Vị tiến sĩ với giấc mơ cường quốc xuất khẩu hoa

PGS.TS Đặng Văn Đông cùng người trồng sen thu hoạch ngó sen.

Chàng kĩ sư mê hoa

PGS.TS Đặng Văn Đông kể, từ những năm 1980 đến 1990, nước ta vừa trải qua chiến tranh và bước vào công cuộc khôi phục hoạt động kinh tế, hướng tới hội nhập quốc tế. Nhiều người lao vào làm ăn, với mong muốn có được một công việc ổn định, mang lại bữa cơm đủ đầy cho gia đình, con cái. Việc chơi hoa khi ấy vẫn được coi là thú vui xa xỉ.

Trong khi các đồng nghiệp lựa chọn lĩnh vực gần gũi hơn với người nông dân, như nghiên cứu cây lúa, cây ăn quả, cây công nghiệp... PGS Đông lựa chọn cho mình lĩnh vực hoa, cây cảnh.

Ông cho rằng, nếu không có sự thay đổi về cách thức sản xuất, thì đời sống của người nông dân sẽ còn khổ cực. “Khi đất nước phát triển, đời sống người dân được nâng lên, nhu cầu về hoa, cây cảnh cũng sẽ tăng cao”, PGS Đông chia sẻ.

Từ đó đến nay, nghiên cứu hoa, cây cảnh tại Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu với các giống hoa giá trị cao như lily, lan hồ điệp, hoa cúc, hoa hồng và các giống bản địa quý như mai vàng, đào, lan rừng.

Một số vùng đã áp dụng công nghệ hiện đại như nuôi cấy mô, nhà kính thông minh, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, hoạt động nghiên cứu vẫn chưa đồng bộ và còn hạn chế về cơ sở vật chất, vốn đầu tư, cũng như nhân lực chuyên sâu.

Việt Nam có nhiều điểm mạnh như khí hậu đa dạng, nguồn gen phong phú và nhu cầu tiêu thụ hoa ngày càng tăng. Nhưng điểm yếu lớn nhất là sản xuất và nghiên cứu còn nhỏ lẻ, công nghệ chưa cạnh tranh được với các nước phát triển; thiếu liên kết chặt chẽ giữa nghiên cứu khoa học và sản xuất thực tiễn. Điều này khiến ngành hoa chưa khai thác hết tiềm năng.

Mặc dù, diện tích trồng hoa rộng lớn, nhưng sản phẩm nội địa chưa đáp ứng được yêu cầu thị trường cao cấp về chất lượng và mẫu mã. Công nghệ nhân giống và chăm sóc chưa đồng đều, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm truyền thống. Do đó, Việt Nam phải nhập khẩu lượng lớn hoa từ các nước như Hà Lan, Thái Lan để phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước, đặc biệt ở phân khúc cao cấp.

Để phát triển bền vững ngành hoa, cây cảnh, theo PGS.TS Đặng Văn Đông, cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào công nghệ, nhân lực và chính sách hỗ trợ. Liên kết chặt chẽ giữa nghiên cứu và sản xuất, cải thiện chất lượng sản phẩm, xây dựng chuỗi giá trị hiệu quả sẽ giúp ngành hoa, cây cảnh Việt Nam nâng cao giá trị, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu, mở rộng xuất khẩu.

Vay lãi suất cao để khởi nghiệp

PGS.TS Đặng Văn Đông sở hữu 20 giống hoa mới và 15 quy trình kỹ thuật trồng hoa, cây cảnh.

PGS.TS Đặng Văn Đông kể, ông khởi nghiệp với 4 loại hoa, gồm: Lan Ý, thiết mộc lan, sứ Thái, cô tòng. Để có kinh phí, ông phải đi vay theo lãi suất kinh doanh để đầu tư, nghiên cứu; mục đích để vừa học tập, nghiên cứu vừa lo cho cuộc sống một sinh viên mới ra trường.

“Kết quả ban đầu đã mang lại những thành công, tạo niềm tin với lãnh đạo cấp trên và đã tạo động lực cho tôi cùng đồng nghiệp có thêm sức mạnh để tiếp tục nghiên cứu phát triển”, ông nhớ lại.

