Vụ dân mạng đòi mẹ bé Bắp sao kê: Cần chứng minh tiền được dùng để điều trị

Xung quanh câu chuyện cộng đồng mạng yêu cầu TikToker Phạm Thoại và mẹ bé Bắp sao kê hơn 16 tỷ đồng tiền từ thiện, PV VietNamNet đã có cuộc trao đổi với luật sư Trần Tuấn Anh (Công ty Luật Minh Bạch).

Thư ngỏ của Phạm Thoại kêu gọi quyên góp tiền chữa bệnh cho bé Bắp. Ảnh chụp màn hình

Sao kê từ ngân hàng "tin cậy hơn"

Luật sư Trần Tuấn Anh cho biết, vụ lùm xùm từ việc kêu gọi hỗ trợ từ thiện cho bé Bắp của TikToker Phạm Thoại đã cho thấy có rất nhiều vấn đề trong khâu tổ chức từ thiện của nhiều cá nhân có “tiếng nói” trong xã hội hiện nay.

Căn cứ theo Nghị định số 93/2021/NĐ-CP, cá nhân kêu gọi hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo cần tuân thủ nhiều yêu cầu nhằm đảm bảo sự minh bạch và công bằng để số tiền đến được đúng nơi, trao được đúng người.

Khoản 2, Điều 17 Nghị định 93 đã quy định cá nhân phải mở tài khoản ngân hàng riêng biệt cho mỗi cuộc vận động để quản lý số tiền đóng góp. Việc này giúp tách biệt rõ ràng giữa tài chính cá nhân và các khoản tiền từ thiện.

Dù kêu gọi từ thiện với bất kỳ mục đích gì, cá nhân đứng ra kêu gọi đều phải công khai, minh bạch số tiền nhận được và cần có biên nhận các khoản đóng góp tự nguyện bằng tiền mặt, hiện vật khi tổ chức, cá nhân đóng góp yêu cầu.

Đối với trường hợp kêu gọi ủng hộ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo, theo Khoản 2 Điều 23 của Nghị định 93, cá nhân phải tổng hợp đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và công khai trên các phương tiện truyền thông.

“Vì kêu gọi quyên góp thông qua tài khoản ngân hàng của Phạm Thoại, nên anh ấy có nhiều cách để công khai thông tin người ủng hộ như tự lập danh sách gồm tên, số tiền, thời gian ủng hộ hoặc yêu cầu ngân hàng cung cấp sao kê tài khoản.

Tuy nhiên, để bảo đảm tính minh bạch và khách quan, việc sao kê từ ngân hàng sẽ đáng tin cậy hơn so với danh sách do cá nhân tự lập”, vị luật sư nói.

Điều 5 của Nghị định 93 quy định rõ các hành vi bị nghiêm cấm, bao gồm báo cáo, cung cấp thông tin sai sự thật, chiếm đoạt, sử dụng sai mục đích hoặc lợi dụng nguồn đóng góp tự nguyện để trục lợi.

Để chứng minh sự minh bạch và bảo vệ bản thân, Phạm Thoại cần công khai đầy đủ thông tin theo quy định của pháp luật, nhất là số tiền đã nhận và đã chuyển cho mẹ bé Bắp. Do số tiền lớn, việc chứng minh cần thông qua sao kê của ngân hàng.

Phạm Thoại chuẩn bị giải đáp thắc mắc của cộng đồng về khoản tiền từ thiện. Ảnh: FBNV

Việc công khai không chỉ để bảo vệ người kêu gọi mà còn là quyền lợi chính đáng của những người ủng hộ. Nếu Phạm Thoại không công khai, người ủng hộ có quyền nghi ngờ và gửi đơn yêu cầu công an vào cuộc xác minh.

Trường hợp có dấu hiệu sai phạm, hành vi sai phạm này có thể bị khởi tố với tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản" theo Điều 174 Bộ Luật Hình sự. Hình phạt có thể là cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến chung thân.

Nghĩa vụ đảm bảo tính minh bạch

Luật sư Trần Tuấn Anh chia sẻ, mẹ bé Bắp, với tư cách là người thụ hưởng số tiền quyên góp để chữa bệnh cho con, có quyền tiếp nhận và sử dụng số tiền này để chi trả các chi phí điều trị như viện phí, thuốc men và các khoản liên quan khác.

Đây là khoản hỗ trợ từ thiện nên không phải hoàn trả, miễn là được sử dụng đúng mục đích đã công khai.

Tuy nhiên, đi kèm với quyền lợi, mẹ bé Bắp có nghĩa vụ đảm bảo tính minh bạch về số tiền mà các nhà hảo tâm đã quyên góp để chi trả cho việc điều trị. Mẹ bé Bắp cần chứng minh số tiền được sử dụng đúng cho mục đích y tế của con trai.

Nếu đây là trường hợp không thể công khai chi tiết vì lý do bảo mật thông tin thì cũng cần có lời giải thích hợp lý để tránh hiểu lầm.

“Hiện nay, do hạn chế lên tiếng và trả lời không rõ ràng, mẹ bé Bắp đã gây ra sự nghi ngờ trong lòng những người đóng góp, khiến họ đặt câu hỏi về số tiền mình đã ủng hộ và mục đích sử dụng thực sự của nó”, vị luật sư nói.

Quyền lợi của người quyên góp

Theo Điều 23 của Nghị định 93, người kêu gọi từ thiện có trách nhiệm công khai thông tin về số tiền đã nhận. Điều này đồng nghĩa người ủng hộ có quyền kiểm tra xem số tiền họ đóng góp có được ghi nhận và sử dụng đúng mục đích hay không.

Nếu có nghi ngờ về hành vi gian dối hoặc lợi dụng lòng tin để chiếm đoạt tiền từ thiện, người ủng hộ có quyền gửi đơn tố giác lên cơ quan công an để yêu cầu xác minh, điều tra và xử lý. Việc xác định có vi phạm hay không sẽ do cơ quan chức năng điều tra dựa trên các chứng cứ thu thập được.

Khi nộp đơn tố giác, người tố giác cần cung cấp bằng chứng liên quan như chứng từ chuyển tiền, thông tin về tổng số tiền tiếp nhận do người kêu gọi công bố, cùng với bằng chứng cho thấy việc sử dụng tiền thiếu minh bạch.

Trường hợp có dấu hiệu vi phạm, người kêu gọi từ thiện có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Trường hợp người nhận tiền từ thiện có hành vi thông đồng, họ cũng có thể bị xử lý với vai trò đồng phạm.

Khi đó, người ủng hộ sẽ được xác định là bị hại trong vụ việc và có quyền yêu cầu giải quyết vấn đề dân sự, bao gồm việc buộc người vi phạm hoàn trả toàn bộ hoặc một phần số tiền sau khi trừ đi các khoản chi hợp pháp.

Theo luật sư, suy cho cùng, từ thiện là việc làm tốt, xuất phát từ sự đồng cảm và mong muốn giúp đỡ người khó khăn. Nhưng nếu không có sự minh bạch, uy tín của những người đứng ra kêu gọi sẽ rất dễ dẫn đến việc mất niềm tin của cộng đồng. Khi đó, không chỉ người kêu gọi gặp rắc rối mà những người thực sự cần giúp đỡ cũng có thể bị ảnh hưởng.

Bên cạnh đó, luật sư cũng chia sẻ: “Đã làm từ thiện thì không nên soi xét. Đã soi xét thì không nên làm từ thiện. Đó là quan điểm của cá nhân tôi”.

Thanh Minh