Vì sao 'tín dụng đen' vẫn có đất sống?

Nhu cầu vay tiêu dùng rất lớn

Dù được các cơ quan chức năng cảnh báo rất nhiều, nhưng hoạt động “tín dụng đen” vẫn nở rộ và hoành hành, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống người dân.

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới tình trạng này, song nguyên nhân quan trọng là, nhu cầu vay tiền của người dân là rất lớn, nhưng nhiều người chưa được tiếp cận dịch vụ tài chính của các tổ chức tín dụng (TCTD) hợp pháp dưới sự quản lý của Ngân hàng Nhà nước, trong đó các tổ chức cho vay chủ yếu là các ngân hàng thương mại và các công ty tài chính (CTTC).

Ông Đàm Thế Thái, Phó tổng giám đốc HD SAISON

Để vay được tiền từ các ngân hàng, người vay phải có tài sản đảm bảo hoặc chứng minh được thu nhập của mình, phải trải qua các quy trình xử lý kéo dài vài ngày (thẩm định, ký kết hợp đồng,…), phải cung cấp nhiều loại chứng từ chứng minh. Ngân hàng chủ yếu cho vay có thế chấp, nếu cho vay tín chấp thì sẽ hướng đến các khách hàng có thu nhập chuyển khoản qua ngân hàng, hoặc phải có hợp đồng lao động rõ ràng, với mức lương tương đối cao so với mặt bằng chung. Thực tế, nhiều người có nhu cầu tín dụng lại là lao động tự do, lao động phổ thông, không có hợp đồng lao động và không nhận lương qua chuyển khoản ngân hàng. Vì vậy, không phải ai cũng đủ điều kiện để vay tiền từ ngân hàng.

Trong khi đó, nhiều người dân, đặc biệt là những người có thu nhập thấp đến trung bình, chưa hội đủ điều kiện để tiếp cận nguồn tín dụng của ngân hàng, còn hạn chế về kiến thức tài chính. Do vậy, họ chưa được làm quen với các dịch vụ tài chính hiện đại và cũng không biết làm thế nào để vay được tiền từ các TCTD, trong khi “tín dụng đen” thì tràn lan trên thị trường và nhắm đến những đối tượng khách hàng thiếu thông tin, cần tiền ngay.

Nhiều người dân dù biết “tín dụng đen” là bất hợp pháp, có lãi suất cắt cổ và do những đối tượng “xã hội đen” điều hành, nhưng họ vẫn vay do nghĩ rằng đây là giải pháp duy nhất để đáp ứng nhu cầu cấp thiết của mình. Nhiều khi người vay “tín dụng đen” cũng không lường hết được những rủi ro nguy hại sẽ xảy ra trong tương lai cho chính họ và gia đình.

Bản thân các ngân hàng thương mại cũng ngại cho những khách hàng dưới chuẩn vay tín dụng vì chi phí hoạt động cao và rủi ro mất vốn lớn. Ngược lại, những khách hàng có thu nhập thấp đến trung bình là khách hàng chính của các CTTC như HD SAISON. Chính vì vậy, trải qua hơn 10 năm hình thành và phát triển, HD SAISON đã đẩy mạnh phát triển mạng lưới giới thiệu dịch vụ về nông thôn, hải đảo, vùng sâu, vùng xa, thay vì chỉ tập trung ở các đô thị lớn.

Để đẩy lùi "tín dụng đen", bên cạnh nhiệm vụ của các cơ quan chức năng, các cơ quan truyền thông và các TCTD cũng phải vào cuộc quyết liệt. Cùng với đó, người dân cần được tiếp cận các nguồn thông tin chính thống để nâng cao nhận thức về tác hại của “tín dụng đen” và biết đến các giải pháp thay thế.

Các TCTD nên tăng cường các ưu đãi cho khách hàng, kiên trì giới thiệu dịch vụ đến từng khách hàng, giúp họ thay đổi nhận thức và dần hình thành thói quen vay tiêu dùng thay cho vay "tín dụng đen". Đồng thời, người dân cần lưu ý khi lựa chọn kênh vay, cần có trách nhiệm hơn với bản thân và gia đình, không vì được vay nhanh gọn trước mắt mà tìm tới các nhóm “tín dụng đen”, dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng sau này.

Đẩy mạnh vốn vay tiêu dùng xuống vùng sâu, vùng xa

Để đẩy mạnh vốn vay tiêu dùng xuống vùng sâu, vùng xa, HD SAISON đã kiên trì xây dựng mạng lưới trong nhiều năm. Kết quả là đã có rất nhiều khách hàng không chỉ ở các đô thị, khu công nghiệp, mà cả ở vùng nông thôn, người dân tộc thiểu số… đã thay đổi thói quen, chuyển sang sử dụng các dịch vụ vay tiêu dùng hiện đại, thay vì tìm đến “tín dụng đen”.

