Xác nhận thu nhập: 'Điểm nghẽn' làm khó mua nhà ở xã hội

Trên thực tế, khi người dân đến cơ quan chức năng để hoàn thiện hồ sơ, câu trả lời phổ biến nhất vẫn là “chưa có hướng dẫn”, dẫn đến nhiều trường hợp phải chờ đợi kéo dài, bỏ lỡ cơ hội an cư. Sự thiếu thống nhất trong quy trình và dữ liệu đã vô tình biến thủ tục hành chính trở thành rào cản lớn nhất đối với người dân.

Người dân tìm hiểu thông tin Dự án nhà ở xã hội CT3 - Thăng Long Green City (xã Thiên Lộc).

Khó trăm bề

Gần đây, Báo Hànôịmới nhận được nhiều phản ánh từ người lao động về việc hồ sơ mua nhà ở xã hội bị “kẹt” chỉ vì không thể xin được xác nhận thu nhập. Nhiều người cho biết họ phải đi lại nhiều lần giữa các cơ quan mà vẫn chưa hoàn thiện được hồ sơ.

Theo quy định, lao động tự do đủ điều kiện mua nhà ở xã hội nếu thu nhập không quá 20-40 triệu đồng/tháng, tùy đối tượng và phải được công an xã, phường nơi cư trú hoặc tạm trú xác nhận trong 7 ngày.

Tuy nhiên, trên thực tế, chính yêu cầu này lại trở thành “nút thắt” lớn nhất. Nguyên nhân chủ yếu là do cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư hiện chưa có thông tin về thu nhập của lao động tự do, khiến công an cấp xã thiếu căn cứ pháp lý để ký xác nhận, kéo dài thời gian hoàn thiện hồ sơ và gây bức xúc cho người dân.

Chị Nguyễn Thị Hường ở phường Kiến Hưng đăng ký mua nhà ở xã hội cho con trai tại Dự án nhà ở xã hội Thanh Hà B1.2 (xã Bình Minh). Để hoàn thiện hồ sơ, chị phải xin xác nhận là lao động tự do tại UBND phường, sau đó tiếp tục đến Công an phường xin xác nhận thu nhập thấp. Tuy nhiên, các thủ tục này đều rơi vào tình trạng “chờ hướng dẫn”, khiến hồ sơ kéo dài nhiều tháng chưa thể hoàn tất.

“Tôi thấy mình đủ điều kiện mua nhà ở xã hội, nhưng lại không cách nào chứng minh để được xác nhận. Mỗi lần hỏi, đều được trả lời là chưa có quy định cụ thể”, chị Hường chia sẻ.

Hoàn cảnh của chị Trần Tuyết Hạnh, hộ khẩu thường trú ở xã Phú Kiều, tạm trú tại phường Hà Đông cũng tương tự. Hiện ba mẹ con chị chưa có chỗ ở ổn định, phải thuê trọ. Khi về quê, thì ở nhờ nhà mẹ đẻ. Khi biết mình đủ điều kiện mua nhà ở xã hội, chị nhanh chóng hoàn thiện hồ sơ theo yêu cầu. Việc xác nhận điều kiện về nhà ở được thực hiện khá nhanh, nhưng đến khâu xác nhận thu nhập, chị được công an xã thông báo chưa có hướng dẫn cụ thể cũng như chưa có dữ liệu để đối chiếu. Hồ sơ vì thế bị dừng lại.

Anh Nguyễn Thanh Tùng (phường Tây Tựu) có nhu cầu mua nhà ở xã hội tại Dự án CT3 Kim Chung (xã Thiên Lộc). Dù được xác nhận là công dân địa phương, thuộc diện lao động tự do nhưng phần xác nhận thu nhập vẫn không thể hoàn tất. “Cán bộ nói không có cơ sở để kiểm chứng thu nhập nên không thể xác nhận. Hồ sơ vì thế bị treo”, anh Tùng ngậm ngùi cho biết.

Cách nào gỡ khó?

Không chỉ người dân, chính quyền cơ sở cũng thừa nhận đang lúng túng trước yêu cầu xác nhận thu nhập. Đặc thù của lao động tự do là thường xuyên thay đổi công việc, nơi làm việc và chỗ ở trong khi chưa có hệ thống dữ liệu liên thông để xác minh rõ ràng, hiệu quả nội dung này.

Phó Chủ tịch UBND phường Tây Tựu Nguyễn Ngọc Phong cho biết, thời gian qua, địa phương tiếp nhận nhiều trường hợp đến xin xác nhận đối tượng và thu nhập để mua nhà ở xã hội. UBND phường đã hướng dẫn người dân sang công an phường thực hiện thủ tục, nhưng phía công an cũng gặp khó khăn do thiếu hướng dẫn và dữ liệu.

“Hiện chưa có hướng dẫn cụ thể, cũng không có dữ liệu về thu nhập của người lao động, nên cơ quan công an không thể xác nhận thu nhập cho người dân”, ông Nguyễn Ngọc Phong nhấn mạnh.

Tại Hội nghị đối thoại “Từ thủ tục liên thông đến an cư” do Trung tâm Phục vụ hành chính công thành phố Hà Nội tổ chức đầu tháng 12-2025, Thượng tá Lê Thế Tùng, Phó Trưởng phòng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (Công an thành phố Hà Nội) cho biết, cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư hiện chưa có thông tin về thu nhập của người dân. Do đó, các cơ quan công an không thể xác nhận nội dung này cho lao động tự do.

Theo Thượng tá Lê Thế Tùng, đơn vị đã kiến nghị Bộ Công an sớm ban hành hướng dẫn cụ thể và đề xuất bổ sung, làm sạch dữ liệu chuyên ngành, nhằm tạo thuận lợi cho người dân khi thực hiện thủ tục hành chính. Tại hội nghị này, các ban, ngành thành phố cũng khẳng định sẽ phối hợp nghiên cứu, tìm kiếm giải pháp đột phá theo hướng mở thông dữ liệu dân cư, dữ liệu thu nhập, dữ liệu nhà ở và từng bước tự động hóa việc xác minh thông tin.

Ở góc độ pháp lý, Giám đốc Công ty Luật ANVI Trương Thanh Đức cho rằng, “nút thắt” lớn nhất hiện nay nằm ở yêu cầu xác nhận thu nhập. Luật sư Trương Thanh Đức đề xuất cần thay đổi cách tiếp cận theo hướng cho phép người dân tự kê khai, tự cam kết mức thu nhập và chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu khai báo không trung thực. Trường hợp vi phạm, phải xử lý nghiêm để bảo đảm công bằng trong chính sách. Về lâu dài, các cơ quan chức năng cần xây dựng hệ thống dữ liệu đầy đủ về thu nhập và tình trạng cư trú. Khi đó, việc xét duyệt hồ sơ chỉ cần đối chiếu dữ liệu với cam kết của người dân; nếu phù hợp thì chấp nhận, nếu có chênh lệch thì kiểm tra, làm rõ.

Hy vọng rằng, với những điều chỉnh kịp thời và thực chất, các “rào cản” mà lao động tự do đang vướng phải sẽ sớm được tháo gỡ, để chính sách nhà ở xã hội thực sự đến đúng đối tượng, giúp người dân ổn định cuộc sống.

Kim Vũ