Vụ án Xuyên Việt Oil: Nữ giám đốc chịu chi và khoản biển thủ kếch xù

Cục An ninh điều tra Bộ Công an vừa chuyển kết luận điều tra vụ án xảy ra tại Công ty TNHH Thương mại vận tải và du lịch Xuyên Việt Oil (viết tắt là Xuyên Việt Oil) sang Viện KSND cùng cấp và đề nghị truy tố 15 bị can ở 4 nhóm tội: Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí; Đưa hối lộ; Nhận hối lộ và lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi. Đây là vụ án tham nhũng, kinh tế, chức vụ liên quan đến lĩnh vực an ninh năng lượng, an ninh tài chính... xảy ra từ Trung ương đến địa phương, có tính chất đặc biệt nghiêm trọng, gây thất thoát tài sản Nhà nước đặc biệt lớn..

Mai Thị Hồng Hạnh và Nguyễn Thị Như Phương

Thâu tóm đầu mối kinh doanh xăng dầu

Kết luận điều tra xác định, năm 2015, Mai Thị Hồng Hạnh mua lại một doanh nghiệp và đổi tên thành Công ty TNHH Thương mại vận tải và du lịch Xuyên Việt Oil. Ngành nghề kinh doanh chính là buôn bán xăng dầu và các sản phẩm có liên quan. Năm 2015, công ty của Hạnh có vốn điều lệ là 50 tỉ đồng, đến năm 2021 tăng lên 3.000 tỉ đồng. Hạnh là đại diện theo pháp luật và là giám đốc kiêm chủ tịch công ty, nắm giữ 98% vốn góp, có toàn quyền quyết định, định đoạt tài sản, tài chính và hoạt động kinh doanh. Đến năm 2023, Công ty Xuyên Việt Oil có 16 chi nhánh, 6 cửa hàng kinh doanh xăng dầu và 9 công ty liên quan do Hạnh thành lập hoặc mua lại.

Tháng 3/2016, bà Hạnh được giới thiệu gặp và làm quen với Nguyễn Lộc An, đang làm Vụ phó Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công thương) phụ trách mảng cấp giấy phép. Do có nhu cầu làm đầu mối kinh doanh xăng dầu mà Xuyên Việt Oil còn thiếu một số điều kiện nên Hạnh đã đề nghị ông An giúp đỡ cấp giấy phép kinh doanh xuất - nhập khẩu xăng dầu. Sau đó, Hạnh thường xuyên gặp ông An để được hướng dẫn làm các thủ tục, hoàn thiện điều kiện để nộp hồ sơ xin cấp giấy phép. Tháng 8/2016, ông An làm trưởng đoàn kiểm tra đến Xuyên Việt Oil kiểm tra thực tế điều kiện cấp giấy phép kinh doanh xăng dầu. Tại đây, dù không kiểm tra đầy đủ nhưng ông An vẫn ký biên bản xác nhận có nội dung sai lệch thể hiện Xuyên Việt Oil đủ điều kiện được cấp giấy phép. Trên cơ sở đề xuất của ông An, ông Đỗ Thắng Hải, cựu Thứ trưởng Bộ Công thương, đã ký ban hành giấy phép cho Xuyên Việt Oil, có giá trị đến ngày 22/8/2021.

Đến tháng 6/2021, giấy phép kinh doanh của Xuyên Việt Oil sắp hết hạn, bà Hạnh biết công ty mình không đủ điều kiện nên chỉ đạo cấp dưới liên hệ, kết nối, hối lộ để được tạo điều kiện cấp lại giấy phép. Cũng tương tự lần cấp giấy phép trước, thời điểm này ông Hoàng Anh Tuấn, làm Vụ phó Vụ Thị trường trong nước, đã lập đoàn kiểm tra Xuyên Việt Oil và tiếp tục phớt lờ các thiếu sót, sai phạm tại doanh nghiệp này rồi đề xuất để ông Hải ký ban hành giấy phép.

Sau khi được cấp phép làm thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu được Nhà nước giao thu hộ tiền Quỹ bình ổn xăng dầu (BOG) và nhiệm vụ thu hộ, chuyển nộp tiền thuế bảo vệ môi trường vào ngân sách Nhà nước, Hạnh không thực hiện các quy định của pháp luật về trích lập quỹ BOG theo thông báo điều hành kinh doanh xăng dầu của Bộ Công thương. Hạnh bàn bạc, chỉ đạo Nguyễn Thị Như Phương (cựu phó giám đốc phụ trách tài chính) thực hiện chuyển tiền từ tài khoản Công ty Xuyên Việt Oil vào tài khoản cá nhân của Hạnh.