Hiện nay, HD SAISON đã có mạng lưới rộng lớn nhất trong các CTTC trên thị trường với trên 14.000 điểm giới thiệu dịch vụ trải hầu khắp các quận, huyện của 63 tỉnh, thành phố. Trong đó, số lượng điểm giới thiệu dịch vụ của HD SAISON đang hoạt động trên địa bàn Tây Nguyên là 962 điểm, chiếm 6,96% tổng số điểm giới thiệu dịch vụ trên toàn quốc (13.825 điểm). Tại thời điểm 31/12/2018, tổng dư nợ của HD SAISON tại khu vực Tây Nguyên là 455,63 tỷ đồng, chiếm 4,28% dư nợ trên toàn quốc là 10.652,71 tỷ đồng. Tổng số lượng khách hàng còn dư nợ tại khu vực này là 62.568 khách hàng, chiếm 5,36% tổng số khách hàng còn dư nợ trên toàn quốc là 1.166.717 khách hàng.

Tín dụng tiêu dùng càng phát triển thì đất sống cho “tín dụng đen” càng thu hẹp

Nhằm hoàn thiện cơ chế, chính sách thúc đẩy hoạt động cho vay tiêu dùng lành mạnh, an toàn và hiệu quả, đảm bảo đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ đời sống chính đáng cho người dân, góp phần ngăn chặn, đẩy lùi "tín dụng đen", HD SAISON sẽ tiếp tục mở rộng mạng lưới hoạt động tại các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa nhằm cung cấp các sản phẩm tín dụng tiêu dùng phục vụ đời sống cho người dân có thu nhập trung bình thấp, nhưng không đủ điều kiện để tiếp cận nguồn vốn của các ngân hàng thương mại. Đồng thời, HD SAISON cũng nghiên cứu, khảo sát và xây dựng một quy trình, thủ tục cho vay riêng dành cho nhóm đối tượng khách hàng vùng sâu, vùng xa còn hạn chế hiểu biết về tài chính - nhóm khách hàng tiềm năng của "tín dụng đen".

HD SAISON đã xây dựng kế hoạch và dành ngân sách khoảng 500 tỷ đồng cho gói tín dụng với lãi suất ưu đãi cho mục đích vay để học nghề tại các trường nghề, tập trung cho vay những khách hàng ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, nơi mà con em bà con dân tộc còn gặp nhiều khó khăn và dễ bị chào mời bởi các thành phần xã hội hoạt động "tín dụng đen".

Sản phẩm dịch vụ của HD SAISON cũng rất đa dạng (cho vay mua xe máy, điện máy, điện thoại, nội thất, học tập, du lịch, nha khoa, tổ chức tiệc cưới… và cho vay tiền mặt dưới hình thức trả góp), phục vụ trọn gói các nhu cầu tiêu dùng. Thời gian xét duyệt thường khoảng từ 10 - 30 phút, tùy vào mức tiền vay và sản phẩm khách hàng mua.

HD SAISON cũng phối hợp chặt chẽ với các cấp chính quyền địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội để thông tin kịp thời, tư vấn đầy đủ về các chính sách, sản phẩm cho vay tới người dân. Đồng thời, Công ty còn kết hợp với cơ quan chính quyền, tổ dân phố, chính quyền địa phương… để xác định được đúng đối tượng khách hàng cho vay nằm trong nhóm khách hàng được hưởng cơ chế ưu đãi trong quy trình và quy định vay vốn...

Rõ ràng là tín dụng tiêu dùng càng phát triển thì đất sống cho “tín dụng đen” càng thu hẹp. Nhìn sang các nước phát triển như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc.., có thể thấy, người dân ở đó xem việc vay tiêu dùng từ ngân hàng, CTTC là một thói quen thông thường và họ hiếm khi phải vay “tín dụng đen”. Ở nước ta, tôi tin rằng, khi người dân đã quen với các dịch vụ tín dụng tiêu dùng hiện đại và nhận ra các lợi ích thiết thực của hình thức này, thì “tín dụng đen” không còn đất hoành hành.

Chúng tôi ghi nhận rằng, có những khu vực vùng sâu, vùng xa chỉ có nhân viên HD SAISON bám điểm, bám bản, mà vắng bóng hoàn toàn các CTTC khác. Tại những địa điểm này, “tín dụng đen” thường tung hoành rất mạnh. Do vậy, Công ty đang nỗ lực kết hợp với các nhà bán lẻ tại địa phương để đẩy mạnh truyền thông, giúp người tiêu dùng biết đến các dịch vụ tài chính thiết thực của HD SAISON và tránh xa “tín dụng đen”.

Bên cạnh nỗ lực từ các CTTC, Nhà nước cần tăng cường tuyên truyền cho người dân để họ hiểu được thế nào là tài chính tiêu dùng và các quy định pháp luật liên quan. Bởi “tín dụng đen” chỉ có thể được đẩy lùi khi dân trí được nâng cao.

Đàm Thế Thái/Đặc san Toàn cảnh Ngân hàng Việt Nam 2019