Việt Nam có nhiều tiến bộ để gỡ thẻ vàng của EC

Ông Vũ Duyên Hải, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) trả lời phỏng vấn báo chí.

Bên lề hội nghị, phóng viên TTXVN có trao đổi với ông Vũ Duyên Hải, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) xung quanh nội dung này.

Xin ông cho biết thời gian gần đây, Việt Nam đã có những hành động mạnh mẽ như thế nào để gỡ thẻ vàng IUU của EC?

Thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 10/4/2024 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản; Nghị quyết số 52/NQ-CP ngày 22/4/2024 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động và kế hoạch triển khai thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW, hệ thống chính trị ở các địa phương đã thực hiện đồng bộ và rất mạnh mẽ các giải pháp chống IUU. Điều này đã mang lại những hiệu quả rõ rệt, đặc biệt là trong việc xử lý các đội tàu “3 không” và kiểm soát nguyên liệu nhập khẩu vào Việt Nam.

Cơ sở dữ liệu về nghề cá quốc gia và Hệ thống giám sát tàu cá (VMS) đã được hoàn thiện, góp phần hỗ trợ địa phương giám sát các đội tàu. Các dữ liệu về tàu cá, dữ liệu VMS được minh bạch hóa. Đây là những kết quả tích cực, thể hiện nỗ lực của các địa phương suốt những năm qua nhằm gỡ thẻ vàng của EC đối với thủy sản Việt Nam.

Đoàn thanh tra của EC đã có 4 lần sang Việt Nam làm việc về chống IUU và có nhiều khuyến nghị để chúng ta thực hiện. Vậy đâu là những chuyển biến rõ nét nhất của các địa phương trong khắc phục thẻ vàng IUU?

Chúng tôi nhận thấy, nhiều địa phương có sự chuyển biến rất rõ rệt trong việc khắc phục các vấn đề mà EC đề cập. Việc xử lý tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, tàu vi phạm VMS, tàu không vào cảng thực hiện bốc dỡ theo quy định, tàu không đủ điều kiện hoạt động,... rất tích cực. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã hoàn thiện thể chế theo đúng khuyến nghị của EC. Các hành vi vi phạm nghiêm trọng đều được xử lý nghiêm khắc.

Nhiều địa phương có giải pháp rất linh hoạt để giám sát đội tàu hoạt động trên biển và các cảng cá. Trước đây, tàu cá đi đâu, về đâu, cơ quan chức năng rất khó nắm bắt nhưng nay bằng các ứng dụng công nghệ thông tin và cơ sở dữ liệu đã được quản lý chặt chẽ. Tất cả dữ liệu tàu cá đang hoạt động trên các vùng biển đều được thu thập, cập nhập hàng ngày. Khi có trường hợp vi phạm được phát hiện, dữ liệu sẽ được chuyển về cho các địa phương để lực lượng thực thi pháp luật trên biển và trên bờ nắm được và xử lý theo quy định. Thông qua việc giám sát chặt chẽ và thường xuyên như vậy, ngư dân đã nâng cao được ý thức chấp hành.

Sắp tới khi sang làm việc, EC sẽ đánh giá việc Việt Nam phát triển được hệ thống truy xuất điện tử. Có thể khẳng định, Việt Nam đã đi đầu trong khu vực và cả thế giới để thực hiện việc này. Nếu như EC chỉ áp dụng hệ thống truy xuất điện tử bắt đầu từ tháng 10/2026 thì Việt Nam đã áp dụng từ tháng 1/2024. Toàn bộ giám sát tàu ra vào cảng, sản lượng, loài,... đều được cập nhật trên cơ sở dữ liệu truy xuất điện tử của Việt Nam.

EC đánh giá cao và đang khuyến nghị chúng ta đưa hệ thống này áp dụng chính thức và bắt buộc. Tuy nhiên, chúng ta còn hạn chế về hạ tầng công nghệ thông tin tại các cảng cá và trình độ ứng dụng công nghệ thông tin của ngư dân. Năm 2025, nếu các địa phương ưu tiên nguồn lực đầu tư, tập huấn, hướng dẫn ngư dân truy cập vào hệ thống này thì có thể quy định việc áp dụng bắt buộc cho tất cả tàu cá. Đây là giải pháp bền vững để chúng ta có thể dễ dàng giải trình với EC. Điều này giúp Việt Nam không chỉ gỡ được thẻ vàng của EC mà còn có thể vượt qua mọi rào cản của thị trường quốc tế.

Hiện tại, việc cấp giấy xác nhận nguyên liệu thủy sản khai thác (SC) và giấy chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác (CC) để hoàn thiện hồ sơ truy xuất nguồn gốc được đưa lên cơ sở dữ liệu về truy xuất điện tử của Việt Nam. Vậy nên, những thông tin này đảm bảo trung thực, chính xác, khách quan và không điều chỉnh được.

