Vượt 'chướng ngại' ô nhiễm môi trường

Theo kế hoạch, Hà Nội hiện đối mặt với ba điểm nghẽn lớn về ô nhiễm môi trường. Thứ nhất, chất lượng vệ sinh môi trường còn nhiều bất cập. Mỗi ngày, trên địa bàn thành phố phát sinh khối lượng rác thải sinh hoạt rất lớn, song việc phân loại rác tại nguồn chưa trở thành nếp sống phổ biến; công nghệ xử lý chưa đồng bộ; tình trạng rác tồn lưu, đổ trộm phế thải xây dựng vẫn còn diễn ra ở một số nơi.

Thứ hai, ô nhiễm không khí đã vượt khỏi ngưỡng cảm nhận thông thường để trở thành vấn đề được phản ánh bằng các chỉ số khoa học đáng báo động. Nguyên nhân xuất phát từ nhiều nguồn, trong đó nổi lên là mật độ giao thông cơ giới dày đặc; chưa kiểm soát chặt bụi phát tán trong hoạt động xây dựng; việc đốt rác và phụ phẩm nông nghiệp chưa được xử lý triệt để; sản xuất tại các làng nghề còn lạc hậu, gây ô nhiễm.

Thứ ba, chất lượng nguồn nước tại nhiều sông, hồ nội đô đang bị suy thoái, chủ yếu do tiếp nhận lượng lớn nước thải chưa qua xử lý. Tỷ lệ nước thải đô thị được xử lý còn thấp; hệ thống thu gom chưa hoàn chỉnh; công tác kiểm soát các nguồn xả thải tại một số địa bàn chưa thật sự nghiêm túc, hiệu quả.

Ba điểm nghẽn nêu trên có mối quan hệ đan xen, tác động qua lại lẫn nhau. Nếu không được nhận diện đầy đủ và tháo gỡ bằng các giải pháp đồng bộ, quyết liệt, những vấn đề này sẽ tiếp tục tạo sức ép ngày càng lớn đối với môi trường sống và chất lượng đô thị của Thủ đô.

Công bằng nhìn nhận, trong những năm qua, thành phố Hà Nội đã từng bước đổi mới cơ chế quản lý vệ sinh môi trường; đầu tư xây dựng các nhà máy đốt rác phát điện; mở rộng mạng lưới quan trắc chất lượng không khí; triển khai các đề án phục hồi sông nội đô, kiểm soát ô nhiễm lưu vực sông.

Tuy nhiên, kết quả đạt được vẫn chưa tương xứng với yêu cầu phát triển của Thủ đô và kỳ vọng của người dân. Một số dự án còn chậm tiến độ; sự phối hợp giữa các sở, ngành với chính quyền địa phương chưa thật sự nhịp nhàng; việc xử lý vi phạm về môi trường ở một số nơi chưa đủ sức răn đe.

Đáng chú ý, tư duy quản lý của một bộ phận cán bộ vẫn nặng về “xử lý tình huống”, chưa chuyển hẳn sang cách tiếp cận quản trị môi trường mang tính dài hạn, bền vững. Những hạn chế này đặt ra yêu cầu phải thay đổi cách tiếp cận trong tổ chức thực hiện các giải pháp bảo vệ môi trường.

Khắc phục ba điểm nghẽn nêu trên, thành phố xác lập rõ trách nhiệm chính trị của từng cấp, từng ngành, từng địa phương. Thành phố không né tránh khó khăn, không đổ lỗi cho yếu tố khách quan, mà đi thẳng vào các khâu yếu, việc khó, những tồn tại kéo dài.

Theo đó, kỷ cương, kỷ luật trong quản lý môi trường được siết chặt; phân cấp gắn với phân quyền, đồng thời ràng buộc trách nhiệm cụ thể. Cấp nào quản lý địa bàn, cấp đó phải chịu trách nhiệm nếu để phát sinh “điểm nóng” ô nhiễm. Người đứng đầu không thể đứng ngoài kết quả bảo vệ môi trường tại địa phương, đơn vị mình phụ trách.

Cùng với đó, thành phố dành nguồn lực đẩy nhanh đầu tư hạ tầng môi trường theo hướng hiện đại, bền vững; tập trung mở rộng công suất xử lý rác bằng công nghệ đốt phát điện; đầu tư các nhà máy xử lý nước thải, bùn thải; hoàn thiện hệ thống thu gom; ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong giám sát môi trường. Mục tiêu không chỉ xử lý cho hết, mà xử lý hiệu quả, lâu dài.

Đối với ô nhiễm không khí, thành phố xác định giải pháp quan trọng là chuyển đổi giao thông xanh. Trong đó, tập trung phát triển giao thông công cộng, khuyến khích phương tiện sử dụng năng lượng sạch, kiểm soát chặt phát thải từ xây dựng, sản xuất và sinh hoạt.

Những giải pháp Hà Nội đưa ra là sát và phù hợp với thực tiễn; tuy nhiên, chính sách chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi có được sự đồng thuận xã hội và sự thay đổi về nhận thức, hành vi của người dân và cộng đồng doanh nghiệp. Người dân, doanh nghiệp cần coi bảo vệ môi trường là nhiệm vụ cấp bách. Trên cơ sở đó, cùng chung tay hình thành nếp sống, thói quen sản xuất, sinh hoạt thân thiện với môi trường, tạo nền tảng bền vững cho mục tiêu phát triển xanh của Thủ đô.

Khắc phục các điểm nghẽn về ô nhiễm môi trường là việc khó, việc lớn và đòi hỏi quá trình lâu dài; song càng khó càng không thể chần chừ. Với quyết tâm chính trị rõ ràng, cách làm bài bản, đồng bộ cùng sự giám sát chặt chẽ của xã hội, Hà Nội không có lý do gì để không bứt phá, từng bước biến những thách thức về môi trường thành động lực thúc đẩy phát triển bền vững Thủ đô.

Hoàng Sơn