Việt Nam có khoảng 3.450 con sông nhưng đang đối mặt với cạn kiệt nguồn nước
Theo chuyên gia, nguồn nước ở Việt Nam hiện nay đang bị suy thoái, cạn kiện là vấn đề rất nóng, đặt ra nhiều lo ngại an ninh nguồn nước cả về lượng và chất.
Ông Nguyễn Minh Khuyến - Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, Việt Nam có khoảng 3450 con sông (có chiều dài 10km trở lên). Tuy nhiên, nguồn nước của Việt Nam chủ yếu phụ thuộc vào nước ngoài và phân bố không đều theo không gian và thời gian.
Ông Nguyễn Minh Khuyến - Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước
“Nguồn nước của Việt Nam chịu ảnh hưởng tới khoảng 60% từ nước ngoài trong khi nhu cầu tăng rất nhanh trong những năm gần đây. Mùa cạn kéo dài từ 7-9 tháng chỉ chiếm khoảng 28% tổng dòng chảy năm, gây ra nhiều khó khăn trong việc bảo đảm nguồn nước ổn định cho sinh hoạt, sản xuất và phát triển kinh tế”, ông Nguyễn Minh Khuyến cho hay.
Hơn nữa, những mâu thuẫn trong khai thác sử dụng tài nguyên nước của Việt Nam trong những năm qua ngày càng gay gắt giữa các nhu cầu ở thượng lưu, phát triển năng lượng, nông nghiệp, giao thông thủy, công nghiệp phía hạ lưu,…
"Cùng với đó là các yêu cầu về phòng chống tác hại do nước gây ra dưới hạ lưu, đặc biệt ngoài việc phụ thuộc nhiều về lượng ở nước, vấn đề chất lượng lượng nước ở nhiều nơi trong lãnh thổ đang ngày càng báo động. Vấn đề nguồn nước đang bị suy thoái, cạn kiện là vấn đề rất nóng, đặt ra an ninh nguồn nước cả về lượng và về chất.
Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức về an ninh nguồn nước
Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Nguyễn Minh Khuyến cho rằng: “Áp lực phát triển kinh tế - xã hội, nhu cầu nước tăng nhanh chóng. Bình quân trong vòng 50 năm qua, nhu cầu nước đã tăng gấp 3 lần do sự gia tăng dân số, phát triển nông nghiệp, công nghiệp, đô thị hóa; dự báo đến năm 2030 nhu cầu sử dụng nước cho các ngành khoảng 122,47 tỷ m3/năm, đến năm 2050 khoảng 131,7 tỷ m3/năm”.
Song song với đó là ô nhiễm nguồn nước gia tăng. Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển kinh tế, quá trình đô thị hóa nhanh, các hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp gia tăng kéo theo các hoạt động xả nước thải, nhất là nước thải chưa được xử lý đạt tiêu chuẩn, quy chuẩn xả vào nguồn nước, đã và đang tác động và gây sức ép ngày càng lớn, nghiêm trọng đến cả số lượng và chất lượng nguồn nước các sông, suối và các tầng chứa nước.
Nguồn nước ở Việt Nam hiện nay đang bị suy thoái, cạn kiện là vấn đề rất nóng, đặt ra nhiều lo ngại an ninh nguồn nước cả về lượng và chất.
Mâu thuẫn trong khai thác, sử dụng nước gia tăng: mâu thuẫn trong khai thác, sử dụng nước chủ yếu liên quan đến lợi ích kinh tế giữa các ngành, lĩnh vực, giữa thượng lưu và hạ lưu các lưu vực sông; giữa nhu cầu dùng nước cho thủy điện với thủy lợi và nhu cầu cho công nghiệp, sinh hoạt và sản xuất ở hạ du các lưu vực sông,...
Hiệu quả khai thác, sử dụng nước trong các ngành còn thấp: hiệu quả sử dụng nước còn thấp và lãng phí, đặc biệt là sử dụng nước cho nông nghiệp và tại các đô thị. Mặc dù, GDP đầu người tăng nhanh, đạt trên 2.500 USD năm 2018 (tăng 2,5 lần so với năm 2002) nhưng giá trị sử dụng nước còn thấp, chỉ tạo ra 2,37 USD/m3 nước, chỉ bằng 12% so với mức trung bình toàn cầu (19,42 USD).
Rừng đầu nguồn bị suy giảm, diện tích rừng không được cải thiện, chất lượng rừng kém làm giảm nguồn sinh thủy; Biến đổi khí hậu và nước biển dâng, xâm nhập mặn đã và đang tác động mạnh mẽ, sâu sắc tới nguồn nước trên các lưu vực sông.
“Đây là một trong những nguyên nhân chính góp phần làm gia tăng lũ ống, lũ quét, sạt lở đất trong mùa mưa; hạn hán, xâm nhập mặn đang xảy ra rất khốc liệt vào mùa khô trong thời gian gần đây”, ông Khuyến nhấn mạnh.
Cùng với đó là chưa có hệ thống công cụ hỗ trợ ra quyết định phục vụ xây dựng kịch bản nguồn nước, điều hòa, phân phối tài nguyên nước thống nhất trên lưu vực sông để điều phối hoạt động khai thác, sử dụng nước của các ngành, các địa phương theo quy hoạch nhằm tối ưu hóa lợi ích về kinh tế - xã hội, môi trường do nguồn nước mang lại dẫn đến tình trạng sử dụng nước lãng phí, hiệu quả sử dụng không cao, chưa đáp ứng được nhu cầu về an ninh nước sạch, an ninh lương thực và an ninh năng lượng.
Theo đánh giá của các Tổ chức quốc tế, mức đảm bảo an ninh nguồn nước quốc gia của Việt Nam hiện nay chỉ đạt mức 2/5 (trong khi đó ở Indonesia đạt mức 3/5, Hàn Quốc và Úc đạt 4/5 là mức cao nhất thế giới năm 2020). “An ninh nguồn nước chưa được quan tâm đúng mức”. Nguồn tài nguyên có giá trị nhưng không được đánh giá hoặc định giá về mặt kinh tế vì vẫn được xem là của trời cho, đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc sử dụng nước lãng phí và ý thức bảo vệ tài nguyên nước chưa cao.
Đầu tư và tài chính ngành nước thời gian qua tuy được quan tâm nhưng vẫn đang thiếu so với nhu cầu; bố trí nguồn lực còn chưa tương xứng và mất cân đối giữa các ngành. Đặc biệt, đầu tư kinh phí cho các hoạt động điều tra cơ bản, kiểm kê, đánh giá tài nguyên nước, các hoạt động bảo vệ tài nguyên nước, phục hồi nguồn nước, phòng, chống suy thoái, cạn kiệt tài nguyên nước, đầu tư xây dựng công trình hồ chứa, tích trữ nước chưa tương xứng với nhiệm vụ và yêu cầu để phục vụ công tác quản lý cũng như để triển khai, thực thi các quy định của pháp luật về tài nguyên nước, đảm bảo nguồn nước cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là nước cho ăn uống, sinh hoạt.