Đến nay, những vấn đề mà EC quan tâm, Việt Nam đã nỗ lực khắc phục và có những chuyển biến rõ rệt. Tuy nhiên, cách mà các địa phương báo cáo, tổng hợp thông tin chưa làm rõ nét được những chuyển biến này. Vì vậy, chúng tôi sẽ có hướng dẫn để địa phương làm rõ, nêu bật được những tiến bộ một cách rõ ràng hơn khi làm việc với EC.

Theo ông, những việc gì là quan trọng nhất mà các tỉnh, thành khu vực miền Trung cần tập trung khắc phục trước khi EC kiểm tra?

Khu vực miền Trung có điểm chung là đội tàu của 8 tỉnh, thành phố (Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận) thường xuyên di chuyển ra ngư trường miền Bắc và miền Nam để khai thác. Bước đầu, để giải quyết khó khăn này, chúng tôi đã hệ thống hóa toàn bộ dữ liệu trên cơ sở dữ liệu truy xuất điện tử. Khi cơ sở dữ liệu truy xuất được áp dụng chính thức, chúng ta có thể quản lý tàu cá và hoạt động của các tàu cá không cần ranh giới. Đây là điều kiện cốt lõi để cơ quan chức năng quản lý và nắm bắt được chính xác thông tin của tàu cá hoạt động trên biển.

Để làm tốt việc quản lý hoạt động của tàu cá, các địa phương nên quan tâm, bố trí nhiều hơn nữa nguồn lực; tăng cường ứng dụng, nâng cao sự am hiểu về cơ sở dữ liệu truy xuất điện tử; ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý. Vấn đề quan trọng nữa là lượng tàu nhỏ ở các tỉnh miền Trung còn nhiều. Các bến ngang, cảng tư nhân vẫn còn tồn tại ở một số nơi. Vì vậy, các địa phương cần bố trí thêm nhân lực kiểm tra, giám sát tất cả tàu vào cảng cá.

Bộ đội Biên phòng tỉnh Phú Yên tuyên truyền cho ngư dân tại cảng cá Đông Tác (thành phố Tuy Hòa) về chống IUU.

Từ năm 2019 đến nay, tỉnh Phú Yên không ghi nhận trường hợp tàu cá nào vi phạm vùng biển nước ngoài khi khai thác thủy sản. Ngoài kết quả đó, Phú Yên nên tập trung vào vấn đề nào để việc chống IUU đạt hiệu quả nhất, thưa ông?

Qua kiểm tra, chúng tôi nhận thấy rằng: Phú Yên là một trong những tỉnh đi đầu trong việc giải quyết vấn đề tàu cá “3 không” và quản lý tàu cá không đủ điều kiện hoạt động. Chính quyền địa phương đã xử lý triệt để những tàu cá chưa đăng ký, chưa được đăng kiểm, chưa được cấp phép. Cơ quan chức năng đã lập được danh sách các tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, giao cho cán bộ cấp cơ sở quản lý. Đây là những tiến bộ rất rõ ràng.

Thời gian tới, tỉnh Phú Yên nên tập trung giải quyết 2 vấn đề cốt lõi gồm: quản lý đội tàu không đủ điều kiện hoạt động và kiểm soát số lượng tàu cập cảng. Hiện tỉnh có số lượng tàu cá không đủ điều kiện hoạt động nhiều nhất cả nước. Vì vậy, địa phương phải quản lý cho được đội tàu này, đảm bảo các tàu không được phép hoạt động. Giải pháp mà địa phương đang áp dụng là phân công cho cán bộ cơ sở, cấp thôn, đảng viên ở cấp ủy theo dõi, quản lý. Điều này theo chúng tôi rất khả thi.

Ngoài ra, số tàu cá của tỉnh Phú Yên cập cảng địa phương và các tỉnh khác khoảng 20%; 80% tàu cá còn lại khả năng vào các cảng tư nhân hoặc là bốc dỡ cá ở các nơi không đúng quy định. Vì vậy, tỉnh cần tăng cường kiểm tra các cảng cá tư nhân, đảm bảo các tàu cá đi hoạt động phải vào cảng đúng quy định.

Phú Yên là một trong những địa phương có nhiều cảng được chỉ định nhất của cả nước với tổng số 4 cảng. Trong giai đoạn 2021-2030, Phú Yên có 9 cảng được quy hoạch, vậy nên địa phương cần tăng cường đầu tư xây dựng các cảng cá loại 3 để phục vụ những tàu cá hoạt động ở vùng lộng đáp ứng nhu cầu của bà con ngư dân.

Trân trọng cảm ơn ông!

Bài và ảnh: Xuân Triệu/TTXVN (Thực hiện)