Vì sao rắn phải lột da nhiều lần trong đời?

Bạn có bao giờ ước rằng mình có thể thoát ra khỏi lớp da cũ của chính mình? Với loài rắn, điều này là hiện thực. Trong suốt cuộc đời, chúng lột da hàng chục lần trong một quá trình gọi là “phân hủy”, để lại lớp vảy mỏng in dấu hoa văn độc đáo.

Theo nhà nghiên cứu Jason Dallas, sau tiến sĩ tại Đại học Bang Middle Tennessee: “Không giống con người, da bong tróc thành từng mảng nhỏ, rắn lại tạo ra lớp da hoàn toàn mới và lớp da cũ bong ra thành một mảng lớn”.

Cấu tạo da rắn gồm hai lớp chính: lớp hạ bì mềm chứa sắc tố tạo màu và hoa văn, bên ngoài là lớp biểu bì bằng keratin cứng và bán trong suốt. Chính lớp vỏ cứng này không thể giãn nở, khiến rắn buộc phải lột da để có thêm không gian phát triển. Khi còn non, rắn lớn nhanh hơn nên tần suất lột da cũng nhiều hơn.

Ảnh: Getty.

Daniel Kane, chuyên gia bò sát tại Sở thú London, cho biết: “Trên thực tế, lần lột xác đầu tiên xảy ra trong vòng vài ngày sau khi rắn nở hoặc chào đời. Khi trưởng thành, chúng thường lột khoảng ba hoặc bốn lần một năm”.

Trước khi lột da, rắn hình thành lớp keratin mới nằm dưới lớp cũ, đồng thời tiết ra chất lỏng giúp tách da. Chúng thường cọ đầu vào bề mặt gồ ghề để tạo khe hở, rồi dùng cơ bắp co thắt, trườn ra khỏi lớp vỏ cứng, để lộ bộ vảy mới bóng loáng. Lớp da vừa lột thậm chí có thể dài hơn cơ thể rắn tới 20% do còn ẩm và co giãn.

Quá trình lột da cũng gắn liền với nhiều giai đoạn quan trọng như thoát khỏi mùa đông dài, trước hoặc sau khi sinh sản. Dallas cho biết: “Rắn thường lột ngay trước khi đẻ trứng hoặc sinh con, sau đó có thể lột tiếp một lần nữa”. Ngoài ra, đây cũng là cơ chế tự nhiên giúp rắn chống ký sinh trùng và nấm bệnh.

Donald Walker, Phó giáo sư Sinh học tại Đại học Bang Middle Tennessee, cảnh báo: “Mầm bệnh có thể xâm nhập mô, cơ quan nội tạng và thậm chí cả não, nhưng nó khởi đầu bằng việc ăn keratin trong vảy rắn. Việc lột da có thể cứu sống con vật trong trường hợp này”. Tuy nhiên, cái giá phải trả là thị lực suy giảm tạm thời, khiến rắn dễ bị kẻ thù săn mồi.

Một số loài như rắn đuôi chuông Massasauga miền đông ở Mỹ rất dễ nhiễm nấm, làm lịch trình lột da bị đảo lộn và gây suy giảm quần thể. Dù vậy, việc lột da vẫn cực kỳ quan trọng đối với sự sống còn của loài rắn. Các lớp da bỏ lại còn là tư liệu quý giá cho giới khoa học trong việc nghiên cứu di truyền, đa dạng sinh học và giám sát bệnh tật.

Kane nhấn mạnh: “Da rắn thường giữ lại hoa văn và cách sắp xếp vảy, cho phép nhận diện loài. Đây là đặc điểm giúp các nhà bảo tồn theo dõi quần thể hiệu quả”.

Trong tự nhiên, rắn là loài có quá trình lột da dễ nhận biết nhất. Tuy nhiên, một số loài bò sát khác như thằn lằn chi Abronia cũng có khả năng để lại bản sao hoàn chỉnh, từ đầu đến chân, sau mỗi lần thoát xác.

La Khê (Theo Live Science)