Vì sao ông Trump lại muốn mua Greenland?

Hôm 7/1, ông Donald Trump Jr. đặt chân tới Greenland. Đây là hòn đảo Bắc cực mà cha ông - Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump - bày tỏ khát khao muốn mua lại, bất chấp những tuyên bố gay gắt từ phía lãnh đạo Greenland.

Ông Trump Jr. mô tả chuyến đi “khá vui vẻ”. “Là một người thích hoạt động ngoài trời, tôi rất háo hức được ghé thăm Greenland trong tuần này”, con trai tổng thống đắc cử Mỹ chia sẻ.

Tuy nhiên, theo CNN, chuyến đi làm dấy lên những đồn đoán về kế hoạch thực sự của ông Trump với hòn đảo này.

Hồi tháng 12/2024, ông Trump nhắc lại những tuyên bố về quyền sở hữu Greenland của Mỹ từ nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên. Trong cuộc họp báo hôm 7/1, khi được hỏi về kế hoạch với Panama và Greenland, ông không loại trừ khả năng sử dụng quân đội hoặc áp lực kinh tế để kiểm soát kênh đào Panama và Greenland.

"Tôi không thể đảm bảo bất cứ điều gì về hai nơi đó”, ông Trump nói. "Nhưng tôi có thể nói thế này: chúng ta cần hai vùng đất ấy cho an ninh kinh tế”.

Tổng thống đắc cử Mỹ cho rằng việc sở hữu Greenland có ý nghĩa quan trọng với an ninh Mỹ, song các chuyên gia nhận định ông có thể đang để mắt tới nhiều khái cạnh khác của hòn đảo, như kho tài nguyên thiên nhiên.

Vị trí địa chính trị

Greenland là hòn đảo lớn nhất thế giới và là nơi sinh sống của hơn 56.000 người. Trong quá khứ, hòn đảo từng là thuộc địa của Đan Mạch và hiện là lãnh thổ tự trị của Đan Mạch. Greenland có vị trí địa chính trị độc đáo khi nằm giữa Mỹ và châu Âu. Thủ phủ Nuuk của hòn đảo gần với New York hơn là với thủ đô Copenhagen của Đan Mạch.

Ulrik Pram Gad - nghiên cứu viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Đan Mạch - cho rằng từ lâu, Greenland đã được coi là chìa khóa cho an ninh Mỹ. Không chỉ có tuyến đường vận chuyển Hành lang Tây Bắc (Northwest Passage), hòn đảo này còn thuộc một phần tuyến Greenland - Iceland - Vương quốc Anh, một khu vực hàng hải chiến lược.

Greenland là hòn đảo lớn nhất thế giới và là nơi sinh sống của hơn 56.000 người. Ảnh: CNN.

Ông Trump không phải tổng thống Mỹ đầu tiên đưa ra ý tưởng mua Greenland. Năm 1867, khi mua Alaska, Tổng thống Andrew Johnson cũng cân nhắc mua Greenland. Theo truyền thông Đan Mạch, vào cuối Thế chiến II, chính quyền Truman đã đề nghị trả Đan Mạch 100 triệu USD cho hòn đảo này.

Dù không có lời đề nghị nào thành hiện thực, theo Hiệp ước Quốc phòng năm 1951, Mỹ có Căn cứ Không gian Pituffik ở phía tây bắc Greenland. Nằm giữa Moscow và New York, đây là tiền đồn cực bắc của lực lượng vũ trang Mỹ và có trang bị hệ thống cảnh báo tên lửa.

Washington muốn đảm bảo "không có cường quốc đối thủ nào kiểm soát Greenland, vì nơi này có thể là bàn đạp để tấn công Mỹ”, ông nói.

Giàu khoáng sản quý hiếm

Tuy nhiên, thiên nhiên phong phú của Greenland có thể là điều hấp dẫn ông Trump hơn nữa, Klaus Dodds - giáo sư địa chính trị tại Royal Holloway, Đại học London - cho biết. Trong số này có thể kể đến dầu và khí đốt, hay kim loại đất hiếm dùng trong ôtô điện và tua bin gió cho quá trình chuyển đổi xanh, cũng như để sản xuất thiết bị quân sự.

Hiện tại, Trung Quốc thống trị sản xuất đất hiếm trên toàn cầu và đe dọa sẽ hạn chế xuất khẩu các khoáng sản quan trọng cũng như công nghệ liên quan, trước nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump.

