Vụ cảnh sát bắn thiếu niên và những mâu thuẫn âm ỉ trong xã hội Pháp

Khi khẩu súng không được dùng đúng luật

Pascal Prache, công tố viên của vùng ngoại ô Nanterre của Paris, nơi xảy ra vụ nổ súng, đã công bố cuộc điều tra hôm thứ Năm (29/6), cho biết một những báo cáo sơ bộ của nhà chức trách cho thấy viên cảnh sát đã sử dụng vũ khí của mình một cách không đúng luật.

Một cuộc tuần hành ở ngoại ô Nanterre của Paris hôm thứ Năm vừa rồi để phản đối việc cảnh sát bắn chết thiếu niên có tên Nahel M. Ảnh: Zuma Press

Prache cho biết thiếu niên bị sát hại không mang theo bất kỳ vũ khí nào trong chiếc xe mà cậu đang lái vào thời điểm xảy ra vụ nổ súng. Các công tố viên đã gia hạn thời gian giam giữ viên cảnh sát để phục vụ công tác điều tra. “Văn phòng công tố cho rằng các điều kiện pháp lý để sử dụng súng không được đáp ứng”, công tố viên Pascal Prache nói.

Hiện chưa có bình luận chính thức từ luật sư của viên cảnh sát về cáo buộc kể trên. Còn cuộc điều tra, được cho là rất khẩn trương, đang diễn ra trong bối cảnh bạo lực đã làm rung chuyển vùng ngoại ô Paris trong đêm thứ ba liên tiếp.

Những kẻ bạo loạn đã đốt một trường tiểu học ở vùng ngoại ô phía Tây Bắc Paris và đốt cháy một xe điện ở vùng ngoại ô phía Tây Nam. Họ cũng đốt cháy một tòa nhà chung cư ở Lyon và một tòa thị chính gần Lille ở phía Bắc nước Pháp. Trên cả nước Pháp, có hàng chục ô tô bị đốt cháy. Pháp đã triển khai 40 nghìn cánh sát và nhân viên an ninh, phải dùng đến hơi cay để giải tán những kẻ bạo loạn và bắt giữ 150 người.

“Bạo lực nhằm vào các khu vực bầu cử, trường học, tòa thị chính, chống lại nền Cộng hòa, là không thể biện minh được”, Tổng thống Emmanuel Macron cho biết khi triệu tập cuộc họp nội các khẩn cấp hôm thứ Năm (29/6) để bàn cách giải quyết tình trạng bạo lực.

Tổng thống Macron lại rơi vào thế khó

Người đứng đầu nước Pháp đang đối mặt với một bài toán khó khi phải giữ được sự cân bằng giữa việc nhanh chóng dập tắt bạo lực và thổi bùng nó bằng sự trấn áp quá mạnh. Ông đã đối phó được với những tình trạng bất ổn trước đó - chẳng hạn như phong trào biểu tình “Áo gillet vàng” và các cuộc biểu tình phản đối cuộc đại tu lương hưu gần đây của ông - bằng việc triển khai cảnh sát quy mô lớn.

Một phản ứng mạnh tay đối với các vụ bạo lực mới nhất có nguy cơ tiếp tục kích động những người biểu tình và những kẻ bạo loạn, những người đang phẫn nộ trước hành vi của cảnh sát trong vụ giết người tại Paris mới đây, khi vụ việc được một nhân chứng quay phim lại.

Các nhân viên cứu hỏa nỗ lực dập lửa cho một chiếc ô tô bị người biểu tình đốt cháy ở Nanterre hôm 29/6. Ảnh: AFP

Thiếu niên được luật sư của gia đình xác định là Nahel M., 17 tuổi, bị bắn chết vào sáng thứ Ba (27/6) khi đang bị kiểm tra giao thông ở Nanterre, ngoại ô phía Tây Paris. Một đoạn video do một nhân chứng quay bắt đầu được lan truyền vào cuối ngày, gây ra sự phẫn nộ từ các chính trị gia, người nổi tiếng và công chúng Pháp.

Đoạn video cho thấy hai sĩ quan đứng cạnh chiếc Mercedes-Benz màu vàng mà Nahel đang lái. Một trong những sĩ quan đang chĩa khẩu súng lục của mình vào cửa sổ bên tài xế. Chiếc xe sau đó bắt đầu lao đi, và viên cảnh sát đã bắn một phát vào người lái xe. Cậu thiếu niên bị giết bởi một viên đạn duy nhất xuyên qua cánh tay trái và ngực. Chiếc xe đâm văng xa vài mét.

