Vụ trộm sách trị giá 6 triệu USD

Sách được trưng bày tại phòng lưu trữ Đại học Transylvania là những ấn bản đời đầu, hiếm với giá trị lên đến hàng nghìn USD.

Những tên trộm đóng giả thành những người đàn ông lớn tuổi vào tham quan thư viện Đại học Transylvania rồi “khoắng sạch” những cuốn sách quý hiếm, trị giá 6 triệu USD. Dưới lớp hóa trang, họ là những sinh viên với khát vọng đổi đời.

Hai người đàn ông lạ mặt

Sáng ngày 17/12/2004, bà Betty Jean Gooch, thủ thư Đại học Transylvania, bang Kentucky (Mỹ), có buổi hẹn với một người đàn ông chưa bao giờ gặp. Qua điện thoại và email, người này yêu cầu được xem ấn bản đầu tiên in năm 1859 của cuốn “On the Origin of Species” (dịch: Nguồn gốc các loài) của Charles Darwin và các ấn phẩm đầu thế kỷ 19 khác.

Khi đến thư viện, người đàn ông mặc áo khác dày, đeo găng tay và đội mũ len. Trong ấn tượng của nữ thủ thư, người này có khuôn mặt dài, mái tóc vàng hoe và trẻ hơn so với hình dung ban đầu. Anh ta ngỏ ý mời một người bạn cùng đến xem sách. Gooch đã đồng ý. Vài phút sau, một thanh niên tóc đen, người thấp, cũng mặc áo khoác to sụ, đội mũ lưỡi trai và đeo găng tay bước vào thư viện. Anh ta tự xưng là John.

Hai người đàn ông theo Gooch tiến vào Phòng Lưu trữ Sách hiếm. Nhưng chỉ ít lâu sau, Gooch cảm thấy ngứa ran ở cánh tay rồi ngã xuống sàn bất tỉnh nhân sự. Hàng trăm sách và bản thảo quý giá nhất trong thư viện trường đại học, được định giá gần 6 triệu USD, đã bị cuỗm đi.

Ngay trong chiều hôm đó, ngôi trường 227 năm tuổi đông nghịt cảnh sát, thám tử, đội pháp y cùng phóng viên các tờ báo địa phương đến đưa tin về vụ án “Trộm sách Transylvania”. Sự kiện ngày hôm đó được liệt vào danh sách những vụ trộm tác phẩm nghệ thuật lớn nhất mọi thời đại, do FBI lựa chọn.

Gooch kể, sau khi tỉnh lại, bà bị bịt mắt, tay chân trói bằng dây thừng. Khi Gooch cố thoát ra, một trong hai tên trộm đe dọa: “Đừng nhúc nhích, bà có muốn đau hơn không BJ?”. Đáng chú ý, BJ là cái tên chỉ những người thân thiết, hay trò chuyện với bà mới biết.

Vụ “Trộm sách Transylvania” do 4 người thực hiện, trong đó chủ mưu là hai thanh niên Spencer Reinhard, sinh viên Đại học Transylvania và Warren Lipka, sinh viên Đại học Kentucky. Cả hai vốn là bạn thân từ nhỏ, sinh ra và lớn lên ở Nam Lexington, Mỹ.

Từ hồi đi học, Warren nổi tiếng là người yêu thích thể thao, tính cách sôi nổi, nhiệt tình trong khi Spencer là người kiệm lời, xa cách và đam mê nghệ thuật. Mùa Thu năm 2003, Warren trúng tuyển Đại học Kentucky theo diện học bổng thể thao toàn phần còn Spencer được nhận vào Transylvania với tài năng thiết kế đồ họa. Tuy nhiên, môi trường đại học không giống trong tưởng tượng khiến cả hai hụt hẫng và sinh ra chán chường, thất vọng.

Đánh mất học bổng thể thao, Warren nghe lời của một người quen và lao vào con đường trộm cắp, làm giả giấy tờ. Ban đầu, anh ta cùng với bạn học Eric Borsuk hành nghề làm giả bằng lái xe. Với mỗi tấm bằng giả, cả hai thu về hàng trăm USD. Tuy nhiên, do nảy sinh tranh chấp, cả hai quyết định “đường ai nấy đi”. Lúc này, Warren nhớ ra Spencer, người bạn thân đang học tại trường đại học gần đó cũng không hài lòng với cuộc sống của mình.

Khi Warren tiếp cận Spencer để thảo luận về việc làm giả giấy tờ, Spencer lại nảy ra ý tưởng hấp dẫn hơn. Trước đó vài tuần, trong chuyến tham quan trường, Spencer được chiêm ngưỡng Phòng Lưu trữ Sách hiếm trong thư viện, nơi cất giữ bộ sưu tập sách và bản thảo quý hiếm đặc biệt. Trong đó có những ấn bản đầu tiên của những cuốn sách đã hàng trăm năm tuổi, vẽ minh họa bằng tay với giá lên tới 12 triệu USD.

