Xây dựng chuỗi liên kết, nâng tầm thương hiệu cua Cà Mau

Tại Hội thảo quốc tế “Đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững ngành cua biển” được tổ chức ngày 18/11 nằm trong chuỗi sự kiện Ngày hội cua Cà Mau lần thứ II năm 2025, các chuyên gia và lãnh đạo tỉnh Cà Mau nhấn mạnh quyết tâm, phấn đấu đến năm 2030 sẽ đưa 30% sản lượng cua đạt tiêu chuẩn xuất khẩu đi các thị trường cao cấp thông qua các giải pháp khoa học và liên kết chuỗi giá trị.

Top 3 thị trường xuất khẩu cua

Theo Sở Công Thương tỉnh Cà Mau, cua Cà Mau là mặt hàng thủy sản có tiềm năng xuất khẩu lớn. Toàn tỉnh Cà Mau hiện có khoảng 380.000 ha nuôi cua (chủ yếu xen canh với tôm), sản lượng bình quân đạt 40.000 tấn/năm, chiếm khoảng 53% cả nước góp phần tạo sinh kế ổn định cho hàng chục nghìn hộ dân ven biển.

Còn theo Số liệu từ Trường Thủy sản (Đại học Cần Thơ), Việt Nam là một trong những quốc gia có sản lượng cua biển lớn trên thế giới. Theo thống kê năm 2024, Việt Nam đứng thứ 3 về sản lượng cua, sau Indonesia và Trung Quốc.

"Ước tính hàng năm mặt hàng cua Cà Mau mang về cho tỉnh khoảng 700 triệu USD, nhưng giá trị này vẫn chưa tương xứng với tiềm năng ngày càng tăng của ngành hàng tại địa phương" - đại diện Sở Công Thương tỉnh Cà Mau thông tin.

Cua Cà Mau là mặt hàng thủy sản có tiềm năng xuất khẩu lớn với sản lượng bình quân đạt 40.000 tấn/năm, chiếm khoảng 53% cả nước.

Với tiềm năng trên, lãnh đạo tỉnh Cà Mau nhấn mạnh, phấn đấu đến năm 2030 sẽ có 30% sản lượng cua đạt tiêu chuẩn xuất khẩu để chinh phục các thị trường cao cấp. Tuy nhiên, những hộ dân, DN và các HTX nuôi cua tại Cà Mau hiện còn đối mặt với hàng loạt khó khăn, như nguy cơ dịch bệnh; khả năng truy xuất nguồn gốc còn hạn chế đang gây những khó khăn để phát triển nuôi, cũng như khả năng cạnh tranh xuất khẩu cua của tỉnh.

Ông Nguyễn Hoàng Ân - Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX cua Cái Bát Cà Mau - cho rằng, Cà Mau không thiếu cua chất lượng nhưng vì không phải vùng nuôi nào của Cà Mau cũng có chất lượng như nhau. Cua vùng rừng ngập mặn khác với vùng nước lợ U Minh. Ngay cả những người có nhiều năm thu mua cua cũng không dễ phân biệt.

Bên cạnh đó, phần lớn hộ nuôi có quy mô nhỏ lẻ, sản phẩm không đồng đều, quy trình nuôi chưa được ghi chép đầy đủ, gây trở ngại cho việc truy xuất nguồn gốc và làm ảnh hưởng thương hiệu cua Cà Mau

“Câu chuyện quản lý vùng nuôi, cấp giấy chứng nhận, cấp mã vạch phân biệt với cua tại các vùng khác hiện vẫn còn nhiều bất cập. Đó là cái khổ của người nổi tiếng, muốn giữ danh tiếng nhưng không dễ chút nào”, ông Ân bày tỏ.

Đặc biệt, theo Tiến sĩ Nguyễn Việt Bắc, Giảng viên Trường Cao đẳng Cộng đồng Cà Mau, người có nhiều năm nghiên cứu về cua bản địa cho rằng, thị trường cua Cà Mau quá phụ thuộc vào Trung Quốc. Điều này làm giá cả đầu ra không ổn định, thương lái dễ dựa vào đó để ép giá người nuôi.

