Lý do Nga phô diễn sức mạnh ở vùng biển nhạy cảm về chiến lược nhất ở châu Âu

Tàu hộ tống Stoyki. Ảnh: Bộ trưởng Quốc phòng Liên bang Nga

Theo trang tin quân sự Bulgarianmilitary ngày 25/3, trong một hoạt động huấn luyện đã lên kế hoạch, thủy thủ đoàn của tàu hộ tống Stoyki của Hải quân Nga đã thực hiện các vụ phóng tên lửa điện tử bằng hệ thống tên lửa chống hạm Uran và tấn công các mục tiêu trên không và trên biển mô phỏng bằng các hệ thống phòng không và pháo binh. Các cuộc tập trận được thực hiện tại một trong những vùng biển nhạy cảm về mặt chiến lược nhất ở châu Âu, bao gồm nhiều nhiệm vụ khác nhau, từ chống lại các tàu địch mô phỏng đến ngăn chặn các mối đe dọa trên không và thực hành các chiến thuật tác chiến điện tử.

Bộ Quốc phòng Liên bang Nga xác nhận rằng tất cả các mục tiêu đều đã đạt được, với việc thủy thủ đoàn của tàu Stoyki thực sự "phá hủy" các mục tiêu được chỉ định trong một cuộc tấn công mô phỏng có kiểm soát. Mặc dù không có ngày cụ thể nào được đưa ra cho cuộc tập trận, nhưng nó phù hợp với những nỗ lực đang diễn ra của Moskva (Moscow) nhằm duy trì sự hiện diện mạnh mẽ của hải quân trong bối cảnh căng thẳng gia tăng với Tổ chức Hiệp ước bắc Đại Tây Dương (NATO) ở khu vực Baltic.

Chiến dịch này chứng kiến vịec các chuyên gia tên lửa và pháo binh của tàu Stoyki triển khai hệ thống Uran, được biết đến với độ chính xác trong việc chống lại các tàu mặt nước, để mô phỏng các cuộc tấn công vào một nhóm tàu địch. Thủy thủ đoàn cũng giải quyết các thách thức phòng không, vô hiệu hóa các mục tiêu trên không bằng sự kết hợp của hỏa lực pháo binh và hệ thống phòng không khi các mối đe dọa mô phỏng xâm nhập vào phạm vi giao chiến của tàu. Ngoài việc huấn luyện thực chiến, cuộc tập trận còn kết hợp các biện pháp tác chiến điện tử như gây nhiễu, cùng với việc huấn luyện nâng cao khả năng sống sót của tàu, đối phó với các mối đe dọa dưới nước và phá hoại…. Một tuyên bố từ văn phòng báo chí của Hạm đội Baltic đã mô tả cuộc tập trận là một cuộc thử nghiệm toàn diện về tính đa chức năng của tàu hộ tống, nhấn mạnh vai trò của nó trong việc đảm bảo an ninh hàng hải.

Tàu Stoyki không xa lạ với Biển Baltic, một vùng biển giáp ranh với các thành viên NATO như Estonia, Latvia, Lithuania và các thành viên mới gia nhập liên minh là Phần Lan và Thụy Điển. Cuộc tập trận mới nhất này diễn ra vào thời điểm khu vực này chứng kiến hoạt động quân sự gia tăng từ cả lực lượng Liên bang Nga và phương Tây, phản ánh căng thẳng địa chính trị rộng lớn hơn.

Các nhà phân tích cho rằng các cuộc tập trận như vậy phục vụ nhiều mục đích: kiểm tra khả năng sẵn sàng tác chiến, cải thiện kỹ năng của thủy thủ đoàn và gửi thông điệp răn đe. Tiến sĩ Michael Petersen, chuyên gia hải quân tại Học viện Chiến tranh Hải quân Mỹ, cho biết trong một cuộc phỏng vấn: "Biển Baltic là một không gian tranh chấp". "Liên bang Nga sử dụng các cuộc tập trận này để phát thông điệp thể hiện sức mạnh của mình gần ngưỡng cửa NATO, đặc biệt là khi liên minh này trong tiến trình mở rộng". Thời điểm và địa điểm của cuộc tập trận càng làm tăng thêm ý nghĩa của nó, mặc dù Moskva không liên kết rõ ràng với bất kỳ sự kiện cụ thể nào.

Được thiết kế bởi Cục Thiết kế Hàng hải Trung ương Almaz, các tàu hộ tống lớp Steregushchiy đại diện cho sự phát triển hiện đại về năng lực hải quân của Liên bang Nga. Tàu Stoyki, có số hiệu là 545, được đặt ki tại xưởng đóng tàu Severnaya Verf ở St. Petersburg vào ngày 27/11/2006. Hạ thủy vào ngày 30/5/2012, tàu gia nhập Hạm đội Baltic sau khi đưa vào biên chế vào ngày 18/5/2014, với lễ thượng cờ được tổ chức hai tháng sau đó, vào ngày 27/7. Với chiều dài 104,5m (343 feet) và lượng giãn nước đủ tải là 2.200 tấn, tàu lớn hơn các tàu hộ tống thông thường, khiến NATO phải phân loại tàu này là khinh hạm. Thân tàu Stoyki làm bằng thép và có cấu trúc với tính năng tàng hình, làm giảm tín hiệu radar khiến tàu trở thành một sự hiện diện đáng gờm ở vùng biển ven bờ. Vũ khí của tàu Stoyki là một yếu tố chính tạo nên tính linh hoạt của nó. Tàu Stoyki mang theo hệ thống tên lửa Uran, được trang bị tên lửa chống hạm Kh-35 có khả năng tấn công mục tiêu cách xa tới 260 km, mặc dù tầm bắn trong các cuộc tập trận thường ngắn hơn để đảm bảo an toàn và kiểm soát.

