Vườn trường – Lớp học không mái che của tương lai

Không chỉ là nơi trồng cây, vườn trường chính là nơi trồng hy vọng. Hy vọng vào thế hệ biết yêu thiên nhiên. Hy vọng vào những công dân biết sống trách nhiệm. Hy vọng vào nền giáo dục biết tích hợp, biết đổi mới, biết bắt đầu từ những điều nhỏ bé mà bền vững nhất.

Câu chuyện một ngôi trường

Một buổi sáng, ghé thăm ngôi trường nhỏ ở vùng quê. Khi giờ ra chơi vừa dứt, có em học trò lớp Hai rón rén hái một chiếc lá. Tôi hỏi: “Con hái lá để làm gì?”. Em trả lời, đôi mắt sáng long lanh: “Cô dặn tụi con mỗi ngày quan sát sự thay đổi của lá, để hiểu cây lớn lên cũng giống con người…, phải đủ nắng, đủ nước, đủ thương yêu”.

Tôi đứng lặng. Chiếc lá nhỏ trong tay em bỗng trở thành bài học lớn, giáo dục không chỉ nằm trong bốn bức tường lớp học. Ở góc sân trường là một mảnh vườn nho nhỏ, vài luống rau, mấy khóm hoa, một cây ổi tán rộng. Nhưng dưới ánh mắt trẻ thơ, đó là một vũ trụ nhỏ, nơi các em được học điều đơn giản mà trường lớp đôi khi không kịp dạy, đó là cách lớn lên, cách thấu hiểu, cách yêu một điều rất đỗi bình thường.

Vườn trường - nơi đánh thức sự t

ò

m

ò

tự nhiên của trẻ

Trẻ em sinh ra với bản tính ham khám phá. Một giọt nước trên lá, một con sâu bò chậm, một bông hoa vừa nở, đều là bài toán khoa học mà các em muốn giải mã. Vườn trường là nơi kích thích sự tò mò đó.

Trường THCS Đoàn Thị Điểm (quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ) vừa khánh thành Khu hoạt động trải nghiệm “Vườn Sinh vật”. Đây là nơi thầy, trò cùng trải nghiệm, khám phá với hoạt động ngoài giờ lên lớp.Nguồn: giaoducthoidai.vn

STEM mà ngành giáo dục đang đưa vào nhà trường không còn là khái niệm xa xôi. Khi các em quan sát cụm rễ hút nước, đó là khoa học. Khi đo chiều cao cây mỗi tuần, đó là toán học. Khi thử làm hệ thống tưới nhỏ giọt, đó là kỹ thuật. Khi thiết kế bồn hoa từ vật liệu tái chế, đó là công nghệ

Tất cả diễn ra tự nhiên như hơi thở. Ở đó, trẻ học bằng mắt, bằng tay, bằng cảm xúc, chứ không chỉ bằng sách vở. Và chính điều ấy làm cho hoạt động giáo dục trở nên chạm được vào trái tim.

Vườn trường - nơi trồng cây cũng là nơi trồng người

Trồng cây - gieo những đức tính căn bản: gieo hạt là bài học về khởi đầu, chăm đất là bài về sự kiên trì, tưới nước là bài học về trách nhiệm, thấy cây héo là bài học về thấu cảm, thấy hoa nở là bài học về niềm vui từ thành quả lao động.

Không bài học đạo đức nào thấm sâu bằng việc một em nhỏ tự tay ươm cây mình yêu quý.

Nguồn: ITN

Vườn trường dạy trẻ hiểu sự sống không nằm trong phép tính: Không phải bài học nào cũng cần 45 phút và 4 góc lớp học. Có những bài học cần mùa nắng, mùa mưa, mùa gió. Có những bài học cần chờ đợi. Chính sự chờ đợi đó rèn cho trẻ tính kiên nhẫn, phẩm chất mà nhiều người lớn đã đánh mất giữa nhịp sống hiện đại.

Vườn trường tạo ra thế hệ biết trân quý môi trường: Khi trẻ hiểu đất cần được nghỉ, cây cần được chăm, thiên nhiên cần được bảo vệ, thì tương lai sẽ có những công dân biết sống cân bằng, tử tế và trách nhiệm.

Vườn trường đánh thức những thiên hướng bẩm sinh trong mỗi học sinh

Có em thích quan sát, ngày nào cũng đếm lá mới mọc trên cành. Có em thích vận động, chạy khắp vườn để xem con bướm đậu ở đâu. Có em thích khám phá, vạch từng lớp đất tìm các loài côn trùng nhỏ. Có em lại thích sáng tạo, biến lá khô thành đồ trang trí. Thiên hướng của trẻ không phải lúc nào cũng bộc lộ trong lớp học, nhưng nó nảy mầm rất tự nhiên khi trẻ được chạm vào đất, nước, cây, gió.

