Việt Nam trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Khu công nghiệp Deep C ở Hải Phòng, Việt Nam, là nơi tập trung một số nhà cung cấp lớn nhất cho các công ty công nghệ toàn cầu. Ảnh: FT

Lựa chọn ưu tiên trong chiến lược chuyển dịch nguồn lực

Không gian tại khu công nghiệp Deep C II ở miền bắc Việt Nam đang có nhu cầu lớn đến mức nhà phát triển của khu này đã nghĩ đến việc làm thế nào để mở rộng thêm - bằng cách lấn ra phía biển Đông.

Một số nhà cung cấp lớn nhất cho các công ty công nghệ toàn cầu như Apple tập trung tại Deep C II, gần cảng Hải Phòng lớn nhất miền bắc Việt Nam. Giờ đây, căng thẳng địa chính trị giữa Bắc Kinh và Washington và những rủi ro đối với hoạt động kinh doanh do đại dịch Covid-19 gây ra đang thúc đẩy nhiều nhà sản xuất chuyển ra khỏi Trung Quốc và Deep C, một nhà phát triển của Bỉ điều hành 5 khu công nghiệp tại Việt Nam, đang chuẩn bị các điều kiện sẵn sàng.

Nếu có đủ nhu cầu, “chúng tôi sẽ lấy đất từ biển” - bà Bùi Thị Thủy Dung, một giám đốc marketing cho biết.

“Người Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Quốc - dường như có một sự chuyển hướng không thể ngăn cản hoặc ít nhất là chuyển từ Trung Quốc đại lục sang các nước khác” - Koen Soenens, Giám đốc tiếp thị và bán hàng của Deep C cho biết. “Các công ty nước ngoài hiện đang ở Trung Quốc, hãy hỏi họ điều gì tiếp theo. (Họ nói) 'Đối với thị trường Trung Quốc, chúng tôi ở lại Trung Quốc; để phục vụ khách hàng nước ngoài, chúng tôi đang tìm kiếm một địa điểm mới'” - Soenens nói.

Sự dịch chuyển nhanh chóng sang các quốc gia như Việt Nam là một phần của chiến lược “Trung Quốc cộng một” đang phát triển nhằm vẽ lại chuỗi cung ứng toàn cầu.

Khi sự cạnh tranh gia tăng giữa Trung Quốc và Mỹ về công nghệ và an ninh, nhiều công ty lo sợ bị hạn chế về những gì và nơi họ có thể sản xuất. Do đó, nhiều người đang đồng thời sản xuất tại Trung Quốc, vẫn là trung tâm sản xuất lớn nhất thế giới, xong vẫn mở rộng sang các nước khác.

Nhưng xu hướng này cũng cho thấy cả những khó khăn của việc chuyển nguồn lực sang các quốc gia như Việt Nam, nơi cơ sở hạ tầng còn hạn chế, bao gồm cả mạng lưới điện, đang phải chịu sức ép của nhu cầu khi đất nước phải đối mặt với những cơn gió ngược từ nền kinh tế toàn cầu đầy biến động.

Đầu tư nước ngoài vào Việt Nam đạt mức cao nhất thập kỷ vào năm ngoái. Biểu đồ: FT

Tăng trưởng dựa vào xuất khẩu của Việt Nam đã giúp hàng triệu người thoát nghèo trong 30 năm qua và Việt Nam đã giành được vai trò lớn trong chuỗi cung ứng công nghệ: Apple đã sản xuất hàng triệu AirPods ở đó. “Họ đã nhận được xu hướng đầu tư mạnh mẽ này…, cho đến bây giờ điều đó thật dễ dàng đối với họ” - một nhà ngoại giao châu Âu nói, đồng thời đặt câu hỏi liệu Việt Nam có cơ sở hạ tầng để phát triển hơn nữa hay không.

Lợi thế nhân lực, thách thức từ hạ tầng

Theo dữ liệu của Chính phủ, Việt Nam đã tạo ra 22,4 tỷ USD từ các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài vào năm 2022, tăng 13,5% so với năm trước. Trong khi vốn FDI giảm nhẹ trong 5 tháng đầu năm so với cùng kỳ năm ngoái, các nhà đầu tư, nhà phân tích và quan chức cho biết lãi suất vẫn cao. Việt Nam đã thu hút 962 dự án FDI mới trong 5 tháng đầu năm, tăng so với 578 dự án cùng kỳ năm ngoái.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, trong một cuộc phỏng vấn với The Financial Times, cho biết cơ sở hạ tầng của đất nước đang “cải thiện và trở nên hiện đại hơn” và nêu bật một điểm thu hút lớn đối với các nhà đầu tư: lao động giá rẻ.

“Chúng tôi có nguồn lao động dồi dào và giá rẻ… nguồn lạo động này sẽ rẻ trong một thời gian dài” - ông nói với Financial Times.