Về phòng không, tàu Stoyki được trang bị hệ thống phóng thẳng đứng Redut, thay thế hệ thống vũ khí tầm gần Kashtan trước đó trên các tàu sau này của lớp Steregushchiy. Hệ thống Redut có thể triển khai tên lửa đất đối không tầm trung 9M96E, có nguồn gốc từ hệ thống S-400, cung cấp khả năng bảo vệ chống lại máy bay, thiết bị bay không người lái và tên lửa. Ngoài ra, tàu Stoyki tự hào có một khẩu pháo trên boong A-190 100mm dùng để tấn công các mục tiêu trên mặt nước và trên không, hai hệ thống vũ khí tầm gần AK-630M 30mm để phòng thủ theo điểm và hai ống phóng ngư lôi 330mm cho tác chiến chống tàu ngầm. Một nhà chứa máy bay và boong tàu hỗ trợ một trực thăng Kamov Ka-27, tăng cường khả năng phát hiện và tấn công tàu ngầm hoặc các mối đe dọa trên mặt nước ở đường chân trời.

Với thủy thủ đoàn khoảng 100 người, tàu Stoyki được cung cấp năng lượng bởi hệ thống động cơ kết hợp bốn động cơ Kolomna 16D49, cung cấp công suất 23.664 mã lực cho hai trục. Thiết kế này giúp Stoyki đạt tốc độ tối đa 27 hải lý/giờ và có phạm vi hoạt động khoảng 4.000 hải lý ở tốc độ 14 hải lý/giờ, cho phép tàu hoạt động liên tục ở vùng biển Baltic và xa hơn nữa.

Thiết kế của tàu nhấn mạnh vào khả năng sống sót, với chín khoang kín nước và hệ thống kiểm soát thiệt hại tiên tiến, như đã chứng minh trong các cuộc tập trận sống sót gần đây. Bộ tác chiến điện tử của tàu, được sử dụng trong cuộc tập trận để gây nhiễu các mối đe dọa mô phỏng, bổ sung cho vũ khí vật lý của tàu, biến nó thành một nền tảng đa năng phù hợp cho chiến đấu hải quân hiện đại.

Xem video tàu Soobrazitelnyy, cùng lớp, cùng Hạm đội Baltic với tàu Stoyki tham gia tập trận. Nguồn: Bộ Quốc phòng Liên bang Nga

Lịch sử hoạt động của Stoyki phản ánh vai trò tích cực của nó trong Hạm đội Baltic của Liên bang Nga. Kể từ khi đưa vào sử dụng, tàu đã tham gia nhiều cuộc tập trận và triển khai, thường là cùng với các tàu cùng lớp như Steregushchiy, Soobrazitelnyy và Boikiy. Vào tháng 4/2015, Stoyki đã tham gia một nhóm tàu của Hạm đội Baltic để tập trận phòng không và chống tàu ngầm, bắn pháo vào các mục tiêu trên biển và trên không trong khi phối hợp với không quân hải quân. Vào tháng 11/2016, Stoyki đã thực hiện một cuộc tấn công mô phỏng thành công bằng hệ thống Uran vào một nhóm mục tiêu phức tạp, bao gồm một tên lửa hành trình giả định, trong phạm vi Biển Baltic. Stoyki cũng tham gia vào một đợt triển khai tầm xa đến Bắc Đại Tây Dương vào tháng 6/2018, cùng với Boikiy, tàu chở dầu Kola và tàu kéo Viktor Konetsky, di chuyển hàng nghìn dặm trong nhiều tháng. Xa hơn nữa, Stoyki đã trở thành một phần trong sự hiện diện của Hải quân Liên bang Nga tại vùng biển tranh chấp. Vào tháng 11/2019, Stoyki đã trở về cảng nhà Baltiysk sau nhiệm vụ kéo dài 30 ngày ở Biển Baltic cùng tàu đổ bộ Kaliningrad, di chuyển hơn 4.000 hải lý. Gần đây hơn, vào tháng 4/2023, có thông tin cho rằng Stoyki đã di chuyển từ Địa Trung Hải đến Biển Baltic qua Đại Tây Dương, cùng với Soobrazitelnyy và khinh hạm Đô đốc Grigorovich. Những nhiệm vụ này làm nổi bật sức bền và khả năng thích ứng của Stoyki, những phẩm chất đã được thể hiện trong cuộc tập trận mới nhất. Khả năng xử lý các mối đe dọa đa dạng, từ tàu hộ tống, tàu mặt nước, máy bay, tàu ngầm và các cuộc tấn công điện tử… đã khiến Stoyki trở thành chốt chặn trong chiến lược khu vực của Liên bang Nga.

