Vị tướng đường Trường Sơn và quê hương anh hùng

(Báo Quảng Ngãi)- Thiếu tướng, Anh hùng Lực lượng vũ tranh nhân dân Võ Bẩm là người có công lớn trong việc mở đường Trường Sơn (đường Hồ Chí Minh) - con đường huyền thoại, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong đại thắng mùa Xuân 1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Điều đặc biệt là, xã Tịnh Khê (TP.Quảng Ngãi), quê hương của Thiếu tướng Võ Bẩm vinh dự 2 lần được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân vào năm 1968 và 2005.

CON ĐƯỜNG HUYỀN THOẠI...

Thiếu tướng Võ Bẩm quê ở xã Tịnh Khê, huyện Sơn Tịnh (nay xã Tịnh Khê thuộc TP.Quảng Ngãi), tỉnh Quảng Ngãi. Ông sinh năm 1915, trong một gia đình giàu truyền thống yêu nước. Năm 1934, ông gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương và tham gia hoạt động bí mật, làm Bí thư Huyện ủy Sơn Tịnh. Ông bị thực dân Pháp bắt và lưu đày tại các nhà tù Lao Bảo, Buôn Ma Thuột... Trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, cứu nước, ông giữ nhiều chức vụ quan trọng trong quân đội, từ chính trị viên tiểu đoàn đến chính ủy trung đoàn. Năm 1957, ông giữ chức Cục phó Cục Quản lý Bộ Tổng Tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam.

Bước ngoặt lớn nhất trong cuộc đời của Thiếu tướng Võ Bẩm là vào ngày 5/5/1959, ông được Bộ Chính trị và Chủ tịch Hồ Chí Minh tin tưởng, trực tiếp giao nhiệm vụ thành lập “Đoàn công tác quân sự đặc biệt” để mở đường giao thông đặc biệt từ Bắc vào Nam (đường Trường Sơn) trong thời gian ngắn, tuyệt đối bí mật và an toàn nhất, nhằm đưa bộ đội, vận chuyển vũ khí, hàng hóa, nhu yếu phẩm vào chi viện cho chiến trường miền Nam.

Một sự trùng hợp ngẫu nhiên, ngày Đoàn chính thức nhận nhiệm vụ cũng là kỷ niệm ngày sinh nhật lần thứ 69 của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Do đó, Đoàn đề nghị được lấy ngày 19/5/1959 là ngày truyền thống và Đoàn công tác quân sự đặc biệt được lấy tên là Đoàn 559. Con đường Trường Sơn được Đoàn 559 mở ra sau này được chiến sĩ, đồng bào cả nước và bạn bè quốc tế gọi là đường Hồ Chí Minh.

Bức tranh "Đoàn trưởng Võ Bẩm báo cáo Bác Hồ mở đường Trường Sơn năm 1959" của họa sĩ Đức Dụ được gia đình chép lại và trưng bày tại Nhà lưu niệm Thiếu tướng Võ Bẩm, ở xã Tịnh Khê (TP.Quảng Ngãi).

Nguyên tắc tối cao của việc mở đường vào Nam đã được trung ương căn dặn: “Việc mở đường không ai được biết... không để lọt vào tay địch một người, một hiện vật. Một mẩu thuốc lá cũng có thể tạo nên một thứ tang chứng”. Vậy nên, trong điều kiện: “Ở không nhà, đi không dấu, nấu không khói, nói không tiếng” nhằm đảm bảo bí mật tuyệt đối, Đoàn công tác đã gặp rất nhiều khó khăn, gian khổ.

Theo hồi ký “Những nẻo đường kháng chiến” của Thiếu tướng Võ Bẩm, trải qua 18 tháng đầu tiên với gần 2 mùa khô và 1 mùa mưa Trường Sơn, Đoàn 559 đã thiết lập được tuyến giao liên vận tải quân sự dài hàng trăm cây số qua những vùng địa hình vô cùng hiểm trở và bị kẻ thù đánh phá ác liệt. Mọi việc vận chuyển đều được thực hiện bằng sức người. Mỗi chiến sĩ phải cõng, gánh khoảng 30 - 40kg đạn dược, thuốc men trên lưng, trèo lên núi cao, vượt qua ghềnh thác để vận chuyển qua dãy Trường Sơn, đi sâu vào Nam, đảm bảo chi viện kịp thời cho tiền tuyến. Khi tuyến giao liên phía đông bị lộ, gặp rất nhiều khó khăn do địch lùng sục, càn quét, ngăn chặn, ông nhanh chóng tìm cách chuyển hướng sang phía tây Trường Sơn và đã thành công.