PGS Đông giờ đây là tác giả của hơn 20 giống hoa mới và 15 quy trình kỹ thuật trồng hoa, cây cảnh. Các giống và quy trình này đều đã được Bộ NN&PTNT (cũ) công nhận là tiến bộ kỹ thuật. Ông còn là tác giả chính của 6 bài báo quốc tế, 140 bài báo trong nước, xuất bản 10 cuốn sách, chủ nhiệm 2 đề tài cấp Nhà nước, 4 đề tài cấp bộ, 15 đề tài cấp tỉnh về kỹ thuật trồng hoa…

Đến nay, PGS Đông cùng đồng nghiệp đã chuyển giao xây dựng mô hình sản xuất hoa chất lượng cao cho 32 tỉnh, thành trên cả nước. “Nhờ có các tiến bộ kỹ thuật mới trong ngành nghiên cứu hoa, cây cảnh, mà hiện nay, đất nước ta mới có nhiều giống hoa mới, nâng tầm sản phẩm hoa của Việt Nam. Điều đó giúp cho nhiều nơi, nhiều vùng trở nên giàu có, đúng như ước mơ ban đầu của tôi khi lựa chọn đi theo ngành này”, PGS.TS Đặng Văn Đông chia sẻ.

Tháng 4/2024, PGS Đông cùng các đồng nghiệp đã được cấp bằng bảo hộ giống hoa lay ơn Việt Hà 01. Đây là giống hoa do Viện Nghiên cứu rau quả lai tạo từ nguồn giống lay ơn địa phương trong nước với giống lay ơn nhập nội từ Hà Lan, mới bắt đầu thử nghiệm và phát triển từ năm 2020.

Khác với các giống lay ơn khác, khi hoa dưới nở, gần tàn bông, hoa trên ngọn mới nở, hoa của giống Việt Hà 01 nở gần như đồng loạt, tạo nên lọ hoa rất đẹp. Điểm đặc biệt là giống lay ơn Việt Hà 01 có thể được nhân giống và nuôi trồng ở Việt Nam, từ đó hạn chế việc phải nhập củ từ nước ngoài, cũng như chi phí khi đến tay người tiêu dùng hợp lý hơn.

Trước đó, PGS Đông cũng đã giới thiệu tới thị trường hoa trong nước nhiều “món ăn tinh thần” đặc biệt, như lan hồ điệp có mùi thơm, hoa sen chịu được nhiều sâu bệnh. PGS.TS Đặng Văn Đông cho biết, tâm nguyện của ông là trong tương lai không xa, Việt Nam sẽ trở thành nước xuất khẩu hoa có vị thế trong khu vực và thế giới.

PGS.TS Đặng Văn Đông kiểm tra chất lượng giống hoa, cây cảnh mới.

Nông dân cũng có thể là tỷ phú

PGS.TS Đặng Văn Đông chia sẻ, làm nghề hoa, cây cảnh có thể giàu nếu làm đúng cách và áp dụng khoa học kỹ thuật hiện đại. Đây là ngành có tiềm năng lớn nhờ nhu cầu ngày càng tăng trong đời sống, lễ hội, sự kiện và trang trí. Nhiều người đã thành công với thu nhập cao từ sản xuất và kinh doanh hoa. Đặc biệt là những người biết tận dụng công nghệ cao và hướng tới thị trường xuất khẩu.

Ví dụ, trồng hoa lily hoặc lan hồ điệp với quy mô nhà kính hiện đại có thể mang lại thu nhập từ 500 triệu đồng đến 1 tỷ đồng/ha/vụ hoặc hơn. Các giống hoa do Viện Nghiên cứu rau quả chuyển giao đã giúp nhiều nông dân đạt lợi nhuận cao nhờ năng suất tốt và chất lượng cạnh tranh. Ngoài ra, phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng như hoa khô, tinh dầu và mỹ phẩm từ hoa cũng mang lại lợi nhuận lớn.

Tuy nhiên, làm giàu từ hoa, cây cảnh đòi hỏi sự đầu tư bài bản về vốn, kỹ thuật và kiến thức thị trường. Những người thành công thường biết áp dụng công nghệ, quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả và nhắm đúng vào phân khúc thị trường cao cấp. Đây là ngành có tiềm năng lớn, nhưng cần sự kiên nhẫn, sáng tạo và chiến lược đúng đắn để phát triển bền vững.

Theo PGS.TS Đặng Văn Đông, để phát triển ngành hoa, cây cảnh, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất và quản lý. Các công nghệ như IoT, AI và Blockchain nên được triển khai để giám sát môi trường trồng trọt, tự động hóa quy trình sản xuất và minh bạch chuỗi cung ứng.

Đồng thời, công nghệ nhân giống hiện đại như nuôi cấy mô và lai tạo giống mới cần được áp dụng để nâng cao chất lượng, năng suất, đáp ứng nhu cầu nội địa cũng như xuất khẩu.