Để đối phó với hoạt động thanh tra, kiểm tra, theo dõi, giám sát của các cơ quan quản lý (Bộ Tài chính, Bộ Công thương), Mai Thị Hồng Hạnh đã chỉ đạo nhân viên kế toán lập 81 báo cáo tình hình trích lập, sử dụng quỹ BOG theo định kỳ hàng tháng và gửi đến Bộ Công thương, Bộ Tài chính để báo cáo số dư quỹ BOG. Trong đó báo cáo số dư đầu kỳ, số dư cuối kỳ… đúng với số tiền phải trích lập theo doanh thu bán hàng. Tuy nhiên số dư thực tế trong báo cáo không đúng với số dư phát sinh có trong tài khoản quỹ BOG tại thời điểm lập báo cáo. Tháng 5/2023, Xuyên Việt Oil gửi Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công thương báo cáo số dư quỹ là 219 tỷ đồng, nhưng thực tế 3 tài khoản của quỹ BOG chỉ có hơn 2 triệu đồng.

Theo kết luận điều tra, Mai Thị Hồng Hạnh, cựu Giám đốc kiêm Chủ tịch HĐTV Xuyên Việt Oil, đã gây thất thoát 1.463 tỷ đồng tài sản Nhà nước. Bộ Công thương sau đó đã quyết định thu hồi giấy phép kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu của Xuyên Việt Oil.

Trụ sở Xuyên Việt Oil trên đường Lý Chính Thắng, Thành phố Hồ Chí Minh

Tặng quà cho quan chức để mua… giấy phép

Để che giấu sai phạm và "qua mắt" các đợt thanh tra cũng như kiểm tra, trong thời gian dài, Mai Thị Hồng Hạnh và đồng phạm đã đưa hối lộ thành công tổng cộng 1,265 triệu USD (tương đương trên 29 tỷ đồng) cho 8 cá nhân (trong đó có 6 cựu quan chức, cán bộ thuộc Bộ Công thương). Những lần đưa hối lộ này nhằm mục đích để Công ty được cấp phép là đầu mối nhập khẩu xăng dầu.

Ở lần cấp phép thứ nhất vào tháng 3/2016, Hạnh nhờ Nguyễn Lộc An, (Bộ Công thương) phụ trách mảng cấp giấy phép. Ở các lần gặp gỡ, Hạnh đều đưa hối lộ cho An số tiền lên tới hàng trăm triệu đồng. Sau khi được cấp giấy, ngày 29/7/2017, nhân dịp ông An vào TP. Hồ Chí Minh công tác, muốn trả công cho ông An, Hạnh đã tặng ông An 1 đồng hồ Patek Philippe, ông An khai sau đó bán chiếc đồng hồ này được 23.000 USD.

Tháng 6/2021, giấy phép kinh doanh xăng dầu của Xuyên Việt Oil chuẩn bị hết hạn nhưng không đủ điều kiện để được cấp lại. Trước tình hình này, Mai Thị Hồng Hạnh, giám đốc kiêm Chủ tịch HĐTV Công ty Thương mại vận tải và du lịch Xuyên Việt Oil, chỉ đạo Nguyễn Văn Thắng, Phó giám đốc chi nhánh Hà Nội Xuyên Việt Oil, liên hệ, hối lộ cho cán bộ, lãnh đạo Vụ Thị trường trong nước và Bộ Công thương để "nhờ giúp đỡ, tạo điều kiện cấp lại". Cơ quan điều tra cho rằng để xin cấp lại giấy phép kinh doanh xăng dầu cho Xuyên Việt Oil, Mai Thị Hồng Hạnh đã đưa hối lộ tổng cộng 365.000 USD cho lãnh đạo Vụ Thị trường trong nước và Bộ Công thương. Trong đó, Hạnh trực đã tiếp và chỉ đạo cấp dưới đưa hối lộ cho ông Đỗ Thắng Hải, cựu Thứ trưởng Bộ Công thương 50.000 USD, ông Tuấn 145.000 USD và ông Trần Duy Đông (cựu Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước) 120.000 USD.

Ngoài ra, ông Đặng Công Khôi, cựu Cục phó Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), dù biết rõ các sai phạm trong việc quản lý Quỹ BOG tại Xuyên Việt Oil song do được bà Hạnh chi tiền hối lộ 20.000 USD nên ông đã "làm ngơ", dẫn đến gây thất thoát tài sản của Nhà nước.

Tặng quà xa xỉ để được… cấp tín dụng

Từ năm 2018, bà Hạnh quen ông Lê Đức Thọ (cựu Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre; cựu Chủ tịch Vietinbank) do Công ty Xuyên Việt Oil có quan hệ tín dụng với Ngân hàng Vietinbank. Năm 2018, ông Lê Đức Thọ khi là Tổng giám đốc, Chủ tịch HĐQT Vietinbank, có thẩm quyền phê duyệt hạn mức, cấp giới hạn tín dụng và xem xét, phê duyệt hồ sơ vay vốn của doanh nghiệp. Tháng 1/2019, bà Hạnh đã đưa cho ông Thọ 100.000 USD để xin cấp giới hạn tín dụng 7.000 tỷ đồng. Lần thứ hai vào năm 2020, khi công ty muốn "nối lại quan hệ tín dụng", bà Hạnh đã đưa cho ông Thọ 500.000 USD, đổi lại ông Thọ đã phê duyệt kéo dài giới hạn tín dụng 3.000 tỷ đồng cho công ty.

