Vì sao Ukraine được bật đèn xanh tấn công tầm xa Nga và tiếp theo là gì?

Tổng thống Mỹ Joe Biden được cho là đã dỡ bỏ lệnh hạn chế sử dụng tên lửa tầm xa đối với Kiev, điều này có nghĩa là quân đội Ukraine lần đầu tiên có thể bắn tên lửa do Mỹ sản xuất vào lãnh thổ Nga.

Động thái này khiến không chỉ Nga, mà các nước khác bao gồm Hungary và Triều Tiên, cáo buộc Mỹ "thêm dầu vào lửa".

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết quyết định này có nghĩa là Washington sẽ tham gia trực tiếp vào cuộc xung đột, giống với quan điểm tương tự được Tổng thống Vladimir Putin bày tỏ vào tháng 9.

Nhà Trắng và Tổng thống đắc cử Donald Trump vẫn chưa đưa ra bình luận, nhưng con trai cả của ông Trump, Donald Trump Jr, cho biết: "Tổ hợp công nghiệp quân sự dường như muốn đảm bảo việc khởi động Thế chiến III trước khi cha tôi có cơ hội mang đến hòa bình và cứu mạng người".

Ông Donald Trump, người sẽ nhậm chức vào ngày 20/1, đã nhiều lần cam kết trong chiến dịch tranh cử của mình sẽ đàm phán để chấm dứt khủng hoảng Ukraine.

Vậy động thái mới nhất của chính quyền Tổng thống Biden có ý nghĩa gì và liệu điều này có dẫn đến leo thang xung đột Ukraine hay không?

Hệ thống tên lửa chiến thuật quân đội, hay ATACMS. Ảnh: AFP

Tại sao Mỹ cho phép Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa ở Nga?

Nhiều tháng qua, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã gây sức ép với các đồng minh phương Tây, bao gồm Mỹ và Vương quốc Anh, để được cho phép sử dụng tên lửa chống lại Nga vì lực lượng Moscow đã đạt được những bước tiến đáng kể ở miền đông Ukraine.

Trong khi đó, mục đích của các quốc gia phương Tây này là hỗ trợ Ukraine, đặc biệt là ở khu vực của Nga mà Ukraine đã chiếm đóng, Kursk.

Vào tháng 3, Mỹ bí mật gửi tên lửa đến Ukraine nhưng Ukraine không được phép sử dụng chúng để tấn công bên trong lãnh thổ Nga. Đến cuối tháng 4, Ukraine đã sử dụng những tên lửa này hai lần ở Crimea do Nga sáp nhập .

Ông Biden đưa ra quyết định này khi chỉ còn 9 tuần nữa là hết nhiệm kỳ tổng thống. Người kế nhiệm ông đã hứa sẽ đàm phán để chấm dứt xung đột nhanh chóng, điều này đã làm dấy lên nghi vấn về việc liệu Mỹ, nhà cung cấp vũ khí lớn nhất của Ukraine, có tiếp tục gửi hỗ trợ quân sự hay không.

Gần đây có những dấu hiệu cho thấy Mỹ sẽ cho phép Ukraine sử dụng tên lửa. Vào tháng 9, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken và người đồng cấp Anh, Ngoại trưởng David Lammy, đã đến thăm Kiev và gặp ông Zelenskyy. Khi cảm ơn các quan chức đã đến thăm mình, ông Zelenskyy đã đăng trên X: "Điều quan trọng là phải lắng nghe các lập luận của Ukraine. Điều này bao gồm cả vũ khí tầm xa".

Một ngày trước chuyến thăm, ông Blinken nói với các phóng viên ở London rằng ông và ông Lammy sẽ "tập trung lắng nghe" về vấn đề này và báo cáo lại. Cùng ngày, ông Biden nói với các phóng viên: "Chúng tôi đang giải quyết vấn đề đó ngay bây giờ".

Những tên lửa tầm xa này là gì?

Các tên lửa do Mỹ cung cấp cho Ukraine được gọi là Hệ thống tên lửa chiến thuật quân đội (ATACMS). Chúng có tầm bắn 300 km và được phát triển lần đầu tiên vào những năm 1980.

ATACMS, do nhà sản xuất quốc phòng Mỹ Lockheed Martin chế tạo, có thể được phóng bằng bệ phóng HIMARS mà Mỹ đã gửi đến Ukraine vào khoảng tháng 7/2022. Tên lửa này cũng có thể được phóng bằng Hệ thống tên lửa phóng loạt M270 do Mỹ sản xuất, được Anh gửi đến Ukraine vào năm 2022.