Tuy nhiên, một số nhà đầu tư cũng nhận thấy dấu hiệu của một thị trường lao động thắt chặt. Koen Soenens lấy ví dụ từ Pegatron, một trong những nhà cung cấp lớn nhất cho Apple, bắt đầu sản xuất thiết bị điện tử tại Hải Phòng vào năm 2021. Đến cuối năm sau, công ty Đài Loan này hy vọng sẽ có 20.000 công nhân tại Deep C.

“Làm thế nào để họ tuyển dụng đủ số lượng trên? Hầu hết có lẽ sẽ tuyển dụng từ các địa phương khác ngoài phạm vi của thành phố, nhờ doanh nghiệp đầu tư vào ký túc xá cho công nhân” - Soenens nói.

Cách đó khoảng 150 km, tại khu công nghiệp Thanh Oai, Hà Nội, nơi B. Braun sử dụng khoảng 1.100 nhân viên. Công ty công nghệ y tế này đang xem xét xây dựng ký túc xá tại chỗ vì họ có kế hoạch tăng gấp đôi đầu tư và lực lượng lao động trong vòng 5 năm tới.

Thị trường lao động căng thẳng và “ngày càng khó khăn hơn… Công ty nào cũng cần lao động có tay nghề cao” - ông Torben Minko - Giám đốc điều hành của B. Braun Việt Nam cho biết. “Thách thức là nguồn nhân lực. Nếu bạn phải xây dựng một nhà máy khổng lồ cần 10.000 công nhân, họ cần phải tính đến nguồn nhân công từ một nơi nào đó” - Minko nói thêm.

Xây dựng nhà máy mới tại khu công nghiệp Deep C, Hải Phòng. Ảnh: FT

Những người trẻ có trình độ cao của Việt Nam cũng mong muốn kiếm được nhiều tiền hơn mức lương tối thiểu hàng tháng, ở các thành phố lớn nhất hiện khoảng 4,68 triệu đồng/tháng (198 USD). Trần Khánh Ly - một doanh nhân 24 tuổi tại TP. Hồ Chí Minh, cho biết: “Tôi có thể nói với bạn rằng mức lương trung bình bình thường của những người ở độ tuổi của tôi là 15 triệu đồng đến 18 triệu đồng một tháng”.

Cũng có ý kiến của nhà đầu tư mới cho rằng còn một số hạn chế trong bộ máy hoạt động của chính quyền, trong đó có việc cần nhiều chữ ký cho mỗi lần phê duyệt. Các công ty đã có mặt tại Việt Nam cho biết việc mở rộng cũng gặp khó khăn. Trong bối cảnh chiến dịch chống tham nhũng kéo dài nhiều năm, các nhóm vận động hành lang kinh doanh và các nhà đầu tư cho biết việc ra quyết định đã bị đình trệ.

Việt Nam vẫn là điểm đến của các nhà đầu tư hàng đầu

Việt Nam đang phát triển, nhưng vẫn có quan hệ kinh tế gắn bó với khu vực tăng trưởng của Trung Quốc xung quanh đồng bằng sông Châu Giang, chỉ cách Deep C Hải Phòng “12 giờ vận chuyển”.

Brian Lee Shun Rong, một nhà kinh tế tại Maybank ở Singapore cho biết, khoảng cách gần đó cho phép vận chuyển nguyên vật liệu dễ dàng nhưng lại khiến chuỗi cung ứng của Việt Nam dễ bị tổn thương hơn. “Điều gì xảy ra nếu có bất kỳ sự gián đoạn nào đối với dòng hàng nhập khẩu từ Trung Quốc?” - Shun Rong nói.

Michael Kokalari - Kinh tế trưởng của VinaCapital tại Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: “Đây là gót chân Achilles của chúng tôi. Trong phạm vi có chuỗi cung ứng đó, (các công ty như) Samsung hay LG mang toàn bộ chuỗi cung ứng của họ đến đây”.

Một giải pháp là để các nhà đầu tư lớn đóng vai trò cải thiện toàn bộ hệ sinh thái nhà cung cấp. Samsung, có 6 nhà máy tại Việt Nam cũng như một trung tâm nghiên cứu và phát triển và là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất, cho biết kể từ năm 2015, họ đã làm việc với khoảng 400 công ty Việt Nam để giúp họ cải thiện chất lượng sản phẩm.

Một giải pháp khác là các công ty di chuyển theo cụm. Deep C trích dẫn ví dụ về Pyeong Hwa Automotive, đã chuyển đến khu vực Hải Phòng cùng với ba công ty khác vào năm 2019.

Bất kể những nghi ngờ về lao động, cơ sở hạ tầng hay các vấn đề khác, ít người cho rằng tăng trưởng “Trung Quốc cộng một” sẽ sớm kết thúc. “Cánh cổng mở ra, họ bước vào” – Soenens, Giám đốc tiếp thị và bán hàng của Deep C cho biết công ty đang xem xét các địa điểm khác để tiếp tục mở rộng khu công nghiệp, đồng thời nhấn mạnh: “Hoạt động (tìm kiếm địa điểm mới) sẽ không dừng lại”./.

Hoàng Lê (theo The Financial Times)