Vĩnh Linh chuyển trọng tâm chính sách dân số từ KHHGĐ sang dân số và phát triển
Cách đây 60 năm, giữa lúc đất nước bị chia cắt, cả nước phải đồng thời thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng dân tộc ở miền Nam để thống nhất đất nước. Từ thực tế về sự gia tăng dân số quá nhanh, cản trở đến sự phát triển kinh tế - xã hội, ngày 26/12/1961, Hội đồng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 216/CP, về việc sinh đẻ có hướng dẫn do Thủ tướng Phạm Văn Đồng ký. Đây là văn bản pháp quy đầu tiên về chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình (KHHGĐ). 36 năm sau, ngày 19/5/1997, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 326/ TTg về việc lấy ngày 26/12 hằng năm làm Ngày Dân số Việt Nam.
Trải qua 60 năm cùng với sự trưởng thành của ngành dân số Việt Nam, dân số Vĩnh Linh cũng đã có những bước chuyển biến tích cực ở nhiều mặt. Đặc biệt, sau hơn 10 thực hiện Chiến lược Dân số và sức khỏe sinh sản Việt Nam giai đoạn 2011-2020, công tác dân số của huyện tiếp tục đạt được nhiều thành tựu quan trọng.
Cùng với việc thực hiện mục tiêu giảm sinh, thực hiện Kết luận số 119-KL/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chính sách dân số - KHHGĐ, trong giai đoạn này, chính sách dân số ở địa phương được điều chỉnh theo hướng bao quát và toàn diện hơn, chú trọng nâng cao chất lượng dân số và thích ứng với những biến đổi về cơ cấu dân số. Chú trọng thực hiện chủ trương “Tiếp tục chuyển trọng tâm chính sách dân số từ KHHGĐ sang dân số và phát triển” theo tinh thần Nghị quyết 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về các công tác dân số trong tình hình mới.
Theo đó, chính quyền các cấp trong huyện đã thực hiện việc đưa quy hoạch, kế hoạch phát triển dân số vào quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội phù hợp với mỗi địa phương. Thường xuyên triển khai tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ làm công tác dân số tuyến xã, thôn. Tăng cường áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, công nghệ thông tin vào hoạt động chăm sóc sức khỏe sinh sản, KHHGĐ. Hiện nay, các dịch vụ về chăm sóc sức khỏe sinh sản, KHHGĐ được cung cấp bởi cả 2 hệ thống y tế nhà nước và cơ sở y tế tư nhân, đáp ứng được cơ bản nhu cầu của Nhân dân.
Đáng chú ý, công tác tuyên truyền về chính sách dân số có nhiều đổi mới về nội dung, hình thức. Các ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội đã xây dựng, mở rộng, cải tiến các mô hình truyền thông dân số trên cơ sở thế mạnh của ngành và phù hợp với đặc điểm của các thành viên, hội viên để lôi cuốn các nhóm đối tượng tham gia. Hoạt động tư vấn được mở rộng theo nhiều hình thức, đảm bảo tiếp cận với từng nhóm đối tượng và từng bước chuyên nghiệp hóa, tạo điều kiện cho Nhân dân, nhất là giới trẻ có kiến thức, sự hiểu biết về chính sách dân số và phát triển.
Bên cạnh đó, các chương trình, đề án về cơ cấu và nâng cao chất lượng dân số như: Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh; sàng lọc trước sinh, sơ sinh; tăng cường tư vấn cung cấp dịch vụ dân số - KHHGĐ cho vị thành niên, thanh niên; tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân; chăm sóc sức khỏe người cao tuổi… được triển khai đồng bộ, rộng khắp trên địa bàn toàn huyện.
Với việc thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, chất lượng dân số của Vĩnh Linh đã được cải thiện về nhiều mặt. Tỉ số giới tính khi sinh được khống chế ở mức 107 trẻ nam/100 trẻ nữ; tỉ lệ bà mẹ mang thai được sàng lọc trước sinh hằng năm đạt gần 30% so với tổng số bà mẹ mang thai; tỉ lệ trẻ sơ sinh được sàng lọc đạt bình quân 20%/năm; tỉ lệ người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ đạt 40%; tỉ suất sinh thô giảm từ 15,1 %o (năm 2010) xuống còn 12,1%o (năm 2021); tỉ lệ các cặp vợ chồng tự nguyện thực hiện các biện pháp tránh thai hiện đại tăng từ 67% (năm 2010) lên 85,1% (năm 2021); tỉ lệ phát triển dân số tự nhiên ở mức từ 0,6% đến dưới 0,8%; số con trung bình của một bà mẹ giảm từ 2,43 (năm 2009) xuống còn dưới 2,2 con năm 2021.
Phong trào xây dựng mô hình thôn, khu phố không có người sinh con thứ 3 trở lên đã phát triển rộng khắp. Giai đoạn 2011 - 2020 toàn huyện có 108 thôn, khu phố tổ chức phát động xây dựng mô hình, trong đó có 34 thôn, khu phố duy trì 3 năm; 21 thôn, khu phố duy trì 5 năm liên tục không có người sinh con thứ 3 trở lên và được UBND tỉnh khen thưởng với hơn 1,3 tỉ đồng.
Các địa phương ở huyện Vĩnh Linh làm tốt công tác xây dựng mô hình thôn không có người sinh con thứ 3 trở lên - Ảnh: M.H
Bước vào thực hiện chiến lược dân số Việt Nam đến năm 2030, công tác dân số ở Vĩnh Linh vẫn còn không ít những thách thức. Tỉ số giới tính khi sinh ở mức 107 trẻ nam/100 trẻ nữ nhưng không mang tính bền vững. Tốc độ già hóa dân số nhanh, hiện số người từ 60 tuổi trở lên chiếm tỉ lệ trên 21,6% so với tổng dân số. Trong khi đó, nhận thức của một bộ phận người dân vẫn còn hạn chế, bị chi phối bởi phong tục tập quán lạc hậu; tư tưởng trọng nam hơn nữ vẫn là một trong những thách thức lớn, tiềm ẩn nguy cơ làm trầm trọng thêm vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh và tăng sinh ở một số địa phương.
Tuy vậy, những kết quả đạt được trong thời gian qua sẽ là cơ sở để huyện Vĩnh Linh tiếp tục thực hiện thành công chiến lược dân số Việt Nam đến năm 2030 với những mục tiêu cụ thể: Duy trì mức sinh thay thế 2,1 con; giảm tỉ suất sinh thô 0,2 ‰/năm; giảm tỉ lệ sinh con thứ 3 trở lên 1%/năm; tăng tỉ lệ các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ sử dụng các biện pháp tránh thai 1,5%/năm; ổn định tỉ lệ phát triển dân số tự nhiên dưới 0,8%. Khống chế tỉ số giới tính khi sinh dưới mức 107 trẻ trai/100 trẻ gái sinh ra sống; tỉ lệ trẻ em dưới 15 tuổi đạt khoảng 25%; người từ 60 tuổi trở lên khoảng 15%. Tối thiểu có 70% vị thành niên, thanh niên hiểu biết cơ bản một số vấn đề về dân số; tỉ lệ cặp nam, nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân đạt 50%.
Tin tưởng rằng với sự vào cuộc của các cấp ủy đảng, chính quyền; sự phối hợp của các ngành, đoàn thể và sự hỗ trợ của trung ương, của tỉnh; cùng với sự phấn đấu bền bỉ của những người làm công tác dân số - KHHGĐ trên địa bàn, công tác dân số của huyện Vĩnh Linh tiếp tục đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần thực hiện thành công các mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội của địa phương.
