Vụ nổ tên lửa Starship làm thủng tầng điện ly

Ngày 18.11.2023, SpaceX phóng Starship - tên lửa đẩy lớn nhất và mạnh nhất từng được chế tạo - lần thứ 2 từ cơ sở trên địa bàn vùng Boca Chica (bang Texas, Mỹ). Phần chứa động cơ chính bên dưới tách khỏi tên lửa vào khoảng 4 phút sau khi cất cánh đúng như dự tính, nhưng lại bất ngờ phát nổ trước khi quay lại Trái đất.

4 phút tiếp theo, phần còn lại cũng gặp vấn đề rồi nổ tan tành ở độ cao khoảng 150km. Starship rò rỉ oxy gây cháy. Nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành SpaceX Elon Musk tuyên bố nếu tải trọng hợp lý thì tên lửa đã có thể lên đến quỹ đạo mong muốn.

Tên lửa Starship trong vụ thử tháng 11.2023 - Ảnh: Interesting Engineering

Theo một nghiên cứu mới của do các nhà khoa học Nga - Pháp hợp tác thực hiện vừa đăng tải trên trang Geophysical Research Letters, vụ nổ thứ 2 tạo ra lỗ lớn tạm thời trên tầng điện ly nằm ở độ cao 80 - 650km nơi mọi loại khí bị ion hóa hoặc bị loại bỏ electron.

Nhà khoa học dẫn đầu cuộc nghiên cứu Yury Yasyukevich (Viện Vật lý Mặt trời - Trái đất, thuộc Viện Hàn lâm khoa học Nga) cho biết: “Lỗ như vậy là kết quả của quá trình hóa học trên tầng điện ly do phản ứng với nhiên liệu động cơ. Lần đầu tiên một lỗ thủng tầng điện ly hình thành bởi hiện tượng hủy diệt của con người”. Nhiều vệ tinh lẫn trạm quan sát dưới mặt đất quan sát được nhiễu loạn kéo dài 30 - 40 phút trước khi lỗ thủng thu hẹp hoàn toàn.

Kiểm tra dữ liệu từ hơn 2.500 trạm quan sát dưới mặt đất trên khắp Bắc Mỹ và vùng Caribbean, nhóm nghiên cứu ghi nhận vụ nổ Starship làm sản sinh sóng xung kích di chuyển nhanh hơn vận tốc âm thanh, lỗ thủng kéo dài từ bán đảo Yucatan của Mexico đến vùng đông nam nước Mỹ.

Starship bị phóng thất bại cuối năm ngoái cao đến 121m, dùng 33 động cơ Raptor trang bị hệ thống đẩy Super Heavy. SpaceX dự định đưa tên lửa lên độ cao 240km, đủ để bay gần một vòng quanh Trái đất trước khi rơi xuống gần Hawaii.

Dù vụ phóng không đạt mục tiêu, nhưng tên lửa khắc phục được vấn đề tách tầng ở lần thử nghiệm trước đó, đồng thời cung cấp dữ liệu quý giá để SpaceX tiếp tục hoàn thiện phiên bản tiếp theo.

Cẩm Bình