"Thương lái ép giá rất nhiều, ví dụ như với loại cua cốm xám, giá đúng của nó là bằng cua gạch nhỏ, còn cua cốm đỏ thì giá bằng với con cua gạch lớn hoặc là hơn, tùy theo kích cỡ lớn nhỏ. Nhưng đa số thương lái mua bằng với giá của cua thịt, chênh lệch giá có khi lên tới 300-400 ngàn/kg", ông Bắc nói.

Tạo thương hiệu, xây dựng một liên kết cua Cà Mau

Để giải quyết vấn đề này, ông Bắc cho rằng, việc xây dựng một liên kết chuỗi giá trị bền vững và chặt chẽ rất cần thiết; cần có cơ chế về cung cấp, bao tiêu rõ ràng, công bằng nhằm ổn định đầu ra, giúp người nuôi an tâm sản xuất và thực sự vươn lên từ nghề nuôi cua.

Ông Ngô Vũ Thăng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau cho biết, để hiện thực hóa mục tiêu đề ra tại địa phương mình, Cà Mau định hướng cụ thể cho các sở, ngành và cộng đồng doanh nghiệp dựa trên 5 trụ cột chính.

Thứ nhất về giống và an toàn sinh học, tỉnh cần xây dựng chương trình cấp quốc gia hoặc cấp tỉnh về phát triển giống trong giai đoạn 3–5 năm tới, đồng thời hình thành hệ thống trại bố mẹ đạt chuẩn và mạng lưới phòng thí nghiệm chẩn đoán dịch bệnh sớm nhằm giảm thiểu rủi ro cho người nuôi.

Thứ hai về mô hình canh tác, định hướng phát triển nuôi cua theo hướng bền vững gắn với bảo tồn rừng ngập mặn. Ông Thăng nhấn mạnh việc xây dựng bộ tiêu chuẩn “rừng-cua thân thiện môi trường” không chỉ góp phần bảo vệ hệ sinh thái mà còn là yếu tố then chốt giúp nâng cao giá trị thương hiệu cua Cà Mau trên thị trường quốc tế.

Thứ ba về chế biến và thị trường, tỉnh khuyến khích doanh nghiệp chuyển mạnh sang chế biến sâu, tạo ra các dòng sản phẩm giá trị gia tăng như OCOP hay sản phẩm đóng gói theo tiêu chuẩn, thay vì chỉ xuất khẩu cua tươi sống. Cách làm này giúp tăng tỷ suất lợi nhuận và giảm áp lực tiêu thụ theo mùa vụ.

Thứ tư về chuyển đổi số, cần triển khai thí điểm truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ Blockchain và mã QR trong thời gian sớm nhất. Đây được xem là “giấy thông hành” bắt buộc nhằm minh bạch chuỗi cung ứng và củng cố niềm tin từ các thị trường nhập khẩu.

Cuối cùng về cơ chế chính sách, lãnh đạo tỉnh Cà Mau khẳng định sẽ tiếp tục kiến tạo môi trường chính sách thuận lợi, thúc đẩy hợp tác công tư và hỗ trợ tín dụng ưu đãi cho những mô hình nuôi ứng dụng công nghệ cao, nuôi tuần hoàn và các mô hình sản xuất tiên tiến khác.

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, nếu không xây dựng chuỗi sản xuất liên kết chặt chẽ, sẽ rất khó để đáp ứng được các tiêu chuẩn cao, khắt khe của thị trường. “Tỉnh Cà Mau sẽ tạo thuận lợi về cơ chế, chính sách để thu hút doanh nghiệp tham gia sâu vào chuỗi giá trị, nâng cao hiệu quả sản xuất và nặng lực cạnh tranh của ngành hàng cua.

UBND tỉnh giao các đơn vị chức năng sẽ làm đầu mối để giữ liên hệ cùng với các đối tác, xây dựng và đưa vào hoạt động trung tâm kiểm nghiệm; hợp tác với Hội thủy sản để triển khai các công nghệ truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm nông sản nói chung, cua nói riêng; Kết nối giúp các nhà tiêu thụ đến Cà Mau đông hơn, thu mua lớn hơn", đại diện UBND tỉnh Cà Mau cho biết.

Hồng Hương