Quản lý phát triển đô thị Hà Nội: Hướng tới Thủ đô Văn hóa - Thông minh - Sinh thái - Bền vững

Chủ trì hội thảo có Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Đào Xuân Dũng, PGS.TS Phạm Minh Anh, Hiệu trưởng Trường Đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong.

Các tham luận tại hội thảo khẳng định: Thủ đô Hà Nội đang đứng trước ngưỡng cửa quan trọng, buộc phải đổi mới mạnh mẽ mô hình quản trị đô thị để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới, xứng tầm vai trò là trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế của cả nước và khu vực.

Giao thông - “điểm nghẽn” lớn nhất của Thủ đô

Phát biểu đề dẫn, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Hà Nội Đào Xuân Dũng nhấn mạnh: Với vị thế là Thủ đô - trái tim của cả nước, Hà Nội đang đứng trước vận hội lớn để phát triển nhanh, bền vững. Song Thủ đô cũng đối diện với những thách thức đặc trưng của một siêu đô thị: Áp lực dân số cơ học, hạ tầng quá tải, ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, cùng yêu cầu bảo tồn di sản văn hóa và gìn giữ bản sắc Thăng Long - Hà Nội.

Các đồng chí lãnh đạo thành phố chủ trì hội thảo. Ảnh: Nguyên Anh

“Xây dựng Hà Nội trở thành đô thị văn hóa – thông minh – sinh thái – bền vững không chỉ là mục tiêu phát triển, mà còn là cam kết chính trị và trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền, nhân dân Thủ đô trước đất nước”, đồng chí Đào Xuân Dũng nhấn mạnh.

Từ góc nhìn về quy hoạch, TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam, nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch – Kiến trúc Hà Nội, phân tích: Hà Nội đã trải qua nhiều giai đoạn quy hoạch, với không ít thành tựu về hạ tầng, cảnh quan. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng “quy hoạch treo”, phát triển nóng gây quá tải cục bộ, thiếu cân bằng sinh thái. Ông kiến nghị thành phố tận dụng cơ chế đặc thù của Luật Thủ đô năm 2024 để xây dựng mô hình quản trị tích hợp, định hướng phát triển bền vững, hài hòa giữa hiện đại và gìn giữ bản sắc.

Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Hà Nội Đào Xuân Dũng phát biểu đề dẫn. Ảnh: Nguyên Anh

Trong khi đó, PGS.TS Đoàn Thu Hà, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Cấp thoát nước và Môi trường, Hội Cấp thoát nước Việt Nam, cho rằng: “Đô thị bền vững chỉ có thể hình thành khi cộng đồng được đặt ở vị trí trung tâm quản trị”. Theo bà, người dân cần được trao quyền tham gia vào quy hoạch, giám sát dịch vụ công và phản ánh thực tế qua nền tảng số. Bà kiến nghị thành phố đẩy mạnh mô hình tự quản, công khai dữ liệu, mở rộng cơ chế hợp tác công – tư – cộng đồng để phát huy vai trò đồng kiến tạo.

Đặt vấn đề trong bối cảnh hội nhập quốc tế, TS.KTS Nguyễn Việt Huy, Giảng viên Khoa Kiến trúc và Quy hoạch, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, nhấn mạnh Hà Nội cần học hỏi kinh nghiệm từ Grand Paris, Tokyo Metropolitan Region để hình thành quy hoạch vùng chức năng mở rộng, phát triển đa trung tâm và thiết chế điều phối vùng. Đây là chìa khóa để giảm áp lực nội đô, thúc đẩy liên kết hạ tầng và phát huy lợi thế cả vùng Thủ đô.

Từ góc nhìn về hạ tầng, TS Đặng Việt Dũng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam khẳng định: Giao thông là “điểm nghẽn” lớn nhất của Hà Nội hiện nay. Ông cho rằng, nếu không phát triển metro, BRT, vành đai và áp dụng mô hình TOD, Hà Nội khó có thể giải quyết tình trạng ùn tắc, ô nhiễm và lãng phí quỹ đất. “Giao thông công cộng không chỉ là phương tiện đi lại, mà còn là động lực kinh tế, là xương sống của quy hoạch đô thị hiện đại”, TS Đặng Việt Dũng nhấn mạnh.

TS.KTS Phan Đăng Sơn, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam cảnh báo quá trình đô thị hóa nếu chạy theo lợi ích ngắn hạn mà bỏ qua văn hóa thì Hà Nội sẽ đánh mất lợi thế cạnh tranh lâu dài. Theo ông, bảo tồn di sản, phát triển công nghiệp sáng tạo, không gian văn hóa công cộng phải trở thành một phần của chiến lược đô thị, để Thủ đô vừa hiện đại nhưng vẫn giữ được chiều sâu ngàn năm văn hiến.

Về thể chế, PGS.TS Đỗ Hậu, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam cho rằng mô hình chính quyền đô thị hai cấp đã tạo bước tiến mới, song vẫn cần cơ chế mạnh mẽ hơn để phân cấp, phân quyền. Ông đề xuất cụ thể hóa cơ chế đặc thù trong Luật Thủ đô 2024, đặc biệt trong tài chính, quy hoạch và bảo tồn di sản, để nâng cao hiệu lực quản lý, phát huy tính chủ động của cấp cơ sở.

Những phân tích của các đại biểu tại hội thảo đã khẳng định: Thủ đô Hà Nội đang đứng trước ngưỡng cửa quan trọng, buộc phải đổi mới mạnh mẽ mô hình quản trị đô thị để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

Bốn trụ cột để tạo đột phá trong quản trị đô thị

Đề xuất những giải pháp xây dựng mô hình quản trị đô thị, các đại biểu đã thống nhất đề xuất, Hà Nội chỉ có thể phát triển bền vững khi đổi mới mạnh mẽ mô hình quản trị đô thị dựa trên bốn trụ cột: Văn hóa, Thông minh, Sinh thái và Bền vững.

