trách công tác pháp chế và “những việc gì đã “phân vai”, trước sau phải làm thì chủ động”. Tuy nhiên, theo Phó Thủ tướng, vấn đề cơ bản nhất vẫn là cần tăng cường chất lượng của nguồn nhân lực.

Thông tin thêm, Phó Thủ tướng cho hay Chính phủ đã sửa đổi, bổ sung Nghị định 55 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của tổ chức pháp chế, có hỗ trợ thêm cho cán bộ làm công tác pháp chế nhưng phần lớn mang tính chất động viên về tinh thần.

Đại biểu Nguyễn Phương Thủy (đoàn Hà Nội) tại phiên chất vấn. Ảnh: PHẠM THẮNG

Nguyên nhân nào khiến luật phải sửa dù chưa thi hành

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Phương Thủy (đoàn Hà Nội) nói Chính phủ đang ráo riết chỉ đạo xây dựng các dự án luật sửa đổi 13 luật vướng mắc, bất cập và sẽ đề nghị QH thông qua ngay tại kỳ họp thứ tám sắp tới.

Bà Thủy nhìn nhận chúng ta đã có định hướng chương trình xây dựng pháp luật từ đầu nhiệm kỳ, công tác rà soát pháp luật cũng được làm tương đối thường xuyên. Cả bộ máy các cơ quan từ Chính phủ đến QH đều rất trách nhiệm, thậm chí làm việc hết sức vất vả. Vậy nhưng luật vừa mới thi hành đã phải sửa đổi, thậm chí luật chưa thi hành cũng phải sửa. Nhiều địa phương, nhiều chương trình không muốn áp dụng quy định của luật mà lại đòi hỏi phải có cơ chế, chính sách đặc thù, khác luật.

“Những việc này có nguyên nhân vì đâu, trách nhiệm của Chính phủ trong việc các luật cứ liên tục phải sửa đổi và làm thế nào để cân bằng giữa tính thống nhất, ổn định của hệ thống pháp luật với những yêu cầu có tính đặc biệt, đặc thù và có tính thời điểm?” - bà Thủy chất vấn Phó Thủ tướng Lê Thành Long.

Trả lời chất vấn, Phó Thủ tướng cho rằng QH thông qua chương trình cả nhiệm kỳ, sau này đánh giá thực tế thì thấy không khả thi. Ông cũng thừa nhận đã có lần ông báo cáo trước QH, nhiều khi đến năm thứ ba, đến năm cuối của nhiệm kỳ, gần như không thấy bóng dáng ban đầu của các dự án đưa vào.

“Có những vấn đề chúng ta đang xử lý, thực tế khác so với quan niệm ban đầu, đó là một trong những lý do phải có điều chỉnh” - ông Long nói thêm và bổ sung thêm một nguyên nhân chủ quan là “có sự chưa chủ động và không nhận thức hết của các bộ, các ngành”.

Phó Thủ tướng cũng nói việc “vừa đảm bảo được cân bằng vừa tạo sự ổn định” là tương đối khó khăn. Bộ Tư pháp sẽ tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng sửa Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, trong đó đề xuất cơ chế, giải pháp để xử lý các vấn đề ngoại lệ phát sinh.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long. Ảnh: PHẠM THẮNG

“Một người gánh 50 kg còn khó mà bắt phải gánh tới 100 kg”

Tranh luận, bà Nguyễn Phương Thủy cho hay bà rất chia sẻ với những nguyên nhân mang tính khách quan, cần phải sửa đổi luật để đáp ứng yêu cầu của cuộc sống. Tuy nhiên, nữ đại biểu cũng cho rằng cần phải nhìn thẳng vào nguyên nhân thực tế. Theo bà, đây là vấn đề liên quan đến năng lực cũng như là tính chuyên nghiệp của bộ máy tham gia vào công tác xây dựng pháp luật.

Ủy ban Thường vụ QH đã điều chỉnh, dự kiến sẽ trình QH xem xét, cho ý kiến đối với 25 dự án, trong đó thông qua 12 dự án luật. Đến thời điểm này, Chính phủ vẫn đang tiếp tục đề nghị bổ sung nhiều dự án luật sẽ trình và thông qua ngay tại kỳ họp thứ tám sắp tới.

“Với một bộ máy năng lực rõ ràng đang có vấn đề như vậy, một người gánh 50 kg còn khó, chúng ta vẫn tiếp tục bắt người ta phải gánh tới 100 kg thì liệu có làm được không?” - bà Thủy ví von.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật bày tỏ “rất lo ngại về chất lượng của các dự án luật sẽ được trình QH xem xét, thông qua”, bởi đến thời điểm này, các cơ quan thẩm tra và đại biểu QH cũng chưa biết chúng ta sẽ dự kiến sửa đổi, bổ sung những nội dung gì.

Chia sẻ, Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho rằng “tính chuyên nghiệp và năng lực” rất quan trọng, trong đó ưu tiên đầu tư thêm cho các lực lượng xây dựng pháp luật, lực lượng xây dựng chính sách. Tuy nhiên, ông cho rằng “cơ bản nhất vẫn là tâm huyết, trách nhiệm, lòng đam mê nghề nghiệp đối với anh em”.

Nhấn mạnh “chủ yếu là từng con người”, Phó Thủ tướng cho hay ông hoàn toàn chia sẻ và thống nhất với những lo lắng của đại biểu Nguyễn Phương Thủy.

ĐỨC MINH