Vườn trường giống như chiếc gương hiền hòa, soi ra những năng lực tiềm ẩn về năng lực khoa học, năng lực nghệ thuật, năng lực vận động, năng lực quan sát, năng lực chăm sóc, năng lực tổ chức và hợp tác. Khi nhà trường và giáo viên nhận ra những “mầm năng lực” đó, hành trình giáo dục trở nên cá thể hóa hơn, nhân văn hơn, và chính xác hơn với từng đứa trẻ.

Vườn trường - cầu nối giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng

Không gian vườn trường không chỉ là của học sinh. Đó là nơi giáo viên có thể biến bài giảng khô khan thành hoạt động trải nghiệm sinh động. Là nơi cha mẹ có thể tình nguyện đến hướng dẫn con làm đất, trồng hoa. Là nơi chính quyền địa phương có thể gắn giáo dục với xanh hóa đô thị, bảo tồn tri thức bản địa, xây dựng lối sống bền vững.

Cô, trò Trường Mầm non Hạnh Phúc (TP Cà Mau) tưới nước cho rau. Nguồn: giaoducthoidai.vn

Các phụ huynh luôn nhiệt tình ủng hộ gian hàng rau sạch của các cô. Nguồn:baolongan.vn

Vườn trường nối kết lại khoảng cách giữa nhà trường và gia đình, giáo dục và đời sống, tri thức và hành động Giữa thời đại đô thị hóa nhanh, nơi trẻ em ngày càng xa rời thiên nhiên, vườn trường trở thành một chiếc cầu bền bỉ.

Vườn trường - không chỉ gieo cây mà gieo triết lý giá

o d

ục

Triết lý thứ nhất: Học ở mọi nơi. Một bài học tốt không nhất thiết phải dạy trong lớp. Cái bóng cây, mùi đất mới xới, vệt nắng cuối ngày… cũng có thể là bài giảng.

Triết lý thứ hai: Giáo dục là hành trình của cảm xúc: Trẻ em chỉ học tốt nhất khi các em cảm được bài học. Vườn trường giúp trẻ cảm nhận điều thiêng liêng nhất trong đời sống: sự sống đang lớn lên mỗi ngày, mọi công việc lao động đều có giá trị và niềm tự hào.

Học sinh hào hứng, vui vẻ khi được đến tham quan, trải nghiệm tại vườn rau. Nguồn: giaoducthoidai.vn

Triết lý thứ ba: Giáo dục là sự tích hợp: Vườn trường tích hợp: giáo dục STEM, giáo dục môi trường, giáo dục cảm xúc xã hội, giáo dục văn hóa bản địa, và đặc biệt giáo dục về tính cộng đồng, phương pháp làm việc nhóm. Từ vườn trường, giáo dục trở nên đủ đầy, đúng nghĩa “trồng người”, “trồng nhân cách”.

Gợi mở cho ngành giá

o d

ục và chính quyền địa phương

Đối với ngành giáo dục: cần xem vườn trường như một phần của chương trình giáo dục, không chỉ là công trình “phụ”; khuyến khích mô hình “bài học ngoài lớp học” gắn với STEM, môi trường, nghệ thuật; xem vườn trường là không gian trải nghiệm giúp học sinh phát triển phẩm chất, năng lực theo Chương trình giáo dục phổ thông mới.

Thầy cô và học sinh Trường Tiểu học Tống Phan (Hưng Yên) được chuyên gia của Học viện Nông nghiệp Việt Nam tập huấn kiến thức ủ phân hữu cơ, trồng và chăm sóc vườn rau dinh dưỡng.Nguồn: ITN

Đối với chính quyền địa phương: cần đưa vườn trường vào chiến lược “Mỗi phường một mảng xanh - Mỗi trường một không gian học tập mở”. Nối vườn trường với phong trào trồng cây đô thị, chống rác thải nhựa, làm đẹp cảnh quan. Khuyến khích doanh nghiệp, phụ huynh, tổ chức xã hội tham gia chăm sóc vườn trường. Hỗ trợ trường học khai thác vườn trường như một mô hình giáo dục cộng đồng, hướng tới môi trường sống xanh - sạch - nhân văn.

Vườn trường là chiếc nôi nuôi dưỡng nhân cách

Cuộc đời mỗi con người đều bắt đầu từ một mầm nhỏ. Và cũng như cây, thế hệ trẻ cần một nơi để bám rễ, để lớn lên, để được nuôi dưỡng bằng cả tri thức lẫn tình yêu. Vườn trường không chỉ là nơi trồng cây. Vườn trường chính là nơi trồng hy vọng. Hy vọng vào thế hệ biết yêu thiên nhiên. Hy vọng vào những công dân biết sống trách nhiệm. Hy vọng vào nền giáo dục biết tích hợp, biết đổi mới, biết bắt đầu từ những điều nhỏ bé mà bền vững nhất.

Vườn rau sạch của học sinh trường Tiểu học Chu Văn An (Tây Hồ, Hà Nội). Nguồn: tuoitrethudo.vn

Vườn trường, nhìn thì nhỏ, nhưng chứa cả triết lý lớn của giáo dục tương lai.

Lê Minh Hoan