Vì sao ông Trump chưa thể chấm dứt xung đột ở Ukraine trong 24 giờ như đã hứa?
Có nhiều lý do khiến tiến trình giải quyết xung đột ở Ukraine chậm hơn so với dự đoán của đội ngũ ông Trump.
Lý do ông Trump chưa thể thúc đẩy lệnh ngừng bắn nhanh chóng ở Ukraine
Khi Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại New York vào tháng 9/2024, ứng viên tổng thống Mỹ khi đó đã thể hiện sự tự tin rằng ông có thể sớm chấm dứt xung đột ở Ukraine.
"Nếu chúng tôi giành chiến thắng, tôi nghĩ chúng tôi sẽ giải quyết được vấn đề này rất nhanh chóng", ông Trump tuyên bố.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump tranh luận tại Phòng Bầu dục. Ảnh: Reuters
Trong một cuộc tranh luận trên truyền hình một vài ngày trước đó, ông Trump cam kết ông sẽ "giải quyết mọi chuyện trước khi tôi trở thành tổng thống". Đây là một sự phát triển so với cam kết trước đó của ông vào tháng 5/2023 là sẽ chấm dứt giao tranh trong 24 giờ đầu tiên sau khi nhậm chức.
Ông Trump hiện đã nhậm chức được 2 tháng và Nhà Trắng có thể bắt đầu nhận ra việc chấm dứt cuộc xung đột khó khăn và phức tạp này có thể mất nhiều thời gian.
Có nhiều lý do khiến tiến trình giải quyết xung đột chậm hơn so với dự đoán của đội ngũ ông Trump.
Đầu tiên, niềm tin của Tổng thống Trump vào sức mạnh của ngoại giao cá nhân có thể đã bị đặt nhầm chỗ. Ông Trump từ lâu tin rằng bất kỳ vấn đề quốc tế nào cũng có thể được giải quyết nếu ông ngồi lại với một nhà lãnh đạo khác và nhất trí một thỏa thuận. Ông Trump lần đầu tiên trao đổi với Tổng thống Vladimir Putin vào 12/2 - một cuộc trò chuyện kéo dài 1 tiếng rưỡi mà ông mô tả là "rất hiệu quả". Hai nhà lãnh đạo đã nói chuyện lại vào ngày 18/3.
Tuy nhiên, rõ ràng là các cuộc điện đàm này đã không đảm bảo được lệnh ngừng bắn tạm thời trong 30 ngày mà ông Trump mong muốn. Sự nhượng bộ thực chất duy nhất mà ông đạt được từ ông Putin là cam kết chấm dứt các cuộc tấn công của Nga vào các cơ sở năng lượng của Nga mặc dù sau đó cả Moscow và Kiev đều cáo buộc đối phương phá vỡ cam kết.
Thứ hai, Tổng thống Nga đã nêu rõ rằng ông sẽ không ở tình thế bị thúc ép. Những bình luận công khai đầu tiên của ông về các cuộc đàm phán được đưa ra vào tuần trước trong một cuộc họp báo diễn ra một tháng sau cuộc điện đàm của ông với ông Trump.
Tổng thống Putin cho thấy ông kiên quyết phản đối chiến lược 2 giai đoạn của Mỹ là tìm kiếm một lệnh ngừng bắn tạm thời trước khi thảo luận về một giải pháp dài hạn hơn. Thay vào đó, ông cho biết, bất kỳ cuộc đàm phán nào cũng phải giải quyết những gì ông coi là "nguyên nhân gốc rễ của cuộc xung đột", cụ thể là lo ngại của ông về việc NATO mở rộng và những tham vọng của Ukraine bằng cách nào đó gây ra mối đe dọa với an ninh của Nga. Ông cũng đặt ra những câu hỏi chi tiết phải được giải đáp và đáp ứng trước khi bất kỳ thỏa thuận nào có thể được thống nhất.
Thứ ba, chiến lược ban đầu của Mỹ tập trung vào Ukraine có thể bị đánh giá sai. Nhà Trắng tin rằng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky là trở ngại cho hòa bình. Các nhà ngoại giao phương Tây thừa nhận chính phủ Ukraine đã chậm nhận ra thế giới thay đổi nhiều thế nào sau khi ông Trump lên nắm quyền. Việc Mỹ gia tăng sức ép lên Ukraine đã dẫn đến cuộc đối đầu đáng chú ý lại Phòng Bầu dục khi ông Trump và Phó Tổng thống JD Vance chỉ trích nhà lãnh đạo Ukraine đã tiêu tốn thời gian, công sức và tiền bạc của Washington. Nó cũng làm rạn nứt mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương, khiến châu Âu và Mỹ bất đồng quan điểm - một vấn đề ngoại giao khác cần thời gian để giải quyết. Trong khi đó, Nga im lặng quan sát và chờ đợi thời cơ.