Trước khi gửi ATACMS tầm xa hơn, Mỹ đã gửi cho Ukraine phiên bản tầm ngắn hơn có khả năng bắn xa tới 165 km vào tháng 10/2023.

Tại sao tên lửa tầm xa lại quan trọng đối với Ukraine?

Ukraine có thể sử dụng tên lửa chiến thuật tầm xa để tấn công các khu vực ở Kursk, nằm trên biên giới Ukraine, cũng như các thiết bị quân sự bên trong lãnh thổ Nga.

Theo tờ The New York Times, các quan chức Mỹ cho biết Kiev có khả năng tấn công Nga nhiều nhất ở khu vực xung quanh Kursk. Binh lính Ukraine đã chiếm giữ 28 khu định cư trải dài khoảng 1.000 km2 ở Kursk trong một cuộc tấn công diễn ra vào tháng 8.

Timothy Ash, chuyên gia trong chương trình Nga và Âu Á tại Chatham House, cho biết: "Ukraine cần có khả năng tấn công vào chuỗi cung ứng của Nga, vốn đã được dời ra xa tầm bắn tên lửa hiện tại của Ukraine".

Ash suy đoán rằng quyết định trao cho Kiev khả năng tấn công tầm xa cũng có thể "nhằm mục đích mang lại cho Ukraine nhiều đòn bẩy hơn trong các cuộc đàm phán trong tương lai".

Ukraine và Nga đã phản ứng thế nào?

Trong bài phát biểu tối 17/11, ông Zelenskyy cho biết: "Hôm nay, nhiều phương tiện truyền thông nói rằng chúng tôi đã được phép thực hiện các hành động thích hợp".

"Các cuộc tấn công không được thực hiện bằng lời nói. Các tên lửa sẽ tự nói lên điều đó", ông nói thêm.

Moscow cho biết quyết định về tên lửa sẽ dẫn tới gia tăng căng thẳng. "Nếu quyết định như vậy thực sự được đưa ra cho chính quyền Kiev, thì đây là một vòng căng thẳng và tình hình mới xét theo quan điểm can dự của Mỹ vào cuộc xung đột này", ông Peskov nói.

"Rõ ràng là chính quyền sắp mãn nhiệm ở Washington có ý định thực hiện các bước để tiếp tục thêm dầu vào lửa và tiếp tục gây căng thẳng xung quanh cuộc xung đột này", ông nói.

Nhà lập pháp Nga Maria Butina cho biết động thái này sẽ gây ra nguy cơ bùng nổ một cuộc xung đột thế giới. "Tôi rất hy vọng rằng ông Trump sẽ xem xét lại quyết định này. Điều này thực sự gây ra nguy cơ bùng nổ Thế chiến III, nó không có lợi cho bất kỳ ai".

Hai tháng trước, ông Putin đã cảnh báo phương Tây không được phép sử dụng tên lửa tầm xa trên lãnh thổ Nga.

"Nếu đúng như vậy, thì xét đến sự thay đổi trong bản chất của cuộc xung đột, chúng ta sẽ đưa ra những quyết định phù hợp dựa trên các mối đe dọa mà chúng ta sẽ phải đối mặt", ông Putin phát biểu trên truyền hình nhà nước Nga vào thời điểm đó.

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Ash dự đoán: "Có vẻ như Nga sẽ leo thang trong vài tháng tới trước khi ông Trump lên nắm quyền và có khả năng đàm phán. Vì vậy, Ukraine cần có khả năng tấn công tầm xa hơn để làm suy yếu khả năng tấn công của Nga".

Tổng thống Putin đã chúc mừng ông Trump về chiến thắng, ca ngợi Tổng thống đắc cử của Mỹ là "dũng cảm", nói thêm rằng ông sẵn sàng đàm phán với ông Trump. Mặc dù vậy, Nga vẫn tiếp tục các cuộc tấn công vào Ukraine.

Ngày 18/11, Nga đã thực hiện cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái lớn nhất vào Ukraine trong nhiều tháng, nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng. Theo chính quyền Ukraine, ít nhất 11 người đã thiệt mạng trong cuộc tấn công.

Vương quốc Anh và Pháp, những nước cũng cung cấp tên lửa tầm xa Storm Shadow cho Ukraine, được cho là đã cho phép Kiev tấn công bên trong lãnh thổ Nga. Tên lửa Storm Shadow, còn được gọi là SCALP, có thể bắn trúng mục tiêu cách xa tới 250 km.

Tờ báo Pháp Le Monde trích lời Bộ trưởng Ngoại giao nước này, đưa tin rằng Paris sẵn sàng cho phép Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa để tấn công vào lãnh thổ Nga.

Hoài Phương (theo AJ)