Việt Nam có thể quan sát nhật thực lai ở đâu?

Hiện tượng nhật thực lai diễn ra ngày 20/4/2023. Ảnh: NASA

Theo Hội Thiên văn Hà Nội (HAS), vào ngày 20/4/2023 tới đây sẽ diễn ra hiện tượng nhật thực lai đặc sắc. Nhưng thật đáng tiếc, phần lớn người dân trên thế giới sẽ không quan sát được hiện tượng này.

Tại Việt Nam, chúng ta cũng chỉ thấy một hiện tượng nhật thực một phần tương đối nhạt nhòa.

Nhật thực lần này sẽ bắt đầu ở phía Nam biển Ấn Độ Dương, quét qua châu Úc, Đông Nam Á và kết thúc ở Thái Bình Dương. Không may, vùng nhìn thấy được pha nhật thực hình khuyên và toàn phần rất hẹp, đa phần là biển cả.

Trước hết hãy cùng nói về hiện tượng nhật thực. Nói một cách đơn giản, hiện tượng này xảy ra khi Mặt Trăng nằm giữa Trái Đất và Mặt Trời, cản một phần ánh sáng đi từ Mặt Trời tới Trái Đất chúng ta. Khi đó cái bóng của Mặt Trăng sẽ đổ xuống Trái Đất.

Tại những vùng mà bóng Mặt Trăng quét qua, mọi người sẽ quan sát thấy Mặt Trời bị Mặt Trăng che mất một phần (nhật thực một phần), hoặc che mất hoàn toàn (nhật thực toàn phần). Thi thoảng, Mặt Trời bị che khuất phần giữa, vẫn còn để lộ ra một vòng sáng bên ngoài, ta gọi đó là nhật thực hình khuyên.

Nhật thực lai (hybrid solar eclipse) là một loại nhật thực "lai" giữa nhật thực toàn phần và nhật thực hình khuyên. Khi nhật thực lai xảy ra, một số vùng trên Trái Đất sẽ quan sát được pha toàn phần, một số vùng khác sẽ quan sát được pha hình khuyên (và dĩ nhiên, một số nơi khác nữa chỉ thấy được pha một phần).

Theo Hội Thiên văn Hà Nội, nhật thực lần này sẽ bắt đầu ở phía Nam biển Ấn Độ Dương, quét qua châu Úc, Đông Nam Á và kết thúc ở Thái Bình Dương. Không may, vùng nhìn thấy được pha nhật thực hình khuyên và toàn phần rất hẹp, đa phần là biển cả.

Tại Việt Nam, người dân có thể quan sát được pha một phần. Vùng nhìn thấy được là các tỉnh phía Nam, từ Quảng Trị trở vào Nam.

Trên đất liền, thuận lợi nhất là các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận. Nhưng ngay cả ở đây thì độ che khuất cũng chỉ là 8% (tức Mặt Trời chỉ bị che mất 8%). Con số này ở TP Hồ Chí Minh là 5%.

Trên biển, đối với vùng quần đảo Trường Sa của Khánh Hòa, độ che phủ lên tới khoảng trên dưới 20% (tùy đảo). Còn đối với quần đảo Hoàng Sa của Đà Nẵng, độ che phủ khoảng 5%.

Sau lần nhật thực này, phải chờ đến ngày 2/8/2027, nhật thực mới lại diễn ra ở Việt Nam. Nhưng… lại một lần nhưng nữa, độ che khuất cũng không khá khẩm hơn lần này là mấy.

Gần một năm sau đó, vào ngày 22/07/2028, chúng ta mới được chào đón một hiện tượng nhật thực một phần đáng xem, khi có nơi đạt đến độ che khuất là 33%.

NASA khuyến cáo rằng không được phép nhìn mắt trần vào Mặt Trời hoặc sử dụng các loại kính râm, kính chống nắng thông thường. Kính râm có thể giảm lượng ánh sáng nhìn thấy, nhưng không thể cản được tia cực tím cường độ cao.

Nguy hiểm hơn, tuyệt đối không được nhìn Mặt Trời qua các thiết bị quan sát như ống nhòm hoặc kính thiên văn nếu chưa gắn kính lọc phù hợp, vì ánh sáng Mặt Trời hội tụ có thể đốt cháy võng mạc chỉ trong tích tắc.

Cách an toàn để quan sát nhật thực là tạo một lỗ thủng nhỏ bằng đầu bút chì lên tờ giấy hoặc bìa cứng, sau đó để ánh sáng Mặt Trời chiếu qua lỗ lên màn hình tạm thời như là một mẩu giấy. Hình ảnh hiện lên trên màn hình quan sát tạm thời sẽ an toàn hơn cho mắt của bạn.

Chuyên nghiệp hơn, bạn có thể tìm mua kính mắt nhật thực (eclipse glasses) – một thiết bị quan sát gọn nhẹ, trông khá giống kính râm nhưng đủ khả năng chặn bức xạ nguy hại từ Mặt Trời. Đối với ống nhòm hoặc kính thiên văn, bạn cần gắn thiết bị lọc ánh sáng chuyên dụng gọi là tấm lọc mặt trời (solar filter).

Nhưng ngay cả vậy thì việc quan sát Mặt Trời qua kính thiên văn vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro, đòi hỏi bạn cần cẩn thận trong suốt quá trình quan sát./.

Thùy Linh/BNEWS/TTXVN