Bên cạnh đó, cần xây dựng chuỗi giá trị khép kín, từ sản xuất đến tiêu thụ và đa dạng hóa sản phẩm. Việc phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng như hoa khô, tinh dầu, trà hoa và tổ chức các lễ hội hoa, vườn hoa sinh thái sẽ không chỉ mang lại lợi nhuận cao, mà còn thu hút khách du lịch. Đồng thời, cần thúc đẩy thương mại điện tử và xây dựng thương hiệu “Hoa Việt Nam” với tiêu chuẩn chất lượng quốc tế để mở rộng thị trường xuất khẩu.

Canh tác trong kỷ nguyên số

PGS.TS Đặng Văn Đông mơ ước Việt Nam sẽ là cường quốc xuất khẩu hoa, cây cảnh.

PGS.TS Đặng Văn Đông chia sẻ, trong kỷ nguyên 4.0, ngành hoa, cây cảnh Việt Nam cần ứng dụng công nghệ hiện đại để nâng cao hiệu quả sản xuất và chất lượng sản phẩm. Công nghệ IoT, AI và Blockchain có thể được triển khai để giám sát môi trường trồng trọt, tối ưu hóa quy trình sản xuất, minh bạch hóa nguồn gốc sản phẩm.

Đồng thời, cần đẩy mạnh công nghệ nhân giống hiện đại như nuôi cấy mô, lai tạo giống mới để đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Việc sử dụng thương mại điện tử, các nền tảng số cũng rất quan trọng, giúp kết nối trực tiếp nhà sản xuất với người tiêu dùng và thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, việc xây dựng chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất đến chế biến và phân phối là điều cần thiết. Các sản phẩm hoa giá trị gia tăng như hoa sấy khô, tinh dầu và mỹ phẩm sẽ mang lại lợi nhuận cao hơn.

Đặc biệt, cần đầu tư vào xây dựng các vùng sản xuất đạt tiêu chuẩn quốc tế, mở rộng xuất khẩu và tổ chức các lễ hội hoa, vườn hoa sinh thái để kết hợp giữa nông nghiệp với du lịch. Những bước này không chỉ giúp gia tăng giá trị kinh tế, mà còn nâng tầm thương hiệu hoa Việt Nam.

Cuối cùng, nhân lực và chính sách hỗ trợ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của ngành. Cần tập trung đào tạo nhân lực chuyên sâu về công nghệ, kỹ thuật và quản lý. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ vốn, giảm thuế nhập khẩu thiết bị, đầu tư hạ tầng để thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu hoa. Với sự thay đổi này, ngành hoa, cây cảnh Việt Nam có thể phát triển bền vững, đóng góp lớn vào kinh tế và xây dựng thương hiệu quốc gia trên thị trường quốc tế.

Theo PGS.TS Đặng Văn Đông, để thu hút thế hệ trẻ yêu thích nghiên cứu khoa học về hoa, cây cảnh - một ngành chưa được coi là “hot”, cần tạo dựng môi trường truyền cảm hứng, mở rộng cơ hội và xây dựng nhận thức về tiềm năng kinh tế, xã hội mà ngành này mang lại.

Ngành cần cải thiện hình ảnh bằng cách nhấn mạnh tiềm năng kinh tế và giá trị văn hóa. Chứng minh rằng đây là một lĩnh vực không chỉ giàu ý nghĩa khoa học, mà còn mang lại thu nhập cao và cơ hội khởi nghiệp. Các mô hình kết hợp giữa nghiên cứu khoa học, công nghệ và kinh doanh sẽ giúp thu hút thế hệ trẻ tham gia, tạo ra nguồn lực kế thừa vững mạnh cho ngành hoa, cây cảnh trong tương lai.

Yêu, đam mê nghiên cứu hoa và cây cảnh, PGS.TS Đặng Văn Đông cũng định hướng cho con mình “nối nghiệp”. Khi em Đặng Hoàng Trang (con gái đầu của PGS.TS Đặng Văn Đông) đỗ cùng lúc Trường Đại học Ngoại thương và Học viện Nông nghiệp, vị tiến sĩ yêu hoa đã định hướng cho con theo học ngành Nông nghiệp.

“Vui mừng là sau hơn 4 năm học tập, sinh viên Đặng Hoàng Trang đã tốt nghiệp thủ khoa xuất sắc của Học viện Nông nghiệp, là một trong 84 thủ khoa xuất sắc của Thủ đô năm 2018, đồng thời giành được 4 học bổng toàn phần chương trình học thạc sĩ tại châu Âu và New Zealand. Hiện, Trang đang theo học thạc sĩ ngành Công nghệ sinh học nông nghiệp tại Pháp”, PGS.TS Đặng Văn Đông tự hào.

Nhật Mai