Viện trợ phát triển chính thức suy giảm và những yêu cầu đặt ra với Việt Nam

Công bố Bản đồ Viện trợ Đông Nam Á (SouthEast Asia Aid Map), ấn bản thứ ba: giai đoạn 2015-2023.

Tham dự sự kiện có Đại sứ Australia tại Việt Nam Gillian Bird, PGS. TS Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, lãnh đạo, các chuyên gia kinh tế của Viện Lowy và Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới.

Tài trợ phát triển chính thức (Official Development Finance) là một nguồn lực quan trọng cho phát triển, tại các nước đang phát triển. Trong đó bao gồm: Viện trợ truyền thống, như viện trợ không hoàn lại và các khoản vay ưu đãi (ODA) và các dòng vốn chính thức khác (OOF) từ các Chính phủ nước ngoài và các tổ chức đa phương.

Theo các số liệu công bố trong Bản đồ Viện trợ Đông Nam Á, trong những năm qua, tổng số tiền tài trợ phát triển chính thức cho khu vực Đông Nam Á có xu hướng giảm dần. Cụ thể, năm 2023, tổng ODF vào khu vực Đông Nam Á đạt 29 tỷ USD, tăng nhẹ so với mức 26,5 tỷ USD vào năm 2022, nhưng vẫn thấp hơn so với con số 33 tỷ USD đạt được trước đại dịch Covid-19. Dựa trên những thống kê gần đây, tổng ODF sẽ còn giảm hơn 2 tỷ USD trong những năm tới.

Tại Việt Nam, từ năm 2015 đến năm 2023, có 22.538 dự án viện trợ và phát triển đã được 80 đối tác phát triển thực hiện, với tổng nguồn vốn ODF trị giá 49,6 tỷ USD. Cùng với xu hướng suy giảm nguồn vốn ODF chung của khu vực, mức giải ngân nguồn vốn này tại Việt Nam cũng đang giảm xuống. Nếu như năm 2015, mức giải ngân ODF tại Việt Nam là 9,3 tỷ USD thì tới năm 2023, chỉ có 2,9 tỷ USD vốn ODF được giải ngân. Ở chiều ngược lại, Việt Nam cũng cung cấp trung bình hằng năm tới 17 triệu USD ODF trong khu vực kể từ năm 2015, chủ yếu cho Lào, và một phần cho Campuchia, Indonesisa và Philippines.

Ông Alexandre Dayant - Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, Viện Lowy công bố Bản đồ Viện trợ Đông Nam Á

Đánh giá về tình trạng này, các chuyên gia cho rằng: Việt Nam hiện đang trong quá trình chuyển đổi từ một nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào viện trợ sang một nền kinh tế tiếp nhận vốn vay phát triển có chọn lọc, đồng thời tham gia vào mạng lưới cung cấp ODF trong khu vực. Từ góc độ này, có thể nói việc vốn ODF giảm đi cũng là một tín hiệu tích cực, phản ánh một bước phát triển mới của nền kinh tế Việt Nam. Tuy nhiên, xu hướng này cũng khiến Việt Nam phụ thuộc nhiều hơn vào các khoản vay từ một số đối tác, và tạo ra những thách thức nhất định với nền kinh tế.

Trong bối cảnh đó, yêu cầu đặt ra là Việt Nam cần tận dụng hiệu quả hơn nữa dòng vốn ODF. Hiện tại dòng vốn này tại Việt Nam chủ yếu tập trung vào phát triển năng lượng, hạ tầng. Nếu Việt Nam có thể tận dụng nguồn tài chính ODF để nâng cao năng lực quản trị, bảo vệ môi trường, thúc đẩy bình đẳng xã hội theo một cơ cấu phân bổ tối ưu hóa, hiệu quả nguồn vốn ODF chắc chắn sẽ tăng lên.

Ngoài ra, để đạt mức tăng trưởng bền vững, Việt Nam cần nhìn nhận lại nội lực của nền kinh tế và tạo điều kiện để phát huy tối đa nguồn lực này. Đặc biệt, cần tạo dư địa để phát huy sự năng động của khu vực kinh tế tư nhân trong nước, tạo điều kiện để khu vực này gia tăng đóng góp vào tăng trưởng kinh tế.

Bà Gillian Bird, Đại sứ Australia tại Việt Nam.

Tổng lượng vốn ODF vào các quốc gia Đông Nam Á giai đoạn 2015-2023

Trên thực tế, để phát huy mạnh mẽ hơn nữa nội lực của nền kinh tế, đặc biệt là từ khu vực kinh tế tư nhân, ngày 4/5/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 68/NQ-TW về phát triển kinh tế tư nhân. Nghị quyết đặt mục tiêu đến năm 2030, kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia; là lực lượng tiên phong trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Tốc độ tăng trưởng bình quân của kinh tế tư nhân đạt khoảng 10 - 12%/năm, cao hơn tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế.

Cùng với đó, Việt Nam cũng đặt ra các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể gồm: đổi mới tư duy, đẩy mạnh cải cách, nâng cao chất lượng thể chế, chính sách, bảo vệ hữu hiệu quyền sở hữu, quyền tài sản, quyền tự do kinh doanh, quyền cạnh tranh lành mạnh… để mở rộng dư địa phát triển và phát huy tốt nhất các nguồn lực trong nước, đặc biệt là các nguồn lực từ khu vực kinh tế tư nhân.

HOÀNG PHƯƠNG