Vì sao Tổng thống Mỹ sa thải Cố vấn an ninh quốc gia John Bolton?

Ông Trump viết dòng tweet: "Tôi đã đề nghị John từ chức, điều đó đã được tôi đưa ra sáng nay (11-9)", và cho biết thêm ông sẽ bổ nhiệm người thay thế vào tuần tới. Tuy nhiên, ông Bolton nhấn mạnh ông đã từ chức và nói rằng tuyên bố của ông là "đúng lúc".

Ông Bolton đã bất đồng với ông Trump về một số thách thức chính sách đối ngoại, từ Afghanistan đến Iran. Ông Bolton, người đã giữ chức kể từ tháng 4-2018, là Cố vấn an ninh quốc gia thứ ba của ông Trump sau Michael Flynn và HR McMaster.

Nhà Trắng nói với Đài BBC rằng quyền Cố vấn an ninh quốc gia mới sẽ là Charles Kupperman, vị phó của ông Bolton. Các nguồn tin cho biết Hội đồng An ninh Quốc gia, chuyên cố vấn cho tổng thống, đã trở thành một cơ quan riêng biệt trong Nhà Trắng dưới thời Bolton. Một cựu quan chức cấp cao thời chính quyền Trump yêu cầu giấu tên nói với Đài BBC: "Bolton hoạt động tách biệt với phần còn lại của Nhà Trắng". Theo quan chức này, ông Bolton không tham dự các cuộc họp và theo đuổi các sáng kiến của riêng bản thân ông. Một quan chức Nhà Trắng nói với CBS News, đối tác Mỹ của Đài BBC: "Bolton có những ưu tiên riêng của ông. Ông không hỏi tổng thống 'Những ưu tiên của ngài là gì?' Chúng là những ưu tiên của Bolton".

Ông John Bolton

Một cựu quan chức cấp cao chính quyền nói với CBS News rằng cách tiếp cận theo "đường lối riêng của ông Bolton" đã khiến nhiều người trong Nhà Trắng tức giận, trong đó có tổng thống. Hồi tháng 5-2019, ông Trump nói: "Tôi thực sự tức giận" Bolton.

Bolton là một nhân vật khác thường trong Nhà Trắng. Mặc dù ông là một nhân vật có cá tính mạnh trên Fox News - rõ ràng được tổng thống quý mến - nhưng ông cũng là một người thẳng thừng ủng hộ chính sách đối ngoại hiếu chiến. Ví dụ, ông Bolton là người ủng hộ mạnh mẽ cuộc chiến tranh Iraq, trong khi ông Trump gọi cuộc xung đột đó là một trong những sai lầm quân sự lớn nhất của Mỹ.

Về các chủ đề Triều Tiên và Nga, thái độ hòa giải của tổng thống khi ông Bolton xuất hiện hồi tháng 4-2018 là rõ ràng và hoàn toàn trái ngược với đường lối chính sách đối ngoại lâu dài. Thêm những bất đồng về các cuộc thương lượng về Afghanistan và cuộc xung đột Iran đã tạo nên tình hình không trụ vững được. Ông Bolton không tham gia với tổng thống tại một cuộc họp quan trọng với nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un và gọi điện phản đối sự kiện Trại David với Taliban trong khi ở Ba Lan hồi tuần trước.

Dường như có những bất đồng về việc liệu ông Bolton bị sa thải hay ông từ chức. Dù sao chăng nữa thì sự thay đổi đã diễn ra, thậm chí vừa mới cách đây vài ngày, ông Trump dã viết dòng tweet thông báo về "tình trạng rối loạn trong Nhà Trắng" do "phương tiện truyền thông đại chúng không trung thực" tạo ra.

Ông Bolton, nhân vật hiếu chiến hàng đầu về chính sách đối ngoại, là kiến trúc sư chủ chốt của ông Trump về lập trường cứng rắn đối với Iran. Có tin ông Bolton đã phản đối đề nghị gần đây của ông Trump rằng ông sẵn sàng đàm phán với các nhà lãnh đạo Tehran. Cựu cố vấn an ninh quốc gia này cũng ủng hộ lập trường cứng rắn hơn với Triều Tiên, Nga và Afghanistan.

Ông Bolton đã bị các quan chức Mỹ đổi lỗi về sự sụp đổ của cuộc gặp thượng đỉnh hồi tháng 2-2019 giữa các ông Trump và ông Kim Jong-un tại Việt Nam bằng việc đưa ra một danh sách những yêu cầu không thỏa hiệp mà Bình Nhưỡng bác bỏ. Ông Bolton đã phản đối các cuộc đàm phán hòa bình với Taliban mà ông Trump đã tạo dựng hồi cuối tuần sau khi mời nhóm này đến Mỹ. Theo tạp chí Chính sách Đối ngoại, ông Bolton đã lập luận rằng việc mời nhóm khủng bố được Mỹ xác định rõ đến Trại David sẽ tạo một "tiền lệ khủng khiếp".

Ông Bolton nổi tiếng là nhân vật hiếu chiến và ông Trump từng nói đùa tại một cuộc họp ở phòng Bầu dục rằng "John không bao giờ chứng kiến một cuộc chiến tranh mà ông không thích".

Theo giới phân tích, sự ra đi của ông Bolton tiết lộ cho tất cả chúng ta biết về cuộc sống bên trong Nhà Trắng của Tổng thống Trump. Thời điểm ra đi của Bolton ngay trước lễ kỷ niệm sự kiện 11-9 cũng là thích hợp. Bolton chỉ là tàn dư cuối cùng của cơ sở chính sách đối ngoại tân bảo thủ cố giữ quyền lực sau cuộc tấn công khủng bố tồi tệ nhất thế giới. Phần lớn sự ác cảm của Trump đối với các vấn đề nước ngoài - như cuộc xâm lược Iraq và là cuộc chiến dài nhất của nước Mỹ mà ông đang cố gắng chấm dứt - xuất phát từ các chính sách được đặt ra bởi Bolton và các cố vấn của ông. Tổng thống hiện tại dường như không có học thuyết - ngoại trừ câu thần chú "Nước Mỹ trước tiên", vốn là một phần trong chiến dịch tranh cử của ông bắt nguồn từ niềm tin rằng phần còn lại của thế giới đang “xâu xé” nước Mỹ.

Hồng Phúc