WHO khuyến nghị mở rộng dịch vụ HIV toàn diện, nhấn mạnh tuân thủ và duy trì điều trị

Hướng dẫn mới nhất của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cung cấp dịch vụ toàn diện, lấy con người làm trung tâm, nhằm cải thiện khả năng tuân thủ, duy trì điều trị kháng virus (ART) và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người sống chung với HIV.

1. Cung cấp dịch vụ HIV toàn diện, lấy con người làm trung tâm

Theo WHO, cung cấp dịch vụ HIV bao gồm một gói can thiệp toàn diện về xét nghiệm, phòng ngừa, điều trị và chăm sóc, dành cho người có nguy cơ nhiễm, người sống chung với HIV (PLHIV), bạn tình, gia đình và người chăm sóc.

Điểm cốt lõi là dịch vụ phải lấy con người làm trung tâm, tôn trọng nhu cầu, sở thích và phẩm giá của người bệnh, đồng thời bảo đảm sự tham gia của cá nhân và gia đình họ trong quyết định chăm sóc sức khỏe.

Các dịch vụ HIV cụ thể bao gồm:

Phòng ngừa HIV như dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP).
Xét nghiệm HIV (bao gồm tự xét nghiệm) và kết nối với hệ thống chăm sóc.
Quản lý các bệnh nhiễm trùng cơ hội và bệnh đi kèm, đồng thời tích hợp với các dịch vụ khác.
Khởi xướng, duy trì và theo dõi ART.
Hỗ trợ tâm lý xã hội, tuân thủ, duy trì điều trị và tái hòa nhập.
Chuyển đổi sang phác đồ ART bậc hai và bậc ba khi cần thiết.
Chăm sóc tại nhà, chăm sóc giảm nhẹ.
Các mô hình phân phối ART linh hoạt tại cơ sở và cộng đồng, với tần suất khám và nhận thuốc phù hợp.

WHO nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cung cấp dịch vụ toàn diện, lấy con người làm trung tâm, nhằm cải thiện khả năng tuân thủ, duy trì điều trị kháng virus (ART) và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người sống chung với HIV.

Việc mở rộng nhanh chóng ART trong nhiều năm qua đòi hỏi những điều chỉnh trong cách thức tổ chức và cung cấp dịch vụ. WHO nhấn mạnh rằng phương pháp tiếp cận cần linh hoạt, phù hợp với nhu cầu riêng của từng người bệnh.

2. Chất lượng dịch vụ HIV gắn với hệ thống y tế bền vững

Cung cấp dịch vụ HIV không chỉ dừng lại ở việc điều trị, mà còn gắn liền với các khuyến nghị về nâng cao chất lượng và củng cố hệ thống y tế. Một dịch vụ HIV được coi là chất lượng khi bảo đảm chăm sóc lâm sàng đáng tin cậy, có thể triển khai tại nhiều cộng đồng và cơ sở y tế khác nhau, lấy người bệnh làm trung tâm và tích hợp với các dịch vụ y tế khác ở cấp quốc gia, địa phương và cơ sở.

Chất lượng dịch vụ phụ thuộc vào toàn bộ cấu trúc hệ thống y tế, từ năng lực quản lý, nguồn tài chính, đội ngũ nhân lực, hệ thống thông tin đến khả năng cung ứng thuốc, vật tư xét nghiệm và các hàng hóa thiết yếu khác. Bên cạnh đó, việc củng cố hệ thống còn bao gồm triển khai các công cụ theo dõi bệnh nhân, bảo đảm quy trình chuyển tuyến và chuyển tuyến ngược thông suốt, đồng thời tăng cường năng lực cho đội ngũ lâm sàng và cố vấn.

3. Tuân thủ và duy trì: Yếu tố quyết định hiệu quả điều trị

Tuân thủ ART được coi là yếu tố then chốt quyết định khả năng ức chế virus, giảm lây truyền, hạn chế tiến triển bệnh và tử vong.

