Vụ bê bối thử nghiệm an toàn 'thổi bay' 18 tỷ USD vốn hóa thị trường của Toyota

Toyota đã thừa nhận những bất thường trong các cuộc kiểm tra an toàn để chứng nhận mẫu xe sau cuộc điều tra nội bộ do Bộ Giao thông Nhật Bản yêu cầu. Giá cổ phiếu của nhà sản xuất ô tô này đã giảm trong ba ngày liên tiếp cho đến thứ Tư tuần trước, mất 5% giá trị. Cổ phiếu phục hồi nhẹ vào thứ Năm và lại giảm vào thứ Sáu.

Việc bỏ phiếu tại các cuộc họp cổ đông ở Nhật Bản có thể trở nên quan trọng hơn nếu quyết định thoái vốn cổ phần chiến lược của các ngân hàng lớn Nhật Bản tại Toyota Motor Corp. gây ra sự thoái vốn rộng rãi hơn về cổ phần nắm giữ chéo giữa các công ty lớn nhất đất nước này.

Những người am hiểu vấn đề này cho biết Mitsubishi UFJ Financial Group Inc. và Sumitomo Mitsui Financial Group Inc. sẽ bắt đầu bán 1,32 nghìn tỷ Yên (8,5 tỷ USD) cổ phiếu của nhà sản xuất ô tô số 1 thế giới. Các công ty bảo hiểm, vốn đã cho biết rằng họ có kế hoạch cắt giảm tỷ lệ nắm giữ xuống 0, cũng có thể làm theo.

Khả năng rút lui của các bên liên quan chính có thể dẫn đến sự kém ổn định và khả năng dự đoán kém hơn đối với hội đồng quản trị và ban điều hành của các công ty niêm yết trên khắp Nhật Bản, đồng thời tạo ra nhiều kịch tính hơn vào các cuộc họp thường niên chủ yếu mang tính thủ tục. Chính phủ Nhật Bản đang thúc đẩy việc dỡ bỏ sở hữu chéo rộng rãi hơn nhằm củng cố mối quan hệ kinh doanh trong nhiều thập kỷ nhằm cải thiện quản trị doanh nghiệp và mang lại sự năng động hơn cho khu vực doanh nghiệp.

Mặc dù các ngân hàng Nhật Bản sẽ tận dụng kế hoạch mua lại cổ phiếu của chính Toyota nhưng việc thoái vốn sẽ diễn ra theo thời gian nhằm giảm thiểu tác động đến giá cổ phiếu của công ty, một nguồn tin giấu tên cho biết. Với kế hoạch bán theo từng giai đoạn, bất kỳ tác động lan tỏa nào từ việc thoái vốn có thể sẽ không xuất hiện sớm nhất cho đến đại hội đồng cổ đông năm sau.

Các cổ đông của Toyota sẽ họp vào ngày 18 tháng 6. Ba đề xuất đã được đệ trình trước cuộc họp tại trụ sở chính ở Thành phố Toyota, tỉnh Aichi, nơi 10 thành viên hội đồng quản trị, trong đó có Chủ tịch Akio Toyoda, sẽ được tái bổ nhiệm.

Vào tháng 5, các cố vấn ủy quyền Institutional Shareholder Services Inc. và Glass Lewis & Co. đã kêu gọi các cổ đông bỏ phiếu chống lại ông Toyoda, trích dẫn các vấn đề gần đây về chứng nhận an toàn tại một cặp công ty con cũng như sự thiếu độc lập trong hội đồng quản trị.

Đại diện của Toyota chưa đưa bình luận về thông tin này.

Ông Toyoda, cháu trai của người sáng lập công ty, đã từ chức giám đốc điều hành để trở thành chủ tịch vào năm ngoái. Trong nhiệm kỳ 14 năm của mình, ông đã tham gia chặt chẽ vào việc phát triển sản phẩm mới và giúp Toyota vượt qua trận động đất lớn ở Đông Nhật Bản năm 2011 và đại dịch do virus Corona gây ra. Doanh số bán xe kỷ lục 11,2 triệu chiếc vào năm 2023 đã giúp Toyota vượt qua Volkswagen AG với tư cách là nhà sản xuất ô tô hàng đầu thế giới trong 4 năm liên tiếp.

Chủ tịch Toyoda lại một lần nữa phải cúi đầu xin lỗi sau bê bối Daihatsu cách đây chưa lâu.

Tỷ lệ phiếu bầu của cổ đông ủng hộ việc tái bổ nhiệm ông Toyoda đứng ở mức 98,3% vào năm 2020, nhưng tỷ lệ đó đã giảm xuống kể từ đó. Năm ngoái, tỷ lệ này giảm xuống là 84,6%, thấp nhất trong số các thành viên hội đồng quản trị. Theo Julie Boote, nhà phân tích tại công ty nghiên cứu Pelham Smithers Associates có trụ sở tại London, sự ủng hộ này bắt nguồn từ những lời chỉ trích rằng Toyota đang trì hoãn việc chuyển đổi sang xe điện chạy bằng pin.

Boote nói: “Với sự thành công của Tesla vào thời điểm đó và tốc độ tăng trưởng doanh số bán xe điện mạnh mẽ, những người tham gia thị trường và các nhà đầu tư tin rằng Toyota chắc chắn đã đặt cược vào con ngựa sai lầm”.

Bà nói, một vụ bê bối chứng nhận gần đây cho thấy một số phương tiện không được kiểm tra đúng cách đang trở thành tâm điểm chú ý hơn, nhưng “điều này không đủ lý do để tiến hành một cuộc cải tổ trong ban quản lý và hội đồng quản trị”.

Boote cho biết: “Các quy trình kiểm tra lỗi thời một phần là nguyên nhân gây ra sự khác biệt giữa các bài kiểm tra thực tế và các bài kiểm tra bắt buộc. Đây không phải là lý do đủ để tiến hành một cuộc cải tổ trong ban quản lý và hội đồng quản trị”.

Theo Boote, mặc dù Toyoda gần như chắc chắn sẽ giành được hơn 50% số phiếu bầu cần thiết để giữ ghế, nhưng những sự kiện gần đây có thể khiến hội đồng quản trị thận trọng hơn về những cuộc bổ nhiệm vị trí lãnh đạo trong tương lai.

Việc bán lại cổ phiếu nắm giữ chéo trong tập đoàn Toyota cũng có thể trở thành một yếu tố rủi ro: Nếu các nhà cung cấp và công ty con thoái vốn, giống như các ngân hàng và công ty bảo hiểm, điều đó cũng có thể dẫn đến mất đi các cổ đông ổn định. Toyoda Industries Corp. nắm giữ 7,6% cổ phần của Toyota, trong khi Denso Corp., Toyoda Gosei Co. và Toyota Boshoku Corp. sở hữu chung hơn 10% cổ phần của công ty mẹ.

Theo nhà phân tích Taku SUGAwara của Iwai Cosmo Securities Co., điều này cũng có thể thúc đẩy sự hiện diện của các cổ đông cá nhân, những người có thể chọn đầu tư bằng cách sử dụng chương trình miễn thuế mới được giới thiệu có tên là Tài khoản tiết kiệm cá nhân Nippon (NISA).

Hoàng Lâm