Vũ khí giá rẻ giúp Ukraine xoay chuyển cục diện cuộc chiến trên không

Khoảng một năm sau khi xung đột giữa Nga và Ukraine bùng phát, một người huấn luyện sử dụng máy bay không người lái (UAV) của Ukraine đã đưa ra ý tưởng nghe như trong phim khoa học viễn tưởng: sử dụng những chiếc quadcopters (UAV 4 cánh quạt) lao thẳng vào các máy bay trinh sát không người lái của Nga giữa không trung.

Ban đầu, nhiều binh sĩ cho rằng điều đó là không thể, bởi việc điều khiển một UAV nhỏ tấn công mục tiêu di chuyển nhanh đòi hỏi độ chính xác gần như tuyệt đối. “Họ còn đùa rằng tôi xem Star Wars quá nhiều”, người huấn luyện có biệt danh Yeti, đồng sáng lập Drone Fight Club – một trung tâm đào tạo điều khiển UAV chiến đấu tư nhân ở Kiev – kể lại.

Thế nhưng, điều từng bị cho là viễn tưởng nay đã trở thành một trụ cột quan trọng và tiết kiệm chi phí trong hệ thống phòng không của Ukraine. Khi Nga liên tục phóng hàng loạt UAV cảm tử vào các thành phố, Ukraine đã triển khai UAV đánh chặn giá rẻ để đối phó. Trong một đợt tấn công gần đây, những UAV này đã bắn hạ tới 150 máy bay không người lái của Nga. Kiev đặt mục tiêu sản xuất 1.000 UAV đánh chặn mỗi ngày.

Một binh sĩ Ukraine cầm trên tay “Sting” – máy bay không người lái đánh chặn trị giá 2.500 USD do công ty Wild Hornets chế tạo. Ảnh: Wild Hornets

Giới quan sát nhận định, bước tiến công nghệ này không chỉ giúp Ukraine tăng khả năng phòng vệ mà còn định hình cách thức tiến hành chiến tranh trong tương lai, nơi những cuộc tấn công bằng UAV có thể bị đối phó bằng các giải pháp rẻ và linh hoạt hơn.

Đô đốc Pierre Vandier, Tư lệnh phụ trách đổi mới của lực lượng đồng minh NATO, cho biết UAV đánh chặn kiểu “hit-to-kill” – tấn công trực tiếp tiêu diệt mục tiêu – hiện được xem là một trong những giải pháp triển vọng nhất để bảo vệ các đồng minh châu Âu trước UAV Nga.

Từ ý tưởng liều lĩnh đến ưu tiên hàng đầu trong phòng thủ

Theo các chuyên gia được Business Insider phỏng vấn, bao gồm các nhà sản xuất, kỹ sư thiết kế và người điều khiển UAV, công nghệ đánh chặn này ra đời từ sự tuyệt vọng trên chiến trường.

Từ đầu năm 2024, khi Nga tăng cường sử dụng UAV trinh sát và UAV cảm tử Shahed do Iran thiết kế, Ukraine đã tìm kiếm phương án rẻ tiền để đối phó. Các UAV trinh sát của Nga có giá lên tới 100.000 USD, hoạt động ở độ cao khoảng 7.000 mét, khiến việc đánh chặn bằng pháo phòng không hay tên lửa đắt đỏ trở nên khó khăn.

Khi mùa Đông đến, kho dự trữ tên lửa phòng không của Ukraine cạn dần do thiếu hỗ trợ từ Mỹ, còn các khẩu pháo gắn trên xe tải không thể bắn hạ hết các đợt UAV cảm tử liên tục tấn công của Nga.

Các kỹ sư Ukraine khi đó bắt đầu chuyển đổi UAV dân dụng thành UAV đánh chặn. Tổ chức gây quỹ lớn nhất của Ukraine – Come Back Alive Foundation – cũng tham gia chiến dịch Dronefall, nhằm tiêu diệt 5.000 UAV Nga bằng UAV tấn công góc nhìn thứ nhất (FPV). Người đứng đầu dự án, Taras Tymochko, cho biết chương trình đã phối hợp với 12–15 nhà sản xuất, và những UAV này đã bắn hạ hơn 3.000 mục tiêu.

Ông Tymochko cho biết phải mất gần một năm để chế tạo một máy bay đánh chặn giá rẻ có khả năng bắn hạ Shaheds, vốn có thể bay với tốc độ lên tới 185km/h. Sau khi chế tạo thành công, họ nhanh chóng đưa chúng vào chiến trường.

