Vượt qua nỗi sợ, khai thác tiềm năng sách tinh gọn

Nhu cầu có thực

“Từ tháng 6.2022, Waka tập trung triển khai xây dựng và phát triển kho sách Tinh gọn để bổ sung vào kho nội dung bản quyền, phục vụ khách hàng. Hiện nay, Waka có trên 600 tựa sách ebook tóm tắt, hơn 1.000 tựa sách audiobook tinh gọn” - Giám đốc Waka Đinh Quang Hoàng cho biết.

Sách tinh gọn có nhiều tiềm năng phát triển. Ảnh: Th. Nguyên

Sau gần một năm triển khai, thị trường sách tinh gọn nói chung và số lượng người sử dụng sách tinh gọn trên nền tảng Waka nói riêng có sự phát triển rõ rệt, cho thấy nhu cầu đọc và nghe sách tinh gọn là hoàn toàn có thật. Những nội dung sách kỹ năng quản trị, lãnh đạo trước đây được cho rằng khá kén người đọc và khó tóm tắt lại là những tựa sách được hưởng lợi từ sách tóm tắt - tinh gọn. Đây là những tựa sách có lượng người đọc đông đảo và được dành nhiều thời gian nhất. Trong khi những tựa sách thuộc thể loại tâm lý, chia sẻ sách self-help được ưa chuộng ở hình thức sách nói hơn.

Phương án truyền thông quảng bá Waka đang sử dụng là tăng cường giới thiệu, nghe thử và đa phần miễn phí đối với các sách tóm tắt, từ đó dẫn hướng người dùng về nghe/đọc và mua các tựa sách đầy đủ với các lượt giao dịch trả phí.

Nắm bắt nhu cầu thị trường và bắt nhịp xu hướng, ngay từ khi ra mắt tháng 5.2021, nền tảng đọc sách trực tuyến Reavol đã định hướng trở thành thư viện sách tóm tắt trực tuyến, nơi mọi người có thể vào tìm kiếm mọi loại nội dung và kiến thức cần có một cách nhanh nhất. Tính đến tháng 2.2023, đơn vị này đã có gần 7.000 cuốn sách được tóm tắt và đăng tải lên nền tảng, hơn 1 triệu người dùng đã tải và trải nghiệm ứng dụng.

Thực tế, Alpha Books đã khởi động dự án sách tóm tắt từ hơn 10 năm trước. Năm 2010, đơn vị này tóm tắt khoảng 100 cuốn sách. Đến nay, Alpha Books có 700 đầu sách tóm tắt, phần lớn là tóm tắt nội dung sách do đơn vị liên kết xuất bản trước đó và kinh doanh trên các nền tảng ebook cũng như hợp tác với các đơn vị audio book... Hiện nay, các ứng dụng sách nói như VoizFM, Fonos... cũng xây dựng thư viện các bản tóm tắt sách cho người dùng.

Theo Giám đốc NXB Nông nghiệp Lê Lân, sự phát triển của sách tinh gọn sẽ là cú huých mạnh mẽ cho văn hóa đọc sách truyền thống phát triển hơn theo hướng tích cực. Để thực hiện mục tiêu đưa sách nông nghiệp đến được với nông dân mọi miền đất nước, NXB đã xuất bản sách tinh gọn, sách mỏng (30 - 70 trang), khổ nhỏ, bìa, ruột sách đẹp, nội dung dễ đọc và áp dụng vào thực tiễn, giá thành phù hợp... Đến nay, bước đầu đơn vị đã xuất bản được 60 đầu sách tinh gọn dưới dạng sách in giấy và 40 đầu sách điện tử miễn phí, giúp bạn đọc vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo dễ dàng tiếp cận được với khoa học kỹ thuật mới trong nông nghiệp...

Vượt qua nỗi sợ tâm lý

Trên thế giới, thị trường sách tóm tắt đã hình thành từ nhiều năm trước và đang có xu hướng phát triển mạnh, đem lại doanh thu đáng kể cho ngành xuất bản. Tuy nhiên ở Việt Nam, thị trường sách tóm tắt còn khá mới mẻ.

Sau một năm triển khai nhiệm vụ phát triển thị trường sách tinh gọn, Phó Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Ngọc Bảo cho biết, thị trường này đã thu nhận được những chuyển biến tích cực trong nhận thức của nhiều nhà xuất bản và doanh nghiệp phát hành sách, giúp bạn đọc nhanh chóng tiếp cận nội dung chính, thông điệp của cuốn sách. Đã có 10 đơn vị làm sách tinh gọn, phát hành 973 đầu sách (cả sách in lẫn sách điện tử); gần 400.000 bản in sách giấy và hơn 100 triệu lượt đọc/nghe sách điện tử, sách nói.

Các loại sách tinh gọn, tóm tắt tập trung ở các loại sách lịch sử, kinh tế, kỹ năng, khoa học công nghệ... đáp ứng nhu cầu nghe/đọc nhanh trong thời đại số, đặc biệt là giới trẻ. Điều đó cũng tạo cảm hứng cho nhiều công ty, bạn trẻ có ý tưởng xây dựng nền tảng công nghệ, app dễ tiếp tục phát triển sách tinh gọn ở Việt Nam.

Ông Nguyễn Ngọc Bảo nhận định sách tinh gọn sẽ phát triển, hướng tới đối tượng độc giả ít thời gian, muốn tiếp cận tri thức một cách nhanh gọn. Đây là đối tượng độc giả của xã hội hiện đại, do vậy, sách tinh gọn là một thị trường đáp ứng nhu cầu của người đọc.

Tuy nhiên, ông Đinh Quang Hoàng cho biết, để phát triển sách tinh gọn cần vượt qua “nỗi sợ tâm lý”. Hiện nay, trong quá trình tiếp cận xin phép được tóm tắt các nội dung, đa số đơn vị phát hành lo sẽ làm ảnh hưởng đến doanh số bán sách bản điện tử đầy đủ hoặc sách giấy. Bên cạnh đó, ở giai đoạn đầu tư phát triển thị trường, đối với đơn vị phân phối điện tử như Waka, phát triển kho sách tóm tắt, tinh gọn số lượng lớn lượng doanh thu chưa thể bù được chi phí đầu tư. Đây sẽ là bài toán đầu tư dài hạn.

Vấn đề bản quyền sách tinh gọn vẫn chưa được giải quyết một cách phù hợp; cơ sở khoa học và cơ sở pháp lý về sách tinh gọn cần được quy định cụ thể. Hiện nay, ngoài các nhà xuất bản, doanh nghiệp phát hành thực hiện xuất bản, phát hành sách điện tử theo quy định pháp luật, đã xuất hiện khoảng 100 nền tảng, cung cấp sách tóm tắt (không đăng ký hoạt động phát hành theo quy định Luật Xuất bản), trong đó có những nền tảng có số lượng người tham gia lớn.

Bởi vậy, để phát triển sách tinh gọn, nhiều chuyên gia cho rằng cần hoàn thiện thể chế, công tác quản lý để thu hút được các nguồn lực đầu tư phát triển loại hình sách này. Đồng thời, triển khai đồng bộ giải pháp ngăn chặn các trang vi phạm bản quyền; thành lập trung tâm bản quyền trực thuộc Hội Xuất bản Việt Nam, phối hợp chặt chẽ với Hiệp hội Quyền sao chép (VIETRO) để bảo vệ bản quyền trong lĩnh vực xuất bản, trong đó có bản quyền sách tinh gọn...

Thảo Nguyên