Năm 1962, nhiệm vụ vận chuyển thuận lợi, ông đề nghị đưa vận tải cơ giới vào theo đường 129 để chi viện cho chiến trường. Đây là một bước tiến quan trọng đánh dấu sự phát triển của tuyến vận tải quân sự và đường Trường Sơn đã trở thành con đường chiến lược, góp phần vào đại thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Dấu ấn của vị Tư lệnh đầu tiên của Đoàn 559 thể hiện rõ nhất qua sự phát triển vượt bậc và trở thành kỳ tích của tuyến đường Trường Sơn huyền thoại. Tính đến ngày miền Nam giải phóng, thống nhất đất nước, đường Hồ Chí Minh trên dãy Trường Sơn đã tồn tại gần 6.000 ngày đêm. Các lực lượng công binh, thanh niên xung phong đã xây dựng được một hệ thống giao thông vận tải liên hoàn vững chắc với 5 đường trục dọc, 21 đường trục ngang nối đông Trường Sơn với tây Trường Sơn, vươn tới các chiến trường, với tổng chiều dài gần 20 nghìn kílômét đường ô tô; hơn 1.400km đường ống dẫn dầu; 3.410km “đường kín” cho xe chạy ban ngày; hàng nghìn cầu, cống, ngầm; 600km đường sông; hàng chục nghìn kílômét đường dây thông tin, bảo đảm giao thông, thông tin liên tục thông suốt trong mọi tình huống...

Năm 1966, sau 7 năm lăn lộn với núi rừng Trường Sơn, sức khỏe suy giảm, ông được đưa ra Hà Nội để chữa bệnh, sau đó, được Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng bổ nhiệm chức Chính ủy Đoàn 959, chuyên gia quân sự Trung - Hạ Lào.

Giai đoạn từ năm 1967 - 1971, ông kinh qua nhiều chức vụ và được phong quân hàm Thiếu tướng. Năm 1980, Thiếu tướng Võ Bẩm nghỉ hưu. Ông qua đời vào năm 2008.

QUÊ HƯƠNG ANH HÙNG

Nhà lưu niệm Thiếu tướng Võ Bẩm được xây dựng tại thôn Trường Định, xã Tịnh Khê, trong chính khu vườn của gia đình ông, rộng khoảng 1.500m². Nhà lưu niệm này được những người con của ông xây dựng vào năm 2011, lưu giữ rất nhiều hiện vật và hình ảnh kỷ niệm của ông gắn liền với con đường Trường Sơn huyền thoại. Trong đó có cuốn hồi ký “Những nẻo đường kháng chiến” ghi lại quá trình mở đường Trường Sơn của Thiếu tướng Võ Bẩm.

Theo các bậc cao niên ở địa phương kể lại, trong khuôn viên Nhà lưu niệm Thiếu tướng Võ Bẩm là nơi từng nuôi bộ đội và là địa điểm hoạt động bí mật của bộ đội ta. Nơi đây cũng xảy ra hàng loạt vụ đụng độ khốc liệt giữa quân ta và quân địch, nên có cả chục hố bom...

Xã Tịnh Khê, quê của Thiếu tướng Võ Bẩm cũng là nơi “chôn nhau, cắt rốn” của những con người tài ba như Trương Định, Trương Đăng Quế, Trương Quang Giao... Tịnh Khê cũng là mảnh đất quật cường, giàu truyền thống yêu nước. Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, quân và dân xã Tịnh Khê đoàn kết một lòng, đóng góp hàng trăm tấn lương thực, thực phẩm, thuốc men cho cách mạng và xây dựng hàng chục hầm bí mật, hầm tránh bom để bảo vệ cán bộ cách mạng an toàn. Lực lượng vũ trang địa phương phối hợp với quân chủ lực thực hiện hàng trăm trận đánh lớn nhỏ, tiêu diệt và làm bị thương hàng nghìn tên địch; phá hủy nhiều xe tăng và hàng nghìn súng các loại, máy truyền tin, kho đạn dược quân trang, quân dụng của địch... Cách đây 57 năm (ngày 16/3/1968), các đơn vị lính Lục quân Mỹ đã gây ra vụ thảm sát 504 người dân. Vụ thảm sát Sơn Mỹ đã gây chấn động dư luận thế giới về tội ác chiến tranh, tạo nên làn sóng phản đối chiến tranh xâm lược Việt Nam ngay trên đất Mỹ.

Đi qua các cuộc chiến tranh khốc liệt, xã Tịnh Khê giờ đây đã hồi sinh, phát triển mạnh mẽ. Chủ tịch UBND xã Tịnh Khê Võ Minh Chính cho biết, những năm qua, xã Tịnh Khê đã có bước phát triển kinh tế, xã hội vượt bậc, cơ sở hạ tầng giao thông, trường học, thủy lợi, y tế... được đầu tư xây dựng khang trang. Từ một xã thuần nông, hiện Tịnh Khê đang chuyển dịch mạnh mẽ sang lĩnh vực thương mại, dịch vụ, du lịch để thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân.

Năm 2023, xã Tịnh Khê được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao. Đến cuối năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn xã Tịnh Khê còn 0,54%. “Hiện nay, xã Tịnh Khê đã hoàn thành 12/13 tiêu chí của phường và xã đang tích cực hoàn thành thủ tục để có thể trở thành phường vào đầu năm 2026”, ông Võ Minh Chính nhấn mạnh.

Bài, ảnh: XUÂN HIẾU