Không thể cường điệu hóa tầm quan trọng chiến lược của Biển Baltic. Trải dài từ Đan Mạch đến Vịnh Phần Lan, nó kết nối vùng đất tách biệt Kaliningrad của Liên bang Nga với đất liền và đóng vai trò là hành lang thương mại và quân sự quan trọng. Vị trí gần các quốc gia NATO càng làm gia tăng vai trò của Biển Baltic như một điểm nóng địa chính trị. Kể từ khi Liên bang Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014 và cuộc xung đột sau đó ở Ukraine, hoạt động quân sự trong khu vực đã được tăng cường. NATO đã tăng cường sự hiện diện của mình bằng các cuộc tập trận như bờ biển phía Bắc và triển khai tàu từ Mỹ, Vương quốc Anh và các đồng minh khác, trong khi Liên bang Nga đã đáp trả bằng các cuộc tập trận của riêng mình, bao gồm cuộc tập trận quy mô lớn Ocean-2024 vào đầu năm nay, có sự tham gia của Hạm đội Baltic.

Bối cảnh nêu trên làm sáng tỏ lý do tại sao Liên bang Nga tiến hành các cuộc tập trận như vậy. Ngoài việc duy trì trình độ của thủy thủ đoàn và thử nghiệm thiết bị, chúng còn đóng vai trò là một cuộc trình diễn năng lực trong một khu vực mà việc thể hiện sức mạnh hải quân là một hình thức ngoại giao. Giáo sư Katarzyna Zysk tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng Na Uy, cho biết trong một cuộc thảo luận gần đây rằng: "Liên bang Nga muốn các đối thủ của mình biết rằng Hạm đội Baltic đang hoạt động và đáng tin cậy".

Đối với Mỹ, cuộc tập trận của Stoyki có thể gợi lên sự so sánh với các hoạt động của Hải quân nước này, như các hoạt động của chương trình Tàu Tác chiến ven bờ (LCS), mặc dù các tàu lớp Steregushchiy được trang bị vũ khí hạng nặng hơn và ít mô-đun hơn. Hải quân Mỹ đã theo dõi chặt chẽ các hoạt động tương tự của Liên bang Nga, thường triển khai các tài sản như Hạm đội 6 để theo dõi các hoạt động gần vùng biển NATO. Ví dụ, vào tháng 3/2021, một biệt đội Hạm đội Baltic bao gồm tàu chị em Boikiy của Stoyki đã đi qua Kênh đào Anh mà không báo trước, khiến tàu HMS Sutherland phải bám theo. Những cuộc chạm trán như vậy nhấn mạnh động thái mèo vờn chuột đang diễn ra, mặc dù không có phản ứng trực tiếp nào của Mỹ đối với cuộc tập trận cụ thể này được báo cáo.

Khả năng của Stoyki cũng thu hút sự chú ý của các đối thủ tiềm tàng. Tên lửa Kh-35 của hệ thống Uran, với tốc độ Mach 0,8 và cấu hình bay ở độ cao thấp, gây ra mối đe dọa cho các tàu NATO nhỏ hơn, mặc dù chúng không có tầm bắn và tải trọng như tên lửa Kalibr của Liên bang Nga được tìm thấy trên các tàu lớn hơn.

Hệ thống Redut, mặc dù tiên tiến, đã phải đối mặt với các câu hỏi về độ tin cậy trong điều kiện chiến đấu, một điểm được nêu ra trong các phân tích quốc phòng của phương Tây như của Trung tâm Phân tích Hải quân. Tuy nhiên, việc tích hợp với pháo binh và các công cụ tác chiến điện tử khiến Stoyki trở thành đối thủ linh hoạt ở vùng biển hạn chế như Baltic.

Nhìn về tương lai, hạm đội tàu lớp Steregushchiy sẽ phát triển. Hải quân Liên bang Nga có kế hoạch mua ít nhất 30 tàu như vậy trên bốn hạm đội chính của mình, với các đơn vị bổ sung đang được đóng tại Severnaya Verf và Xưởng đóng tàu Amur. Bản thân Stoyki có thể được nâng cấp, sau các báo cáo rằng tàu dẫn đầu của nó, Steregushchiy, được lên kế hoạch tân trang để bao gồm tên lửa hành trình Kalibr-NK.

Hiện tại, vai trò của Stoyki vẫn gắn liền với Baltic, nơi nó tiếp tục tuần tra và huấn luyện. Cuộc tập trận mới nhất, với sự nhấn mạnh vào các hoạt động đa miền, củng cố sứ mệnh đó, giữ cho tàu hộ tống và tham vọng Hải quân Liên bang Nga trong tầm ngắm sắc nét đối với những người quan sát trên khắp Đại Tây Dương

Thành Nam/Báo Tin tức