'Vượt nắng, thắng mưa' trên công trình đập dâng đầu tiên 'hồi sinh' sông Tô Lịch

Công trình đập dâng đầu tiên trên sông Tô Lịch chạy nước rút trước ngày 30/8. Ảnh: Mộc Miên

“3 ca, 4 kíp” trước ngày về đích

Ngày 18/8, ghi nhận tại cầu Quang - nơi công trình đập dâng đầu tiên trên sông Tô Lịch, không khí lao động vẫn diễn ra khẩn trương nhằm đảm bảo hoàn thành tiến độ trước ngày 30/8. Dưới cái nắng oi cả đan xen những cơn mưa rào bất chợt do ảnh hưởng của áp thấp nhiệt đới, đội ngũ công nhân vẫn miệt mài làm việc liên tục từ sáng sớm đến tối khuya. Tại công trường, các nhóm công nhân chia thành 4 kíp, luân phiên làm việc theo hình thức 3 ca mỗi ngày để kịp tiến độ.

Tiếng máy móc rền vang, máy phát điện hoạt động không ngừng. Bên trong tấm tôn đảm bảo an toàn cho công trình với khu dân cư, các cọc cừ thép Larsen đang được ép sâu xuống lòng sông nhằm ngăn nước và bùn tràn vào khu vực thi công. Phía dưới, các lớp cọc tre được gia cố để tăng cứng nền móng, chuẩn bị cho việc đổ chân khay kè bờ, lát mái bằng bê tông chống xói lở.

Tranh thủ ít phút nghỉ trưa ngắn ngủi, một công nhân Công ty Cổ phần Xây dựng dịch vụ và Thương mại 68 chia sẻ: “Những ngày này, thời tiết dù có mưa nhưng không khí mát mẻ. Trước đó, trong đợt nắng cao điểm đầu tháng 8, trời nắng như đổ lửa, anh em vừa làm vừa lau mồ hôi không kịp. Mặc dù vất vả, thời tiết khắc nghiệt nhưng mọi người đều làm việc với tinh thần trách nhiệm cao để kịp tiến độ công trình đập dâng đầu tiên trên sông Tô Lịch theo kế hoạch của TP”.

Công tác thi công hạng mục cuối với tiến độ khẩn trương, gấp rút. Ảnh: Mộc Miên

Đơn vị thi công ép cọc tre gia cố nền móng chuẩn bị lát mái chống xói lở. Ảnh: Mộc Miên

Sông Tô Lịch - dòng chảy gắn bó với lịch sử và ký ức người Hà Nội đang từng bước được hồi sinh sau nhiều năm chìm trong ô nhiễm và lãng quên. Dự án xây dựng hệ thống đập dâng, trong đó đập cầu Quang là công trình tiên phong, đánh dấu bước ngoặt trong nỗ lực cải tạo dòng sông từng là biểu tượng văn hóa của Thủ đô.

Theo Ban Hạ tầng và Nông nghiệp Hà Nội, công trình đập dâng tại cầu Quang (phường Thanh Liệt, Hà Nội) được khởi công từ giữa tháng 5/2025 và đến nay đã hoàn thành hơn 95% khối lượng. Đây là đập dâng đầu tiên trong chuỗi 3 đập được xây dựng trên sông Tô Lịch, nhằm cải thiện dòng chảy, giữa nước, giảm ô nhiễm và ngăn tình trạng trơ đáy vào mùa khô.

Công trình đập dâng cầu Quang gồm các hạng mục chính như: thân đập, van điều tiết, trạm bơm, cầu đi bộ cùng đài quan sát hình bát giác được xem là điểm nhấn kiến trúc ven sông Tô Lịch. Đài quan sát này được thiết kế với mái tôn giả ngói, hoa văn sơn vàng, 8 cột bê tông mang phong cách giao thoa giữa cổ kính và hiện đại, hứa hẹn trở thành điểm tham quan công cộng hấp dẫn.

Sông Tô Lịch sắp “hồi sinh”

Sông Tô Lịch có chiều dài hơn 13,4 km, bắt đầu từ mương Nghĩa Đô (đường Hoàng Quốc Việt) và điểm cuối có hai hướng thoát, thứ nhất thoát ra sông Nhuệ qua cửa điều tiết đập Thanh Liệt và hướng thứ hai thoát ra sông Hồng qua tuyến hạ lưu sông sông Kim Ngưu về trạm bơm Yên Sở có công suất 90 m3/s, bơm cưỡng bức ra sông Hồng.

Tại khu vực cầu Quang, với đặc điểm địa hình dốc, chênh lệch cao độ lòng sông tới 2m từ đầu đến cuối tuyến, lượng nước bổ cập tự nhiên không đủ để tạo dòng chảy liên tục trong suốt chiều dài sông.

Đặc biệt, sau khi Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá đi vào vận hành, phần lớn nước thải được thu gom và xử lý triệt để, không còn đổ trực tiếp ra sông Tô Lịch. Điều này khiến sông đối mặt với nguy cơ cạn kiệt nước vào mùa khô, gây bất cập hệ sinh thái và cảnh quan đô thị hai bên bờ sông.

Sông Tô Lịch đang dần "hồi sinh" sau nỗ lực và quyết tâm của TP. Ảnh: Mộc Miên

Trước thực trạng đó, việc xây dựng hệ thống đập dâng giữ nước là giải pháp cấp thiết. Khi hoàn thiện, công trình đập dâng sẽ giúp duy trì mực nước ổn định, tạo dòng chảy nhân tạo, phục vụ mục tiêu bổ cập nước, cải thiện hệ sinh thái và cảnh quan đô thị hai bên bờ. Sau khi hoàn thành, nguồn nước sẽ được lấy từ hồ Tây vào sông Tô Lịch thông qua hệ thống cống, tạo dòng chảy ổn định quanh năm.

Dự kiến, công trình đập dâng đầu tiên trên sông Tô Lịch tại cầu Quang sẽ hoàn thành trước ngày 30/8 thiết thực chào mừng kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025).

Sau khi đập dâng tại cầu Quang đi vào vận hành, TP Hà Nội sẽ tiếp tục triển khai thêm hai đập dâng khác tại cầu Dậu và cầu Cót. Dự kiến, hai công trình này sẽ được khởi công trong quý III/2025. Khi cả ba đập hoàn thiện, hệ thống thủy lợi khép kín dọc tuyến sông Tô Lịch sẽ được hình thành, chia sông Tô Lịch thành các đoạn ngắn để dễ kiểm soát mực nước, chất lượng nước và điều tiết dòng chảy.

Cùng với việc xây đập, công tác nạo vét, thanh thải lòng sông, gia cố mái bờ, lát trả vỉa hè, trồng cây xanh cũng đang được triển khai để hoàn trả mặt bằng và nâng cấp toàn diện cảnh quan và môi trường sống hai bên sông.

Từ một dòng sông từng bị ô nhiễm nặng nề, sông Tô Lịch đang dần “hồi sinh” nhờ sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của chính quyền TP Hà Nội, các nhà thầu, kỹ sư và công nhân.

Khi hệ thống đập dâng đi vào hoạt động đồng bộ, sông Tô Lịch không chỉ làm tốt vai trò thoát nước đô thị, mà còn trở thành một dòng sông sinh thái - cảnh quan - văn hóa, gắn bó mật thiết với đời sống đô thị Hà Nội.

Mộc Miên