Năm nhóm giải pháp cụ thể được các đại biểu đề xuất. Theo TS.KTS Nguyễn Việt Huy, Giảng viên Khoa Kiến trúc và Quy hoạch, Trường Đại học Xây dựng, Hà Nội cần khẩn trương triển khai quy hoạch vùng chức năng mở rộng, xây dựng cơ chế điều phối vùng để phát triển đa trung tâm. Chỉ khi có liên kết vùng đồng bộ, Thủ đô mới giải tỏa áp lực hạ tầng và tạo động lực phát triển cân bằng.

Các đại biểu tham dự hội thảo chiều 30-9. Ảnh: Nguyên Anh

PGS.TS Đoàn Thu Hà, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Cấp thoát nước và Môi trường, Hội Cấp thoát nước Việt Nam nhấn mạnh, cộng đồng không thể chỉ là đối tượng thụ hưởng mà phải trở thành chủ thể tham gia. Cần mở rộng cơ chế dân chủ đô thị, minh bạch dữ liệu, khuyến khích phản ánh từ người dân, để việc quản trị đô thị mang tính kiến tạo.

TS Đặng Việt Dũng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, cho rằng giao thông chính là “khâu đột phá” của Hà Nội. Ông đề xuất thành phố ưu tiên đầu tư hệ thống metro, BRT, các tuyến đường vành đai; đồng thời áp dụng mô hình TOD, biến các nhà ga đường sắt đô thị thành hạt nhân phát triển các khu đô thị mới. Đây là giải pháp vừa giảm ùn tắc, vừa tạo động lực phát triển kinh tế – xã hội.

TS.KTS Phan Đăng Sơn, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho rằng, phát triển hạ tầng xanh – xanh dương như hồ điều hòa, vườn mưa, mái xanh, công viên ngập nước phải gắn với quy hoạch tổng thể. Nếu bỏ qua bản sắc văn hóa, Thủ đô sẽ đánh mất lợi thế cạnh tranh lâu dài. Do đó, Hà Nội cần lồng ghép linh hoạt việc bảo tồn di sản, phát triển công nghiệp sáng tạo vào chiến lược đô thị hóa trong tương lai.

Các đại biểu đã đề xuất nhiều giải pháp phát triển đô thị theo hướng bền vững. Ảnh: Nguyên Anh

PGS.TS Đỗ Hậu, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam phân tích: Chính quyền đô thị hai cấp đã có bước tiến, song cần phân quyền mạnh mẽ hơn, nhất là trong quy hoạch, tài chính và bảo tồn. Việc cụ thể hóa cơ chế đặc thù của Luật Thủ đô 2024 sẽ tạo động lực thể chế, giúp Hà Nội quản trị đô thị hiệu quả, linh hoạt.

TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam, nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch – Kiến trúc Hà Nội lại nhấn mạnh để hiện thực hóa các giải pháp phát triển đô thị bền vững, Hà Nội phải đặt chúng trong một chỉnh thể đồng bộ, tránh triển khai manh mún, rời rạc. “Quản trị đô thị hiện đại không chỉ dừng lại ở việc xây dựng công trình hạ tầng hay ban hành những chính sách riêng lẻ, mà phải là một quá trình tích hợp, nơi thể chế, quy hoạch, văn hóa, khoa học – công nghệ và cộng đồng cùng vận hành trong một hệ sinh thái thống nhất”, ông nói.

Theo ông, cách tiếp cận tích hợp sẽ giúp Hà Nội cùng lúc giải quyết nhiều vấn đề nan giải: Từ ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, quá tải hạ tầng đến việc bảo tồn di sản và phát triển không gian sáng tạo. “Chỉ khi các trụ cột được đồng bộ hóa, lấy phát triển bền vững làm trọng tâm, Hà Nội mới khẳng định được bản sắc riêng – một đô thị vừa hiện đại, hội nhập quốc tế, vừa thấm đẫm giá trị văn hiến nghìn năm, thực sự xứng tầm Thủ đô – trái tim của cả nước”, TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm nhấn mạnh.

Phát biểu bế mạc, PGS.TS Phạm Minh Anh, Hiệu trưởng Trường Đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong, khẳng định hội thảo lần này không chỉ là diễn đàn học thuật, mà còn mang ý nghĩa chính trị – thực tiễn sâu sắc, khi đã bổ sung nhiều luận cứ khoa học và kinh nghiệm quý báu cho quá trình hoạch định và triển khai chính sách phát triển đô thị Hà Nội.

PGS.TS Phạm Minh Anh nhận định: “Muốn xây dựng Hà Nội văn hóa – thông minh – sinh thái – bền vững, phải gắn kết chặt chẽ giữa tầm nhìn chiến lược và hành động thực tiễn, giữa quyết tâm chính trị của toàn hệ thống chính trị với sự đồng hành, chia sẻ trách nhiệm của nhân dân”. Điều cốt lõi là biến khát vọng phát triển thành động lực hành động chung, bảo đảm sự thống nhất cao giữa ý Đảng và lòng dân.

Khi đó, mọi giải pháp về quy hoạch, hạ tầng, môi trường, văn hóa và thể chế mới có thể phát huy hiệu quả, đưa Hà Nội không chỉ trở thành đô thị hiện đại, hội nhập quốc tế, mà còn giữ trọn bản sắc văn hiến nghìn năm. Đây chính là nền tảng để Thủ đô bứt phá, khẳng định vị thế trung tâm lớn, là niềm tự hào của cả nước.

Hương Ly