Nhà chức trách cho biết Nahel đã lái xe mà không có giấy phép. Pháp chỉ cho phép mọi người lấy bằng lái xe bắt đầu từ 18 tuổi. Ngay trước cảnh quay trong video, cảnh sát đã quan sát thấy chiếc ô tô chạy trên làn đường dành riêng cho xe buýt. Công tố viên nói rằng tài xế đã từ chối yêu cầu dừng xe của cảnh sát và sau đó vượt đèn đỏ trước khi vi phạm các quy định giao thông khác.

Công tố viên cho biết Nahel đã từng có tiền sự về vi pham giao thông. Cậu thanh niên này mới bị triệu tập tới văn phòng công tố vào Chủ nhật vì một vụ việc như vậy, chỉ hai ngày trước khi cảnh sát giao thông chặn xe lại dẫn đến cái chết của cậu.

Theo một đạo luật được thông qua vào năm 2017 dưới thời người tiền nhiệm của ông Macron, cựu Tổng thống Francois Hollande, đã thay đổi các quy tắc về thời điểm cảnh sát có thể sử dụng vũ khí của họ khi dừng chặn các phương tiện giao thông, cho phép cảnh sát bắn nếu họ tin rằng tài xế không chịu dừng là mối đe dọa nghiêm trọng đối với công chúng.

Đạo luật này được đưa ra như một phản ứng trước mối đe dọa khủng bố mà Pháp phải đối mặt vào thời điểm đó. Đáng chú ý nhất là vài tháng trước khi cựu Tổng thống Francois Hollande phê chuẩn đạo luật kể trên, một tên khủng bố Hồi giáo đã lái một chiếc xe tải lao như điên vào du khách trên con đường đi dạo nổi tiếng Promenade des Anglais ở thành phố nghỉ mát Nice, giết chết 86 người.

Mâu thuẫn đã âm ỉ từ lâu

Tình trạng bất ổn ngay lập tức gợi lại những ký ức về năm 2005, khi hai thiếu niên trốn trong một trạm biến áp khi chạy trốn cảnh sát cảnh sát rồi bị tử vong do điện giật, đã gây ra nhiều tuần biểu tình bạo lực, với hàng trăm thanh niên từ các vùng ngoại ô nghèo hơn của Paris nổi khùng đốt phá xe hơi và các tòa nhà.

Theo báo New York Times, đối với cộng đồng dân cư nghèo ở ngoại ô Paris, vốn phần lớn là dân nhập cư da màu, thì ấn tượng về hành xử của cảnh sát có nhiều mảng tối mang tên phân biệt chủng tộc.

Cảnh sát chống bạo động của Pháp đang kiểm soát một khu vực xảy ra bạo loạn. Ảnh: Zuma Press

Tiêu biểu là một vụ chết người tương tự diễn ra vào năm 2016, khi Adama Traore, một người Pháp gốc Bắc Phi, đã chết vì ngạt thở sau khi chạy trốn khỏi cuộc kiểm tra hành chính và bị ba sĩ quan cảnh sát bắt giữ vào ngày sinh nhật thứ 24 của anh.

Em gái của nạn nhân, Assa Traoré, sau đó đã trở thành phát ngôn viên của “The Truth for Adama”, một nhóm vận động đòi công lý cho Adama Traoré, đồng thời tổ chức một số cuộc biểu tình chống chủ nghĩa phân biệt chủng tộc lớn nhất ở châu Âu .

Dưới góc nhìn ấy, vụ sát hại thiếu niên Nahel M. vừa qua càng đào sâu mâu thuẫn giữa cộng đồng nhập cư này với nhà chức trách và khiến cơn giận dữ của công chúng dễ dàng bùng phát thành bạo lực.

Trong đám đông kéo đến Nanterre diễu hành cầu nguyện cho Nahel hôm 29/6, Kader Mahjoubi – một người Pháp gốc Morocco chia sẻ nhận định ấy với New York Times: “Lịch sử này cứ lặp đi lặp lại. Sự khác biệt lần này là có người quay phim”.

Mahjoubi nói rằng ông đã lái xe gần 100 km để tham gia cuộc tuần hành, nghĩ về tất cả những lần mình và bạn bè bị cảnh sát chặn lại, điều mà người đàn ông 47 tuổi cho rằng, có nguyên nhân bởi màu da thể hiện nguồn gốc Bắc Phi của họ.

“Tôi sinh ra là người Pháp, nhưng cảnh sát không thấy điều đó. Đó là sự phân biệt chủng tộc”, Mahjoubi nói. “Tôi đã khóc sáng nay khi nghĩ về điều đó”.

Nguyễn Khánh