Spencer đem chuyện này kể cho Warren để cùng nhau “ủ mưu” lớn. Kế hoạch của cả hai là thực hiện vụ trộm nhắm vào các đầu sách quý hiếm, có giá trị cao. Sau một thời gian nghiên cứu, họ lựa chọn sẽ đánh cắp một số cuốn sách có giá trị như các cuốn sách của Audubon (trị giá 4,8 triệu USD), ba ấn phẩm bổ sung của Audubon (trị giá 285 nghìn USD), phiên bản đầu tiên của bộ bách khoa toàn thư tiếng Latinh “Hortus Sanitatis” vào thế kỷ 15 (trị giá 450 nghìn USD), “On the Origin of Species” của Charles Darwin (trị giá 25 nghìn USD)...

Những tên trộm tái hiện lại việc hóa trang vào thư viện Đại học Transylvania.

Xây dựng kế hoạch

Trên thực tế, việc ăn trộm không hề khó vì thư viện chỉ có một người trông coi là thủ thư Betty Jean Gooch. Thách thức lớn nhất nằm ở việc làm sao để bán được số sách quý này?

Warren đã tham khảo ý kiến của một số người bạn xã hội đen và được giới thiệu đến gặp Barry, một gã tóc dài đuôi ngựa. Barry hứa sẽ hướng dẫn Warren cách tiêu thụ số sách này nhưng họ chỉ liên lạc kín đáo để tránh bị nghi ngờ. Warren đã trả cho Barry 500 USD đổi lấy một tờ giấy ghi địa chỉ email kèm theo hướng dẫn cần thiết.

Theo đó, Warren và Spencer sẽ tạo một tài khoản Yahoo với tên Terry và gửi thư cho địa chỉ email được cung cấp, nói rằng họ có những cuốn sách hiếm. Ở đầu email bên kia là người môi giới sách tại chợ đen ở Amsterdam. Người này chỉ cho Warren và Spencer rằng họ cần tìm một nhà đấu giá uy tín để định giá sách. Sau khi sách được định giá, họ có thể mang các sản phẩm ra chợ đen bán.

Vì vậy, trong khi Warren bí mật liên hệ với các nhà thẩm định sách nổi tiếng như tổ chức Christie, thì Spencer vẽ bản đồ các tầng trong thư viện, chế tạo đồ hóa trang, làm tóc giả, râu giả... để biến họ trở thành những quý ông và đột nhập vào phòng lưu trữ.

Thời điểm này, hai người cũng chiêu mộ thêm thành viên cho nhóm. Warren đề nghị rủ Eric, đồng phạm cũ trong các vụ trộm. Warren bỏ học để tập trung toàn thời gian cho vụ trộm và quyết định thu nạp thêm bạn của Eric, Charles Allen, cho phi vụ.

Sáng ngày 17/12, Spencer thủ sẵn ở tòa nhà đối diện, theo dõi nhất cử nhất động từ thư viện và liên hệ với đồng bọn qua sim rác. Allen điều khiển xe ô tô đứng chờ ở gần đó. Còn Warren và Eric đóng giả thành khách hàng đến tham quan phòng lưu trữ.

Khi Gooch đưa hai người vào phòng lưu trữ, Warren tấn công bà bằng súng điện, sau đó bịt mắt bà bằng khăn len và trói tay chân bà bằng dây thừng. Trong khi đó, Eric thu thập các cuốn sách quý. Cuốn nào to sẽ gói trong tấm ga trải giường. Những cuốn sách bìa nhỏ, họ cất trong ba lô.

Sau khi “khoắng sạch” những cuốn sách giá trị, cả hai bỏ chạy ra xe ô tô mà Allen đợi sẵn. Trước đó, cả nhóm tình cờ chạm mặt một nhân viên khác của trường nên cảnh sát xác định được nhóm trộm có 4 người. Dù vậy, vào thời điểm diễn ra sự việc, cả nhóm vẫn tin rằng mình đã thành công trót lọt và về nhà ăn mừng.

Warren Lipka được coi là kẻ chủ mưu trong vụ trộm.

Doanh nhân tự xưng

Trong lúc FBI tăng cường nhân lực điều tra vụ án, Warren và Spences mang những bộ sách đến New York gặp chuyên gia thẩm định sách của tổ chức Christie. Họ đóng giả thành những doanh nhân thành đạt bằng cách mặc vest, đội tóc giả, gắn râu và tự xưng là ông Stephens và ông Williams. Đón tiếp họ là một trong những chuyên gia thẩm định sách nổi tiếng Melanie Halloran.