"Trump và các cố vấn rất lo ngại về thế kìm kẹp từ Trung Quốc", ông Dodds nói, nhấn mạnh Greenland cung cấp tiềm năng khoáng sản phong phú quan trọng.

Cơ hội khi băng tan

Băng tan và nhiệt độ Bắc Cực tăng nhanh khiến Greenland dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, một số người lại nhìn nhận đây là cơ hội kinh tế. Băng tan mở ra các tuyến đường vận chuyển. Theo Hội đồng Bắc Cực, vận chuyển hàng hóa qua Bắc Cực đã tăng 37% trong thập niên tính tới năm 2024, một phần do băng tan.

Chuyên gia cảnh báo về sự nguy hiểm khi di chuyển qua các tuyến đường có băng tan. Ảnh: CNN.

Ông Dodds nhận định tổng thống đắc cử Mỹ hiểu rằng Bắc Cực đang tan chảy và nắm bắt được các cơ hội tiềm ẩn. Song vị chuyên gia cũng cảnh báo trên thực tế, điều kiện dọc theo những tuyến đường này vẫn thường rất nguy hiểm, và băng tan còn khiến tình hình tồi tệ hơn.

Cũng có ý kiến cho rằng băng tan giúp tiếp cận nguồn tài nguyên thiên nhiên dễ dàng hơn. Song Phillip Steinberg - giáo sư địa lý tại Đại học Durham - phủ nhận điều này, nhấn mạnh biến đổi khí hậu khiến tài nguyên tại Greenland trở nên quý giá hơn, thay vì dễ tiếp cận hơn.

Cơ hội nào cho ông Trump?

Đan Mạch và Greenland đều phản đối mạnh mẽ ý tưởng mua bán hòn đảo Bắc Cực này.

“Chúng tôi không phải để bán và sẽ không bao giờ để bán”, lãnh đạo Greenland Múte Egede viết hồi tháng 12/2024.

Kuupik V. Kleist - cựu lãnh đạo Greenland - nói ông Trump đang rêu rao câu chuyện này với người dân Mỹ nhiều hơn với người dân Greenland. “Tôi không nhìn thấy tương lai nào cho thương vụ mua bán này. Không thể bỏ tiền ra là mua được một quốc gia hay dân tộc”, ông khẳng định.

Tuy nhiên, ông Dodds nhận định những bình luận của ông Trump diễn ra đúng vào thời điểm chính quyền Greenland do người Inuit lãnh đạo gần đây đã đẩy mạnh yêu cầu độc lập khỏi Đan Mạch. Trong bài phát biểu năm mới, ông Egede kêu gọi xóa bỏ "xiềng xích của thời kỳ thuộc địa".

“Điều này khiến Đan Mạch lo lắng”, ông Dodds cho biết.

Hồi tháng 12/2024, Đan Mạch công bố khoản chi tiêu quân sự lớn cho Greenland. Tới đầu tháng 1, Hoàng gia Đan Mạch ra mắt phiên bản huy hiệu mới, làm nổi bật hơn hình ảnh chú gấu Bắc Cực tượng trưng cho Greenland.

Greenland đang tìm cách tăng cường độc lập bằng cách đa dạng hóa nền kinh tế, vốn chủ yếu tập trung vào đánh bắt cá. Hồi tháng 11, họ mở một sân bay mới tại Nuuk như một phần kế hoạch thúc đẩy du lịch. Song hàng năm, hòn đảo vẫn phụ thuộc vào khoản tài trợ 500 triệu USD từ Đan Mạch.

“Greenland sẽ làm gì nếu Trump đề nghị, chẳng hạn, một tỷ USD/năm để có một mối liên kết khác?”, ông Dodds đặt câu hỏi.

Một số chính trị gia Greenland nghĩ tới ý tưởng về mối quan hệ như giữa Mỹ và Quần đảo Marshall, khi Greenland vẫn nắm chủ quyền và được Mỹ hỗ trợ tài chính để đổi lấy một số lợi ích chiến lược. Tuy nhiên, ông Kleist hoài nghi về khả năng thành công của phương án này.

Hiện tại, vẫn chưa rõ ông Trump sẽ theo đuổi mong muốn mua lại Greenland đến mức nào sau khi nhậm chức. “Không ai biết liệu đó chỉ là sự khoe khoang, là lời đe dọa để đạt được mục đích khác hay ông ấy thực sự muốn như vậy”, ông Pram Gad kết luận.

Trí Ân