Chiến tranh UAV đang thay đổi từng ngày

Các mẫu UAV đánh chặn của Ukraine đang phát triển nhanh chóng. Mẫu “Sting” mang đầu đạn do công ty Wild Hornets sản xuất có thể đạt tốc độ 343 km/h nhờ bốn cánh quạt, có khả năng phát hiện và tấn công mục tiêu bằng cảm biến dẫn đường. UAV này nhỏ gọn, đủ để mang theo trong túi xách.

Các đơn vị triển khai UAV đánh chặn phải phản ứng tức thì khi nhận cảnh báo. Một người điều khiển “Sting” cho biết, đội của anh thường xuất kích trong đêm theo thông tin từ lực lượng trinh sát, chỉ có 10 phút để tiếp cận UAV Nga trước khi chúng vượt ra khỏi tầm đánh chặn.

Quá trình đánh chặn đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa người vận hành radar và người điều khiển máy bay không người lái, khi máy bay UAV đối phương thường bay ở độ cao lên tới 5.000 mét. “Việc tấn công mục tiêu trên không khó hơn rất nhiều so với đánh trúng mục tiêu mặt đất”, người điều khiển UAV Ukraine chia sẻ.

Trụ cột mới trong hệ thống phòng không Ukraine

Giám đốc điều hành Brave1, trung tâm đổi mới công nghệ do chính phủ Ukraine hậu thuẫn, Andrii Hrytseniuk, cho rằng UAV đánh chặn đang trở thành bước đột phá tiếp theo trong công nghệ quân sự, tương tự như UAV FPV và tàu mặt nước không người lái (USV) của hải quân năm 2023.

Khi Nga đầu tư mạnh vào UAV tầm xa – có thời điểm phóng hơn 800 chiếc trong một đợt tấn công – bài toán chi phí phòng không trở nên cấp bách đối với Ukraine. Một tên lửa trong hệ thống NASAMS có giá khoảng 1 triệu USD, trong khi UAV đánh chặn chỉ tốn vài nghìn USD, giúp Ukraine tiết kiệm tên lửa cho các mối đe dọa lớn hơn như tên lửa hành trình.

Một số nước NATO, trong đó có Anh, đã tuyên bố hợp tác cùng Ukraine sản xuất hàng nghìn UAV đánh chặn giá rẻ. Theo Wild Hornets, mẫu “Sting” của họ cũng đã được thử nghiệm thành công tại Đan Mạch, khi các nước tìm kiếm giải pháp phòng không rẻ hơn so với máy bay tiêm kích hoặc hệ thống Patriot.

Cuộc đua UAV trên bầu trời Ukraine

Công ty MaXon Systems, đối tác của Brave1, đang phát triển UAV bán tự động có camera dẫn đường, tốc độ 300km/h, mang đầu đạn nặng 1kg. Theo Wild Hornets, UAV “Sting” của họ đã bắn hạ hơn 400 UAV Shahed và Geran có giá ước tính khoảng 10.000 USD mỗi chiếc.

Chi phí sản xuất “Sting” là 2.500 USD, trong khi phần lớn UAV đánh chặn ở Ukraine được bán với giá dưới 6.000 USD, tùy thuộc vào cấu hình và loại đầu đạn.

Tỷ lệ đánh chặn thành công trung bình dao động từ 30% đến 90%, tùy kỹ năng của người điều khiển và điều kiện tác chiến. “Nếu được huấn luyện tốt, người điều khiển UAV có thể đạt hiệu suất 9 trên 10 lần đánh chặn thành công”, ông Tymochko cho biết.

Tuy nhiên, việc đào tạo người vận hành UAV đánh chặn rất khó khăn. Theo Yeti, trong số 5.200 học viên, chỉ vài chục người vượt qua kỳ thi sát hạch, với tỷ lệ đạt chưa đến 30%, do binh sĩ không thể rời tiền tuyến để tham gia khóa huấn luyện dài ngày.

Khi công nghệ UAV liên tục được cải tiến, Nga cũng không đứng yên. Gần đây, Moscow đã tung ra phiên bản UAV Shahed chạy bằng động cơ phản lực, được gọi là Geran-3, có tốc độ lên tới 500km/h, trong khi các UAV đánh chặn hiện nay chỉ có tốc độ khoảng 340km/h.

Các kỹ sư Ukraine đang bí mật phát triển thế hệ UAV đánh chặn mới để đối phó. “Chưa có thông tin chính thức, nhưng giới chuyên gia dự đoán những mẫu UAVthé hệ mới này sẽ sớm xuất hiện trên thị trường. Đó sẽ là giai đoạn tiếp theo của cuộc đua công nghệ trên không”, ông Tymochko nói.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo Business Insider, Kyiv Independent