Thứ tư, tính phức tạp của cuộc xung đột khiến mọi giải pháp trở nên khó khăn. Ban đầu, đề xuất của Ukraine là ngừng bắn tạm thời trên không và trên biển với tính toán là việc này sẽ tương đối dễ giám sát. Tuy nhiên, trong các cuộc đàm phán tuần trước tại Jeddah, Mỹ nhấn mạnh rằng bất kỳ lệnh ngừng bắn ngay lập tức nào cũng phải bao gồm cả tiền tuyến trải dài hơn 1.200km ở phía Đông. Điều đó khiến việc xác minh lệnh ngừng bắn nào trở nên phức tạp hơn. Tất nhiên sau đó, Tổng thống Putin đã bác bỏ đề xuất này.
Nhưng ngay cả sự đồng ý của ông đối với đề xuất khiêm tốn hơn, theo đó chấm dứt các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng, cũng không phải là không có vấn đề. Chính các chi tiết về đề xuất đó sẽ chiếm phần lớn các cuộc đàm phán cơ bản dự kiến diễn ra tại Saudi Arabia ngày 24/3. Các chuyên gia quân sự và năng lượng sẽ lập danh sách chi tiết các nhà máy điện có thể được bảo vệ.
Họ cũng sẽ cố gắng thống nhất những hệ thống vũ khí nào không nên sử dụng. Tuy nhiên, việc thống nhất sự khác biệt giữa các cơ sở hạ tầng năng lượng và các cơ sở hạ tầng dân sự khác có thể mất một thời gian. Cần phải nhớ rằng, Ukraine và Nga không trao đổi với nhau, họ đang tham gia vào các cuộc đàm phán riêng rẽ và song phương với Mỹ - quốc gia cam kết sẽ làm trung gian giữa hai bên. Điều này một lần nữa khiến việc giải quyết xung đột mất thêm thời gian.
Thứ năm, việc Mỹ tập trung vào lợi ích kinh tế của lệnh ngừng bắn đã làm xao lãng sự chú ý khởi ưu tiên chấm dứt giao tranh. Ông Trump đã dành thời gian cố gắng thống nhất một thỏa thuận khung cho phép các công ty Mỹ tiếp cận các khoáng sản quan trọng của Ukraine. Một số người coi đây là việc Mỹ đầu tư vào tương lai của Ukraine nhưng những người khác lại coi đây là hành động tống tiền tài nguyên thiên nhiên của quốc gia này.
Chấm dứt xung đột phức tạp và cần thời gian
Tổng thống Zelensky ban đầu lập luận rằng ông chỉ có thể đồng ý một thỏa thuận nếu Mỹ cam kết cung cấp cho Ukraine các đảm bảo an ninh để ngăn chặn các cuộc tấn công trong tương lai của Nga. Nhà Trắng cũng từ chối nói rằng sự hiện diện của các công ty khai khoáng và công nhân Mỹ sẽ đủ sức răn đe.
Cuối cùng, ông Zelensky đã thừa nhận thất bại và nói rằng ông sẽ đồng ý một thỏa thuận khoáng sản mà không có các đảm bảo an ninh. Dù vậy, Mỹ vẫn chưa ký thỏa thuận, với hy vọng một lần nữa cải thiện các điều khoản, có thể bao gồm quyền tiếp cận hoặc thậm chí là quyền sở hữu các nhà máy điện hạt nhân của Ukraine.
Việc chấm dứt xung đột có thể phức tạp và tốn thời gian. Các bên sẽ không thể tiến tới giai đoạn này nếu không có sự thúc đẩy của ông Trump nhưng tiến trình không diễn ra nhanh chóng hay đơn giản như nhà lãnh đạo Mỹ dự tính. Vào tháng 12/2018, khi vận động tranh cử, ông Volodymyr Zelensky đã gợi ý rằng các cuộc đàm phán với Tổng thống Vladimir Putin khá đơn giản.
"Bạn cần phải nói theo cách rất đơn giản. Bạn muốn gì, điều kiện của bạn là gì? Đây là quan điểm của chúng tôi. Chúng ta sẽ nhất trí với nhau ở đâu đó trong quá trình này", ông Zelensky nói.
Tuy nhiên, dựa trên những gì diễn ra trong 2 tháng qua, mọi thứ có thể khó hơn thế nhiều.