- Tuân thủ được hiểu là mức độ hành vi người bệnh thực hiện đúng kế hoạch chăm sóc và điều trị đã thống nhất, bao gồm uống thuốc, tái khám đúng lịch, tuân thủ chế độ dinh dưỡng và thay đổi lối sống cần thiết.

- Duy trì chăm sóc HIV nghĩa là bệnh nhân tiếp tục gắn bó với các dịch vụ chăm sóc phù hợp với nhu cầu cá nhân.

Tuy nhiên, WHO chỉ ra rằng việc tuân thủ và duy trì điều trị chưa tối ưu vẫn là thách thức toàn cầu. Nguyên nhân đến từ nhiều rào cản: Thể chất, tâm lý, hành vi và kinh tế – xã hội. Đặc biệt, trẻ em, thanh thiếu niên, phụ nữ mang thai và sau sinh, nam giới và các nhóm dân số chính thường đối mặt với khó khăn đặc thù trong từng giai đoạn điều trị.

Để khắc phục, WHO khuyến nghị triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ ở cả cấp cơ sở và cộng đồng, bao gồm:

3.1 Hỗ trợ tâm lý xã hội

Hỗ trợ tâm lý xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc tháo gỡ những rào cản tinh thần và xã hội mà người sống chung với HIV, bạn đời, gia đình và người chăm sóc thường gặp phải.

Các hình thức hỗ trợ bao gồm:

Giới thiệu và cung cấp dịch vụ tâm lý nhằm đánh giá, quản lý và điều trị trầm cảm cũng như rối loạn sử dụng chất gây nghiện, không phụ thuộc vào tình trạng HIV.
Kết nối và tạo điều kiện tiếp cận với các dịch vụ kinh tế – xã hội sẵn có.
Ghi danh người bệnh vào các mô hình phân phối ART khác biệt.
Huy động sự hỗ trợ từ cộng đồng và đồng đẳng để giúp người sống chung với HIV vượt qua rào cản tuân thủ điều trị, xây dựng mạng lưới xã hội mới và đối phó hiệu quả hơn với tình trạng kỳ thị, phân biệt đối xử.

3.2 Hỗ trợ tuân thủ

Bao gồm các hình thức như tư vấn đồng đẳng, người hỗ trợ hoặc hướng dẫn; tin nhắn văn bản qua điện thoại; thiết bị nhắc nhở; liệu pháp nhận thức – hành vi; đào tạo kỹ năng và tuân thủ dùng thuốc; cùng với việc áp dụng các phác đồ kết hợp liều cố định hoặc chế độ uống thuốc một lần mỗi ngày

3.3 Hỗ trợ duy trì

Tập trung vào chia sẻ nhiệm vụ, phân cấp chăm sóc và triển khai dịch vụ khác biệt. Các hoạt động có thể gồm gói can thiệp dựa vào cộng đồng, giảm tần suất khám bệnh và cấp phát thuốc, cũng như cung cấp chăm sóc chuyên biệt cho người nhiễm HIV giai đoạn tiến triển.

3.4 Hỗ trợ tái hòa nhập

Đối với những bệnh nhân bị gián đoạn điều trị, nhân viên y tế, người hỗ trợ và tư vấn đồng đẳng đóng vai trò then chốt trong việc kết nối lại, thông qua tư vấn trực tiếp hoặc từ xa (qua điện thoại, tin nhắn, thư hay email).

Song song với theo dõi tải lượng virus, cần áp dụng thêm các phương pháp đơn giản, tiết kiệm để đánh giá mức độ tuân thủ, như kiểm đếm thuốc, hồ sơ cấp phát tại nhà thuốc hoặc tự báo cáo của bệnh nhân. Đây cũng là dịp để nhân viên y tế cùng người bệnh trao đổi, tháo gỡ rào cản và củng cố niềm tin vào điều trị.

Mời độc giả xem thêm:

Bích Ngọc