Việt Nam dự kiến đạt đỉnh dân số năm 2059, cơ cấu 'vàng' sắp khép lại

Hội thảo do Cục Thống kê (Bộ Tài chính) phối hợp với Quỹ Dân số Liên hợp quốc tổ chức sáng 23-12.

Phó Cục trưởng Cục Thống kê Đỗ Thị Ngọc thông tin tại hội thảo. Ảnh: H.T

Theo Báo cáo “Những khác biệt về đặc trưng kinh tế xã hội và nghèo đa chiều trẻ em trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam”, tỷ lệ không biết chữ ở các dân tộc thiểu số nói chung là 15,1% trong khi đó tỷ lệ này đối với các dân tộc rất ít người (dưới 10.000 người) là 32,8%, cao gấp hơn hai lần so với các nhóm dân tộc có quy mô dân số lớn hơn (13,3%).

Kết quả phân tích cho thấy sự khác biệt chủ yếu xuất phát từ những khó khăn mà đồng bào dân tộc thiểu số đang phải đối mặt, như cơ sở hạ tầng còn hạn chế, điều kiện vệ sinh chưa bảo đảm, trình độ học vấn thấp và tình trạng kết hôn sớm.

Theo Báo cáo “Di cư nội địa Việt Nam giai đoạn 2009-2024”, quy mô di cư nội địa có xu hướng giảm trong giai đoạn gần đây, từ mức cao khoảng 6,4 triệu người giai đoạn 2014-2019 xuống còn khoảng 3,8 triệu người giai đoạn 2019-2024.

Đáng chú ý, Báo cáo “Dự báo dân số Việt Nam giai đoạn 2024-2074” cung cấp bức tranh toàn diện về xu hướng biến đổi quy mô, cơ cấu dân số theo tuổi và giới tính, cũng như sự phân bố dân cư của Việt Nam trong nửa thế kỷ tới, phản ánh quá trình chuyển đổi nhân khẩu học đang diễn ra và có nhiều điểm tương đồng với xu thế trên thế giới.

Quang cảnh tại hội thảo. Ảnh: H.T

Kết quả dự báo cho thấy dân số Việt Nam tiếp tục tăng trong các thập kỷ tới nhưng tốc độ tăng có xu hướng giảm dần và dự kiến đạt đỉnh vào khoảng năm 2059 theo phương án trung bình trước khi chuyển sang giai đoạn tăng chậm hoặc ổn định.

Trong vòng 50 năm tới, từ 2024 đến 2074, dân số Việt Nam theo ba kịch bản về mức sinh thấp (1,45 con/phụ nữ), mức sinh trung bình (1,85 con/phụ nữ), và mức sinh cao (2,01 con/phụ nữ) sẽ tăng thêm tương ứng là 2,5%, 12,7%, và 17,0%, đạt lần lượt là 103,9; 114,2 và 118,5 triệu người.

Thời kỳ cơ cấu dân số vàng (tức cứ hai người trong độ tuổi lao động (15-64 tuổi) “gánh đỡ” một người ở độ tuổi phụ thuộc (dưới 15 hoặc từ 65 trở lên) sẽ khép lại trong tương lai không xa vào năm 2036, nhường chỗ cho thời kỳ dân số già và siêu già, thể hiện qua sự thu hẹp các nhóm tuổi trẻ và trung niên, cùng với sự gia tăng nhanh của nhóm dân số cao tuổi.

Bên cạnh đó, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh kéo dài đến giữa thế kỷ XXI tiếp tục tác động đến cơ cấu giới tính của dân số, trong khi quá trình đô thị hóa vẫn diễn ra nhưng có xu hướng chậm lại khi tỷ lệ dân số thành thị tiệm cận ngưỡng 50%. Di cư nội địa tiếp tục là một trong những nhân tố quan trọng làm thay đổi phân bố dân cư giữa các vùng, phản ánh sự khác biệt về điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng thu hút, sử dụng lao động của các địa phương.

Trên cơ sở các xu hướng nhân khẩu học và các kịch bản dự báo, báo cáo đề xuất một số gợi ý chính sách nhằm giúp Việt Nam chủ động thích ứng với bối cảnh dân số mới, tập trung vào việc tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số vàng, thích ứng với già hóa dân số và chủ động ứng phó với các hệ lụy của mất cân bằng giới tính khi sinh. Đây là những yếu tố then chốt góp phần bảo đảm phát triển bền vững nguồn nhân lực và củng cố nền tảng dân số cho tương lai.

Hương Thủy