Xã Hạ Lễ lưu truyền nhãn Cùi Vân

Cùi Vân là tên một giống nhãn cùi đã tồn tại, lưu truyền ở xã Hạ Lễ (Ân Thi) từ nhiều năm nay. Theo những người cao niên trong xã cho biết có cây nhãn già nhất hiện còn khoảng 80 năm tuổi. Giống nhãn này có đặc điểm cùi dày, trắng trong hơi ngà vàng. Đến thời điểm chín, cùi róc, ăn giòn, vị ngọt đậm đà, đặc biệt mang hương đặc trưng của giống nhãn truyền thống. Trên cùi nhãn có các đường vân nên được người dân địa phương đặt tên là nhãn Cùi Vân. Nhãn Cùi Vân có 2 dòng, về cơ bản các đặc điểm giống nhau và có chất lượng như nhau, nhưng có một vài đặc điểm có thể phân biệt, như: Màu sắc vỏ quả, màu sắc của cùi và độ dài, to của lá.

Vườn nhãn Cùi Vân của hộ ông Đỗ Đức Kha ở thôn 3, xã Hạ Lễ

Nhãn Cùi Vân bắt đầu chín vào trà trung (trà chính). Thời gian thu hoạch có thể kéo dài một tháng từ lúc bắt đầu nhãn chín mà vẫn giữ được chất lượng. Đây cũng là một ưu điểm nổi bật của nhãn Cùi Vân, vì vậy có thể cạnh tranh về giá bán, chất lượng ngay ở thời điểm sản lượng nhãn nhiều.

Những ngày này, nhãn Cùi Vân bắt đầu cho thu hoạch. Nhãn Cùi Vân có năng suất cao, chùm to, chụm quả, kích thước quả đồng đều. Trung bình 1kg nhãn chỉ từ 60 đến 70 quả. Tại một số vườn nhãn ở thôn 3, từng chùm nhãn vàng xuộm lúc lỉu từ cành la đến cành bổng. Ông Đỗ Đức Kha, Giám đốc hợp tác xã nhãn Cùi Vân HL1 - HL2 cho biết: Năm 1994, từ ghép cải tạo 20 cây nhãn cùi cổ của địa phương, đến nay, gia đình ông đã có 6 sào nhãn giống Cùi Vân. Nhãn Cùi Vân của hộ ông Kha được UBND tỉnh chứng nhận sản phẩm nhãn lồng Hưng Yên đạt giải Nhì tại cuộc thi nhãn ngon tỉnh Hưng Yên năm 2020. Ông Kha nhớ lại, năm 2021, thời điểm nhãn vào vụ cũng là lúc cao điểm hạn chế việc thông thương để phòng, chống dịch Covid-19. Thời điểm này, nhiều nhà vườn, hợp tác xã đề nghị được “giải cứu” nhãn quả. Nhưng đối với nhãn Cùi Vân ở Hạ Lễ đã có khách đặt, thương lái đến mua. Nhiều siêu thị ở Hà Nội đã mua số lượng lớn. Thú vị một điều là, khi được bình chọn là nhãn ngon, thì giống nhãn này đã có thể cung cấp sản lượng lớn ra thị trường.

Hiện nay, xã Hạ Lễ có 20ha nhãn Cùi Vân, năm nay sản lượng ước đạt khoảng 20 tấn quả. Ông Đỗ Đức Kha, Giám đốc HTX nhãn Cùi Vân HL1-HL2 cho biết, các hộ thành viên của HTX nhận thức cao về việc bảo tồn và phát triển giống nhãn đặc sản của địa phương nên đang ghép cải tạo chuyển dần từ các giống nhãn khác sang nhãn Cùi Vân. Trong thời gian tới, diện tích của xã ước tăng lên khoảng từ 50 đến 70ha. Ngoài ra, giống nhãn Cùi Vân còn được bán sang nhiều địa phương khác trong tỉnh.

Đồng chí Nguyễn Hùng Cường, Phó Chủ tịch UBND huyện Ân Thi cho biết: Ân Thi hiện nay là huyện nông nghiệp, vì vậy sản phẩm nông nghiệp được huyện quan tâm. Đặc biệt các sản phẩm mang tính đặc sản sẽ được xây dựng thương hiệu, xây dựng sản phẩm OCOP, trong đó có nhãn Cùi Vân. Đại hội Đảng bộ huyện Ân Thi nhiệm kỳ 2020-2025 đề ra mục tiêu là nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp, có giải pháp nhân rộng mô hình sản xuất nông nghiệp chất lượng cao, mở rộng diện tích cây ăn quả theo quy trình sản xuất VietGAP, trong đó cải tạo vườn tạp, giống nhãn chất lượng thấp thay bằng giống nhãn chất lượng cao, nhãn đặc sản. Đối với giống nhãn Cùi Vân, huyện sẽ quan tâm hơn việc xúc tiến thương mại, tiếp cận mở rộng thị trường trong nước, tiến tới xuất khẩu ra nước ngoài.

Hàng năm, Sở Nông nghiệp và PTNT tổ chức chấm điểm, bình tuyển, thẩm định cây đầu dòng, vườn cây đầu dòng nhằm bảo tồn, công nhận giống đạt chuẩn để khai thác mắt ghép, nhân giống cây con bảo đảm chất lượng. Trong số các vườn, các cây nhãn đầu dòng của huyện Ân Thi, nhãn Cùi Vân là giống nhãn được bảo tồn, công nhận giống chuẩn để nhân giống. Nhãn Cùi Vân được cấp có thẩm quyền cấp bảo hộ nhãn hiệu, có địa chỉ truy xuất nguồn gốc trên hệ thống truy xuất nguồn gốc nông, lâm, thủy sản thực phẩm của tỉnh Hưng Yên.

Để hỗ trợ người dân, UBND huyện chỉ đạo phòng Nông nghiệp và PTNT huyện phối hợp với Sở Nông nghiệp và PTNT tổ chức tập huấn kỹ thuật ghép cải tạo trên nhãn, kỹ thuật phòng, trừ sâu bệnh, cách sử dụng phân bón vi sinh, tập huấn quảng bá, bán sản phẩm thông qua các trang thương mại điện tử… Từ đó, vừa bảo tồn, nhân rộng giống nhãn đặc sản của địa phương, vừa đẩy mạnh xúc tiên tiêu thụ, góp phần nâng cao giá trị nông sản, giá trị kinh tế cho người dân.

Đào Doan