Ông Đỗ Thắng Hải, cựu Thứ trưởng Bộ Công Thương

Năm 2021, trong vai trò Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre, ông Thọ đề nghị bà Hạnh thành lập chi nhánh hoặc công ty con của Xuyên Việt Oil tại Bến Tre để nộp thuế, nhằm tăng nguồn thu cho ngân sách tỉnh. Hưởng ứng đề nghị này, bà Hạnh đã thành lập Công ty Cổ phần Việt Oil tại Bến Tre và xin vay vốn từ ngân hàng. Ông Thọ lợi dụng chức vụ, quyền hạn là Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre và nguyên Chủ tịch HĐQT Vietinbank để tác động, gây ảnh hưởng đến Giám đốc Vietinbank chi nhánh Bến Tre cho Công ty Xuyên Việt Oil được vay vốn thuận lợi. Trong quá trình xin vay vốn, Chi nhánh ngân hàng đã phê duyệt cấp giới hạn tín dụng 400 tỷ đồng cho Công ty Việt Oil, nhưng không được phê duyệt do Công ty mẹ Xuyên Việt Oil đang có nợ tín dụng lớn. Mặc dù vậy, sau khi ông Thọ can thiệp, ngân hàng đã thực hiện 20 lần giải ngân với tổng số tiền 892 tỷ đồng cho Công ty Việt Oil.

Để được ông Thọ tạo điều kiện, bà Mai Thị Hồng Hạnh đã tặng ông Thọ tiền và quà, gồm 200.000 USD (4,5 tỷ đồng); một bộ golf (trị giá 1,1 tỷ đồng); một đồng hồ Patek Philippe (trị giá 421.000 USD - tương đương 9,855 tỷ đồng); một ôtô hiệu Mercedes Benz S450 (trị giá 6,669 tỷ đồng). Việc nhận tiền này của ông Thọ bị cáo buộc truy tố về tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi. Tổng giá trị tiền và quà mà ông Thọ nhận từ bà Hạnh lên tới 1.070.000 USD.

Lạm dụng Quỹ bình ổn xăng dầu

Cơ quan điều tra đánh giá đây là vụ án tham nhũng, kinh tế, chức vụ liên quan đến lĩnh vực an ninh năng lượng, an ninh tài chính, ngân hàng xảy ra từ T.Ư đến địa phương, có tính chất đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp và gây thất thoát tài sản nhà nước đặc biệt lớn.

Nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội của các bị cáo được đánh giá, do Quỹ BOG không được quản lý tập trung mà được để tại doanh nghiệp thương nhân đầu mối kinh doanh và giao doanh nghiệp tự quản lý, chủ động trích lập, sử dụng và báo cáo số dư Quỹ BOG về cơ quan quản lý nhà nước. Vì vậy, chủ sở hữu các doanh nghiệp đã lợi dụng, sử dụng Quỹ BOG tại doanh nghiệp để chiếm dụng, sử dụng trái phép dẫn đến thất thoát tài sản nhà nước.

Ông Lê Đức Thọ, cựu Bí thư tỉnh ủy Bến Tre, cựu Chủ tịch Vietinbank

Bên cạnh đó, tiền thuế bảo vệ môi trường là nguồn thu lớn của ngân sách nhà nước, tuy nhiên việc Nhà nước không trực tiếp thu tiền thuế này từ người tiêu dùng mà giao cho thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu thu hộ, nhưng số tiền thu hộ không được hạch toán, nộp vào tài khoản định danh riêng biệt, nên đã bị chủ sở hữu các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu lợi dụng để chiếm dụng, sử dụng trái phép.

Đặc biệt, việc cấp giấy phép kinh doanh xuất - nhập khẩu xăng dầu (nay là giấy xác nhận đủ điều kiện làm thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu), chưa quy định chặt chẽ, người có thẩm quyền cấp phép móc nối, hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện hoặc bỏ qua việc hợp thức hóa hồ sơ, điều kiện cấp phép, doanh nghiệp không duy trì điều kiện kinh doanh xăng dầu sau khi được cấp phép.

Bộ Công an kiến nghị đã đến lúc cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc trích lập, sử dụng Quỹ BOG của các cơ quan quản lý nhà nước và yêu cầu thương nhân đầu mối xăng dầu phải công khai số dư quỹ và tài liệu, chứng từ đảm bảo chặt chẽ, minh bạch. Đối với tiền thuế môi trường, pháp luật cần quy định thời gian cụ thể mà doanh nghiệp phải nộp số tiền thuế đã thu hộ vào ngân sách nhà nước và trách nhiệm hình sự của người đại diện pháp luật của doanh nghiệp trong trường hợp không thực hiện việc chuyển nộp số tiền đã thu hộ này vào ngân sách nhà nước.

Hà Nhân