Vĩnh biệt giáo sư Sử học Đặng Bích Hà

Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp và vợ - bà Đặng Bích Hà, tại Bảo Linh (Định Hóa), năm 1947. Ảnh: Tư liệu

Với những người làm báo nhiều năm ở Thái Nguyên, không ít phóng viên đã may mắn gặp bà, khi thì ở Thái Nguyên trong những lần vợ chồng Đại tướng thăm lại chiến khu, khi thì tại nhà riêng 30 Hoàng Diệu…

Riêng tôi, khi tổ chức xuất bản cuốn sách ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp với Thái Nguyên vào năm 2010, đã có thêm những tấm ảnh quý một thời của giáo sư Bích Hà…

…Trong thời gian hoạt động và làm việc từ năm 1931 đến năm 1941 tại Vinh (Nghệ An), Đại tướng Võ Nguyên Giáp sống tại nhà của giáo sư Đặng Thai Mai, một học giả, nhà văn hóa lớn…

Rồi, Đại tướng lập gia đình với chiến sĩ cách mạng Nguyễn Thị Quang Thái (em gái nhà cách mạng Nguyễn Thị Minh Khai). Cả gia đình giáo sư Đặng Thai Mai đều rất yêu quý bà Quang Thái, coi bà như người thân trong nhà…

Năm 1945, ông Võ Nguyên Giáp và bà Đặng Bích Hà gặp lại tại Hà Nội, khi đó Đại tướng đang chịu nỗi đau: Vợ ông, cũng là người đồng chí cách mạng Nguyễn Thị Quang Thái đã bị bắt và hy sinh trong nhà tù Hỏa Lò.

Cuối năm 1946, gia đình giáo sư Đặng Thai Mai đồng ý tổ chức lễ cưới cho Võ Nguyên Giáp và Đặng Bích Hà, từ đấy ông bà luôn là đôi bạn tri âm, tri kỷ cho đến những ngày cuối cùng của cuộc đời…

Cụ Nguyễn Thị Kiên - mẹ cùng vợ con Đại tướng tại Định Biên (Định Hóa) năm 1954. Ảnh: Tư liệu

Thế rồi kháng chiến chống Pháp bùng nổ, cùng những đoàn quân, ông bà về núi rừng Việt Bắc, Thái Nguyên chịu đựng gian khổ… Bà Bích Hà từng thủ thỉ, “Dù hay vắng nhà nhưng Đại tướng chưa bao giờ để vợ con phải có cảm giác lo lắng, hụt hẫng. Đồng bào nơi chiến khu dù ở Định Biên hay Bảo Linh (Định Hóa) chu đáo, tình cảm cũng làm nên sự yên tâm cho Đại tướng khi ra trận…

Bà Đặng Bích Hà và Đại tướng Võ Nguyên Giáp có với nhau 4 người con, 2 con trai, 2 con gái: Võ Hòa Bình (sinh năm 1951), Võ Hạnh Phúc (sinh năm 1952), Võ Điện Biên (sinh năm 1954), Võ Hồng Nam (sinh năm 1956).

Gia đình Đại tướng Võ Nguyên Giáp với bữa cơm ấm áp tại ngôi nhà trên đảo Kim Bảng, hồ Núi Cốc, Thái Nguyên.

3 trong 4 người con của bà được sinh ra hoặc nuôi dưỡng ở chiến khu. Có lần bà kể: Anh Võ Điện Biên - người con thứ 3 được bà sinh hạ ngày 12/6/1954 tại xã Định Biên (Định Hóa), sau Chiến thắng Điện Biên Phủ 1 tháng 5 ngày. Vì thế đặt tên Điện Biên cho con trai thật nhiều ý nghĩa.

Cô giáo dậy bộ môn Văn học nước ngoài của chúng tôi - giáo sư Đặng Thị Hạnh, em gái bà Bích Hà một lần kể về chị : “Là nhà giáo giảng dạy Lịch sử ở Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, chị Hà luôn được đồng nghiệp yêu quý bởi sự khiêm nhường, giản dị, đôn hậu, chân thành. Chị là một người thông minh, hiểu biết rộng nhưng khiêm tốn, vui vẻ"…

Anh Nguyễn Quý Nghĩa cũng thông tin: Gia đình đang chuẩn bị để đưa bà về quê với ông, anh Minh ạ.

Hữu Minh