Với tài ăn nói khéo léo, Warren đã dựng lên một câu chuyện riêng tư về nguồn gốc của những cuốn sách để Melanie không nghi ngờ. Sau khoảng nửa tiếng thảo luận, Melanie khéo léo nói rằng mình sẽ cần thời gian để thương lượng với lãnh đạo và đề nghị hai người để lại số điện thoại.

Tuy nhiên, ngay sau cuộc gặp, cô Melanie đã gọi điện cho FBI vì trông hai doanh nhân này quá non trẻ so với chức vị của họ. Việc họ sở hữu một số lượng sách khá quý hiếm ở độ tuổi này cũng là điều đáng ngờ.

Từ số điện thoại mà cả hai để lại, FBI lần ra thông tin chủ tài khoản sống ở Nam Lexington, bang Kentucky. Khi gọi đến, họ nhận được câu trả lời tự động: “Đây là Spencer. Hãy để lại lời nhắn”. Từ đó, FBI tìm thấy thông tin của Spencer và người bạn thân hồi trung học, Warren, với vóc dáng, cử chỉ giống với hai “doanh nhân thành đạt” được trích xuất từ camera của tổ chức Christie.

Từ tháng 2/2005, FBI và cảnh sát Nam Lexington theo dõi nhất cử nhất động của cặp đôi này. Họ cài thám tử vào trường học để tiếp cận Spencer. Thời điểm đó, Warren cũng cảm nhận được nhóm bị người ta theo dõi bởi hắn ta thường xuyên chạm mặt những người lạ xung quanh khu phố thân thuộc.

Dù vậy, cả bốn không tỏ ra căng thẳng mà tiếp tục cuộc sống như không có gì xảy ra. Spencer vẫn quay cuồng với lịch học dày đặc, vẽ tranh, chơi thể thao trong khi Warren đến Vương quốc Anh nghỉ ngơi. Thậm chí vài ngày trước khi bị bắt, Spencer, Warren và Eric còn cùng nhau xem bộ phim hài về trộm cướp Ocean’s 12.

Eric Borsuk, Spencer Reinhard, Chas Allen và Warren Lipka tham gia buổi họp báo về bộ phim 'American Animals' (từ trái qua).

Ký ức điên rồ của tuổi trẻ

Vụ án kết thúc vào sáng ngày 11/2/2005, khi một đơn vị SWAT phá cửa và ném lựu đạn hơi cay vào nhà Warren. Đội đặc nhiệm gồm 20 thành viên lập tức tràn vào ngôi nhà, lao xuống tầng hầm nơi Warren đang lim dim hút cần sa. Xung quanh hắn ta là những cuốn sách quý hiếm.

Tất cả đều không bị hư hại. Ngoài ra, FBI cũng phát hiện tập tài liệu 5 trang về vụ trộm, sổ sách, phụ kiện hóa trang, hướng dẫn mở tài khoản ngân hàng ở Thụy Sĩ và súng điện... Đây đều là những bằng chứng về việc nhóm đã tỉ mẩn lên kế hoạch cho vụ trộm.

Spencer bị bắt sau đó trong phòng ký túc xá tại Đại học Transylvania, sau đó là Eric và Allen. Bốn người bị áp tải đến trụ sở cánh sát Nam Lexington và giao cho FBI thẩm vấn riêng.

Ngoài bằng chứng tìm thấy trong tầng hầm ở nhà của Warren, FBI đã thu thập được một khối lượng tài liệu đồ sộ như nội dung email trao đổi giữa nhóm và bà Gooch do công ty Yahoo cung cấp, video trích xuất từ camera của tổ chức Christie... Trước những chứng cứ vững chắc, cả nhóm đành nhận tội.

Ngoài việc làm tổn thương bà Gooch, cả nhóm khẳng định rằng họ không hề hối hận. “Chúng tôi thực hiện vụ cướp để trốn thoát. Tôi nghĩ rằng tất cả chúng tôi đều muốn làm điều gì đó khác biệt và rời khỏi nơi mình đang sống. Nếu trót lọt, chúng tôi có thể đang sống ở châu Âu. Nếu không, chúng tôi bị bắt và đó là một ký ức điên rồ của tuổi trẻ”, Spencer cho hay.

Trong phiên tòa tháng 12/2005, công tố viên liên bang đề nghị 11 - 14 năm tù cho Eric, Charles và Spencer còn Warren nhận mức án 14 - 17 năm tù vì là kẻ chủ mưu và xây dựng kế hoạch. Tuy nhiên, sau cùng cả nhóm đều lĩnh án 7 năm tù không ân xá và bắt đầu thụ án từ đầu năm 2006. Năm 2018, vụ trộm được dựng thành bộ phim “American Animals” do chính bốn người thủ vai.

Anh Khoa (TH)